Les 2. Samenstellingen

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Samenstellingen

Lesdoelen

Je weet wanneer je een koppelteken gebruikt.

Je weet wanneer je als tussenklank 'e', 'en' of 's' gebruikt.

Koppelteken

Wanneer gebruik je een koppelteken (een streepje)?

• Bij klinkerbotsing (wanneer je twee klinkers als één klank kunt lezen, terwijl ze bij verschillende lettergrepen horen): radio-omroep, mee-eten
• Als de woorden van een samenstelling gelijkwaardig zijn: zwart-wit, hotel-restaurant
• Bij samenstellingen van woorden met een hoofdletter: on-Nederlands, anti-Frans
• Bij een cijfer, letter of symbool of een combinatie hiervan: 12-jarige, tussen-s, +-teken, 80+-er
• Bij een afkorting: apk-keuring

Koppelteken

• Tussen twee of meer woorden die een uitdrukking vormen: een kant-en-klare maaltijd, kat-en-muis spelen
• Let op: komt er nog een zelfstandig naamwoord achter, dan plak je dat aan de uitdrukking: kant-en-klaarmaaltijd, kat-en-muisspel
• Bij een aardrijkskundige naam die uit twee delen bestaat: Goeree-Overflakkee, Zuid-Afrika
• Bij samenstellingen waarvan het eerste deel verwijst naar een plaats of een bevolkingsgroep: Nederlands-hervormd, Baskisch-nationalistisch

Koppelteken

Let op:

Afkortingen die als woord worden uitgesproken en niet meer als afkorting, schrijf je zonder koppelteken:

Ledlamp, horecapersoneel

Wat is juist?

1. IQ test
2. IQ-test
3. IQtest

Wat is juist?

1. koffie automaat
2. koffie-automaat
3. koffieautomaat

Wat is juist?

1. café restaurant
2. café-restaurant
3. caférestaurant

Wat is juist?

1. 65+ kaart
2. 65+-kaart
3. 65+kaart

Wat is juist?

1. led lamp
2. led-lamp
3. ledlamp

Wat is juist?

1. Nederlands-Hervormd
2. Nederlands-hervormd
3. Nederlands Hervormd
4. Nederlands hervormd

Samenstellingen: -en, -e, -s

Als het eerste zelfstandige naamwoord in een samenstelling alleen een meervoud op -en heeft, schrijf je de tussenklank -en tussen de twee delen, behalve als er maar één van is.

pan + koek = pannenkoek (want het meervoud van pan is pannen)

zon + bloem = zonnebloem (want er is maar één zon)

Samenstellingen: -en, -e, -s

Als het eerste zelfstandige naamwoord in een samenstelling een meervoud op -en én op -s heeft, schrijf je de tussenklank -e tussen de twee delen.

groente + soep = groentesoep (want het meervoud van groente is groenten/groentes)

weide + vogel = weidevogel (want het meervoud van weide is weiden/weides)

Samenstellingen: -en, -e, -s

Als het eerste zelfstandige naamwoord in een samenstelling alleen een meervoud op -s heeft, schrijf je ook de tussenklank -e tussen de twee delen.

horloge + bandje = horlogebandje (want het meervoud van horloge is horloges)

stage + begeleider = stagebegeleider (want het meervoud van stage is stages)

Samenstellingen: -en, -e, -s

Als het eerste zelfstandige naamwoord in een samenstelling geen meervoud heeft, schrijf je ook -e tussen de twee delen.

rogge + meel = roggemeel (want rogge heeft geen meervoud)

Als het eerste woord in de samenstelling geen zelfstandig naamwoord is, schrijf je ook de tussenklank -e tussen de twee delen.

goedemorgen

Samenstellingen: -en, -e, -s

Je schrijft de tussenklank -s als je die hoort in een samenstelling: 

jongensdroom

Als het tweede deel van de samenstelling begint met een s, hoor je niet of er een tussenklank-s moet staan. Vervang dan het tweede deel van de samenstelling door een woord dat met een andere letter begint. Dan hoor je of je een tussenklank -s moet schrijven.

Stationsstraat (want het is stationsweg)

Bezoekschema (want het is bezoekuur)

Bij sommige woorden kun je kiezen of je wel of geen tussen-s gebruikt. Het is allebei goed.

Tijdverschil of tijdsverschil

Wat is juist?

1. Dorpstraat
2. Dorpsstraat
3. Dorpenstraat

Wat is juist?

1. pepermolen
2. pepersmolen
3. peperenmolen

Wat is juist?

1. tarwebrood
2. tarwenbrood
3. tarwesbrood

Wat is juist?

1. krentebol
2. krentenbol
3. krentesbol

Wat is juist?

1. hoogtevrees
2. hoogtenvrees
3. hoogtesvrees

Wat is juist?

1. kippesoep
2. kippensoep
3. kippessoep

Wat is juist?

1. stagebegeleider
2. stagesbegeleider
3. stagenbegeleider

Wat is juist?

1. zonnebank
2. zonnenbank
3. zonnesbank

Wat is juist?

1. boerekool
2. boerenkool
3. boereskool

Wat is juist?

1. vitaminegebrek
2. vitaminengebrek
3. vitaminesgebrek

Opdrachten maken

Taalblokken Spelling 2F § 2.4

Taalblokken Spelling 3F § 2.1 - § 2.2 - § 2.3