§3.3 - Experimenteren: Transport door celmembranen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom

- Spullen op tafel, inloggen, startklaar.

- Les §3.3 - Transport door 

membranen

- Vooruitblik.

Leerdoelen

6. Je beschrijft verschillende manieenr van membraantransport.

7. Je verklaart de veranderingen bij een plantencel in een omgeving met een afwijkende osmotische waarde.

8. Je verklaart de veranderingen bij een dierlijke cel die in een omgeving komt met een afwijkende osmotische waarde.

9. Je legt uit hoe osmose de houdbaarheid van voedsel kan verlengen.

Weektaak

§3.3 en §3.4

(zie onderwijsplanner)

Ik heb de gedeelde uitlegvideo's bekeken over §3.1 en §3.2

1. Ja
2. Nee

Ik heb §3.1 en §3.2 gelezen en gemaakt.

1. Alles gelezen en gemaakt.
2. Wel begonnen, maar niet afgemaakt.
3. Alles gelezen, gemaakt en kritisch nagekeken (andere kleur, tips opgeschreven).
4. Nee.

Voedselbederf

Veroorzakers:

Micro-organismen als bacteriën en schimmels 

Gevolg

1. Voedselinfectie: micro-organismen dringen lichaam binnen.

2. Voedselvergifitiging: gifstoffen van micro-organismen komen in je bloed.

Virussen

Lees p. 83 (helemaal) en 84 (alleen 1e kolom). Noteer hier de manieren van voedsel conservering die je niet meteen bekend voor komen.

Succescriteria

• Je kunt de definitie van de volgende begrippen uitleggen: celmembraan, diffusie, passief / actief transport, netto transport, transportkanaaltjes, waterkanaaltjes, osmose, endocytose, voedselvacuole, lysosoom, exocytose, turgor, (grens)plasmolyse, osmotische waarde.
• Je kunt de inhoud van de leerdoelen aan een ander uitleggen.
• Je kunt de (examen)vragen over dit onderwerp goed (bijna foutloos) maken.
• Je weet welke binas-tabellen bij het onderwerp horen en informatie uit deze tabellen halen en gebruiken.

Bouw celmembraan

Dubbele fosfolipide membraan (hydrofiele kop, hydrofobe staart)

Eiwitten voor 

1. steun

2. transport

Selectief doorlaatbaar

Passief en actief transport

Passief transport
- Met concentratieverval mee (van hoog -> laag)
- Kost geen energie.

Bij passief transport van deeltjes spreek je van diffusie.

Actief transport

- Tegen concentratieverval in (van laag -> hoog)

- Kost wel energie.

Actief / passief transport

Stoffentransport

Passief transport kost geen energie, actief transport kost energie (ATP).

Wat is het verschil tussen celwand en celmembraan?

Celwand is net een koffiefilter

Het laat water en opgeloste deeltjes door en houdt grote deeltjes tegen. 

Celmembraan is selectief permeabel:   Eiwitkanalen kunnen open of dicht.

--> Permeabel!

Wat voor soort membranen zijn er?

Permeabel

Semi-permeabel

Alles doorlaatbaar: 
Zowel water als opgeloste deeltjes. 

Alleen water doorlaatbaar:
Deeltjes gaan niet door het membraan (kanaaltjes voor nodig)

Deeltje (glucose)

Permeabel membraan

Deeltjes bewegen van een hoge naar een lage concentratie/osmotische waarde.

3%

9%

3%

9%

6%

6%

Belangrijk begrip: Osmotische waarde
Lage osmotische waarde = lage concentratie opgeloste stoffen

Diffusie

Semi-permeabel membraan

OSMOSE

Hoe beweegt water, zodat er dezelfde concentratie aan beide kanten zit?

Uiteindelijk komt er dezelfde concentratie stoffen aan beide kanten.
Hoe? Water kan zich ook verplaatsen. Ook wel osmose genoemd. 

Alleen water verplaatst!

Semi-permeabel membraan

Water beweegt van een lage naar een hoge concentratie/osmotische waarde. 

3%

9%

3%

9%

6%

6%

Osmose

Osmose / passief

Diffusie van water over een semipermeabel membraan van een lage naar een hoge osmotische waarde.

Osmotische waarde: hoeveelheid opgeloste stoffen in het water.

Hoge osmotische waarde: veel opgeloste stoffen.

Lage osmotische waarde: weinig opgeloste stoffen.

Plantencellen

Streven naar hypertone celinhoud om druk op de celwand te houden (turgor): stevigheid

Plantencellen

Plasmolyse: celmembraan laat los van de celwand.

Grensplasmolyse: turgor=nul maar celmembraan laat nog net niet los

Dierlijke cellen

Streven naar isotone omstandigheden.

Hypotoon/ isotoon/ hypertoon

Hoe spreken we over hogere/lagere concentraties?

Hypotonisch:
De oplossing heeft een lagere concentratie stoffen dan de andere oplossing. 

Als je twee oplossingen vergelijkt:

Isotonisch:
De oplossing heeft dezelfde concentratie stoffen dan de andere oplossing. 

Hypertonisch:
De oplossing heeft een hogere concentratie stoffen dan de andere oplossing. 

Blaasjes

Endocytose: opnemen van grote deeltjes. 

Exocytose: afgifte van deeltjes.

Fagocytose: opnemen van bacteriën en grote deeltjes door witte bloedcellen.

De osmotische waarde van zuiver water is ......... ten opzichte van een zoutoplossing

1. Hypertoon
2. Hypotoon
3. Isotoon

Osmotische waarde

Dus de concentratie van alle opgeloste stoffen samen (in de cel zijn dat vooral zouten, suikers en eiwitten)

Op het moment dat de omgeving een hogere osmotische waarde heeft noem je dit ....

1. hypotoon
2. isotoon
3. hypertoon

Een plantencel wordt in een oplossing
gelegd. Is deze oplossing isotoon,
hypertoon of hypotoon ten opzichte
van de plantencel?

1. isotoon
2. hypertoon
3. hypotoon

00:56

Je ziet dat het pantoffeldiertje een vacuole heeft die steeds volloopt en dan samentrekt. Waarom doet ie dat?

1. omdat er door diffusie water de cel in stroomt
2. omdat er door osmose water de cel in stroomt
3. omdat er door diffusie water de cel uit stroomt
4. omdat er door osmose water de cel uit stroomt

01:20

Het pantoffeldiertje pompt dus water naar buiten. Hij doet dit als het water in zijn omgeving ... is ten opzichte van de celinhoud.

1. isotoon
2. hypertoon
3. hypotoon

01:47

Wanneer je een pantoffeldiertje van slootwater in gedestilleerd water legt, gaan zijn vacuole dan sneller of langzamer kloppen?

1. sneller
2. langzamer
3. even snel, water is water

Aan de slag

- Werkplan aardappelproef maken - 05-12, 12.00 uur inleveren, tweetallen --> geen werkplan, geen practicum! 

Werkplan is specifiek, verdunningsreeks is duidelijk!

- microscopie 'oefenen', uitzoeken hoe je een preparaat maakt (bv op bioplek.org)

https://www.bioplek.org/techniekonderbouw/techniekonder5.1.html

https://www.bioplek.org/animaties/cel/plasmolyse1x.html

- tekenregels nazoeken, opzet maken

- !OPDRACHTEN MAKEN!

Vooruitblik

§3.5

PO Osmose

Huiswerk

T/m §3.4 maken en kritisch nakijken

Leren/herhalen/begrippenlijsten

PO voorbereiden

Aan de slag

- Mk. t/m §3.4

- Lz. §3.5

- Begrippenlijst maken

- Samenvatten/Mindmap maken

- Oefenen op www.biologiepagina.nl