Les 2 - Laagland

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Wat gaan we doen?

• Werkwijze
  
• Bespreken leerdoelen 1 t/m 9
• Laagland Module 7, par. 3
• Verder lezen in Bezonken rood.
  

Werkwijze

• Individueel of in tweetallen (hele schooljaar) binnen de klas
• Van ieder hoofdstuk in Laagland alleen paragraaf 1 en paragraaf 3.
  
• In les de grote lijnen, meer gedetailleerde informatie vind je in de PPT (Magister - Elo) 
• We lezen samen Bezonken Rood
• Huiswerk: leerdoelen bij Module 7 / lezen / beantwoorden leesvragen

Module 7

Twintigste eeuw: de jaren 50 en 60

Paragraaf 1 Historische context

Doelen

Aan het eind van deze les:

• kun je de historische context van de jaren 50 en 60 in grote lijnen beschrijven.
• kun je de literaire ontwikkelingen in de jaren 50 en 60 beschrijven. 

Opdracht bij Module 7

Leerdoelen

1. Je bekijkt het filmpje over de verdeling van Duitsland na de WOII. Je kunt uitleggen hoe de Duitse verdeling onder de geallieerden eruitzag.

Duitsland werd in vier bezettingszones verdeeld: Oost-Duitsland -> SU / West-Duitsland -> Frankrijk, Engeland, VS 

Berlijn werd op dezelfde wijze opgedeeld, maar lag ver in de Sovjetzone.

2. Je bekijkt het filmpje over Japan. Je weet welke rol Japan speelde in de WOII . Je weet op welke manier Japan tot overgave werd gedwongen.

Japan, behoorde net als Italië en Duitsland tot de Asmogendheden (van deze mogendheden ging het initiatief van de oorlog uit) en probeerde Azië te bezetten. De V.S. wilde de oorlog bekorten. Japan wil zich niet overgeven. De Amerikanen besluiten atoombommen te gooien op Hiroshima en Nagasaki -> meer dan 100.000 slachtoffers. Japan geeft zich over -> einde WOII

Rol Japan WOII

-Samen met Du en It de 'Asmogendheden'

-VS, Fa, En, Ne hadden delen van Azië gekoloniseerd 

-Japan: 'Azië voor de Aziërs' met Japan aan het roer -> Azië bevrijden van blanke overheersers

-1941 bombardement op Pearl Harbor -> oorlog tussen Japan en VS

-1942 Nederlands-Indië wordt overgenomen door Japan -> Nederlanders en Indisch-Nederlanders tot krijgsgevangen gemaakt

Rol Japan WOII

-Tjideng: interneringskamp voor vrouwen en kinderen in Batavia (nu Jakarta)

-Leven was zwaar -> tekorten aan voedsel en medicijnen + zware lijfstraffen

-1945: atoombommen op Hiroshima en Nagasaki -> Japan capituleert

Jeroen Brouwers beschrijft zijn herinneringen aan dit kamp in Bezonken rood (1981).

Leerdoelen

3. Bekijk het filmpje over de Koude Oorlog. Je kunt een aantal brandhaarden noemen in de wereld waarin de VS en de SU met elkaar botsten.

Oost-Europa, Zuid-Korea, Vietnam en Cuba.

4. Bekijkt het filmpje over Martin Luther King. Je kunt vanuit de actualiteit aangeven waarom zijn droom nog steeds niet verwezenlijkt is.

Bijvoorbeeld: Black lives matter-beweging naar aanleiding van de dood van zwarte mannen door racistisch optreden politie.

5. Je weet welke kolonie in Azië onafhankelijk werd van Nederland tijdens het dekolonisatie-proces.

Nederlands- Indië (nu Indonesië) in 1949

Leerdoelen

6. Nederland werd door oa de vondst van de gasbel welvarend. Bekijk het filmpje en benoem de nieuwe verworvenheden van de consumptiemaatschappij.

De horeca kreeg een impuls: biertje/koffie/sherrietje op terrasje pakken, bedrijfskantine, uit eten in een restaurant/ Indisch restaurant, dancings en nachtclubs, goedgevulde broodtrommels, harinkje happen, nieuwe apparatuur kopen op de huishoudbeurs, met de kinderen kamperen of naar de speeltuin, het strand, Madurodam of de Efteling, etc.

Leerdoelen

7. De jeugd vormde de tegencultuur. Bekijk het filmpje en kies vier specifieke situaties waaraan je kunt zien dat de jeugd echt een tegencultuur vormde.

Provo’s en nozems keren zich tegen de oude ‘macht’. Rookbom huwelijk Claus en Beatrix, regelmatige rellen in Amsterdam waarna burgemeester Van Hall in 1967 het veld moest ruimen, bezetting Maagdenhuis (bestuurskantoor UvA) in 1969. Sit-ins op de Dam, protestsongs tegen oorlogvoerende regeringen of de heersende klasse. 

Maar ook: gewoon naar luisteren naar popmuziek, werken (bijbaantje) en het verdiende geld uitgeven, naar de hippie-happybeurs, naar de musical Hair.

Leerdoelen

8. Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen de overlevingsmaatschappij en de belevenismaatschappij. 

Overlevingsmaatschappij = maatschappij waarin inwoners te maken krijgen met levensmiddelenschaarste en woningnood

Belevenismaatschappij = individueel-psychologische maatschappij, gericht op innerlijke groei, persoonlijke emancipatie en (individueel) genieten

9. Je kunt uitleggen wat er bedoeld wordt met de verzuiling, de restauratie en tegencultuur. 

Verzuiling = opdeling van de maatschappij op grond van geloofsovertuiging en/of maatschappelijke opvattingen.

Restauratie = wederopbouw, herstel voorloorlogse gezagsverhoudingen, roep om rust en orde

Tegencultuur = jongeren verzetten zich tegen macht en gezag

Module 7

Twintigste eeuw: de jaren 50 en 60

Paragraaf 3 Literaire ontwikkelingen

Terugblik -> Forum

• Literair tijdschrift uit de jaren 30
• Visie: in de literatuur gaat het om de inhoud, niet om de vorm -> goede boeken hoeven niet ingewikkeld in elkaar te zitten, maar moeten iets te zeggen hebben en de persoonlijkheid van de schrijver uitdrukken
• Verhalen zijn vaak autobiografisch met een hoofdpersonage dat de wereld met twijfel bekijkt
• Personage is individualist met veel aandacht voor het eigen innerlijk en de eigen bewustwording

3.1 Schrijver en publiek

Literaire restauratie:

Ook in de literatuur werd ernaar gestreefd de vooroorlogse situatie te herstellen en het gedachtegoed van Forum weer op te nemen. 

Dit bleek echter geen succes -> literaire restauratie mislukt  ->

Het wereldbeeld van veel dichters en schrijvers die na de oorlog debuteerden was duidelijk anders dan dat van de vooroorlogse generatie

3.1 Schrijver en publiek

Kenmerkend voor het wereldbeeld van romanschrijvers uit de periode na WOII was een houding van tegendraadsheid en non-conformisme:

 -gedichten, romans, verhalen waren uitingen van verzet tegen de verzuiling,    restauratie, preutsheid en burgerlijke braafheid

-taboes werden doorbroken, vooral op het gebied van (homo)seksualiteit

-gebruik van alledaags taalgebruik en schuttingtaal in de literatuur

-kritiek op rol Nederlanders in WOII -> positieve beeld verzet wordt in twijfel      getrokken

3.1 Schrijver en publiek

Grote namen uit deze periode:

Gerard Reve

Jan Cremer

Willem Frederik Hermans

Hugo Claus

Harry Mulisch

Jan Wolkers

3.1 Schrijver en publiek

De Grote Drie:

Hermans

Mulisch 

Reve

Drie iconen van de Nederlandse

literatuur

3.1 Schrijver en publiek

De  vernieuwende literatuur in de jaren 50 en 60 werd door de gevestigde literaire en maatschappelijke orde niet altijd positief ontvangen:

-De avonden van Gerard Reve -> wereldbeeld te negatief, niet passend in een tijd waarin de jeugd juist een bijdrage moest leveren aan de wederopbouw

-Ik heb altijd gelijk van Willem Frederik Hermans -> belediging van het katholicisme -> staatssecretaris Cals beëindigt subsidie aan het tijdschrift Podium waarin de roman voor het eerst verscheen

-De Metsiers van Hugo Claus -> Ana pleegt abortus, heeft een wat bijzondere omgang met haar halfbroer Bennie -> werd als incest beschouwd

3.1 Schrijver en publiek

Opvallend aan de kritiek is dat deze zich vooral richtte op de personages -> werden opgevat als vertegenwoordigers van een verloren generatie.

Maar de vernieuwende literatuur kreeg ook waardering van een publiek van relatief jonge lezers:

-vanaf de jaren 60 meer leerlingen naar het vo -> literatuuronderwijs

-door welvaartsmaatschappij konden jongeren boeken kopen

-opkomst van relatief goedkope boeken: de paperback

3.1 Schrijver en publiek

Verzetsliteratuur	Verwerkingsliteratuur
anti-Duitse houding	jodenvervolging, kampervaringen, het verzet, psychologische doorwerking van het oorlogsverleden
lezer troosten, steun bieden	confrontatie met de problematiek van individuele of collectieve herinneringen aan WOII
schrijver en publiek hadden zelfde beeld van de werkelijkheid	enkele romans staan kritisch t.o. de heersende opvattingen over WOII

Opdracht

Uitwerken leerdoel 10 t/m 15

Klaar? -> verder lezen in Bezonken rood

3.2 Proza van de jaren 50 en 60

Kenmerkend voor de literatuur uit deze periode is het pessimistische wereldbeeld:

-eenzaamheid, levensangst, desillusie

-werkelijkheid voorgesteld als beklemmend en beangstigend of als chaos vol onduidelijkheden en misverstanden

-duidelijke ethische en/of morele maatstaven lijken verdwenen

-traditionele waarden als liefde, huiselijkheid en burgermoraal lijken verdwenen

-soms: rechtstreeks kritiek op maatschappij

3.2 Proza van de jaren 50 en 60

Personages zijn antihelden: