1.1 Dierenwelzijn

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

GEDRAG

1.1 Dierenwelzijn

1.1 Leerdoelen en begrippen

1. Je legt het belang uit van gedrag voor de overleving van het individu en het voortbestaan van de soort.

2. Je legt uit welke rol uitwendige prikkels en inwendige prikkels spelen bij het ontstaan van gedrag. 

3. Je herkent de bouwstenen waaruit gedrag is opgebouwd. 

Overleven als individu, Voortbestaan van de soort, Inwendige prikkels, uitwendige prikkels, Drempelwaarde, Gedragselementen, Gedragssysteem, Gedragsketen. 

Gedrag

Gedrag: is de respons op een prikkel

Inwendige prikkels

Honger

Dorst

Hormonen

Emotie

Uitwendige prikkels

Geur

Gedrag van anderen

Geluid

Kleur

Beweging

Pijn

Vormen samen de motiverende factoren

Gedrag

Gedrag: is de respons op een prikkel

Motivatie

Waarom onderzoeken we gedrag?

Waarom onderzoeken we gedrag?

En toen kwam het corona virus......

Ritueel gedrag

• tussen soortgenoten
• signalen en daaropvolgend gedrag in min of   meer vaste volgorde
• b.v. baltsgedrag (voortplantingsgedrag) of   begroetingsgedrag

Communicatie

Door het uitwisselen van signalen kunnen individuen binnen 1 soort met elkaar communiceren. Soortgenoten begrijpen elkaars signalen.

• signalen zijn prikkels waarmee dieren en mensen het gedrag van soortgenoten willen beïnvloeden
• "taal"

Inwendige prikkel	Komt van binnenuit, zoals hormonen of honger- en dorstgevoel
Uitwendige prikkel	Komt van buitenaf zoals geur, geluiden of bewegingen
Motiverende factor	Kan een in- of uitwendige prikkel zijn of een combinatie. Wanneer motivatie boven de drempelwaarde komt, dan leidt dit tot gedrag

Rangorde/ pikorde

• dieren die in groepen leven
• dominante dieren, ondergeschikte dieren
•  rangorde is af te lezen door signalen.

rangorde is belangrijk om de rust in de groep te bewaren,

geen stress, geen verwondingen, geen energieverlies

Baltsgedrag

• Gedrag dat aan de paring vooraf gaat en de bereidheid tot paring vergroot en vaak ook de band tussen de partners verstevigt.
• Ritueel

Om zeker te weten of het vrouwtje vruchtbaar is proeft de mannelijke giraffe haar urine. Desnoods geeft hij haar kopstoten in de blaas om de boel op gang te krijgen. Nadat ze hem een urinemonster geschonken heeft bestaat de kans dat het vrouwtje er vandoor gaat. Hij zal haar dan net zo lang stalken tot ze toegeeft. In de tussentijd bestaat het risico dat er kapers op de kust verschijnen. De heren zullen dan met een nekgevecht strijden om de gunsten van de dame.

BALTSGEDRAG

Geluiden, geuren en kleuren kunnen prikkels zijn die bij dieren leiden tot bepaald gedrag.
Welke van deze prikkels kunnen een rol spelen bij het voortplantingsgedrag van dieren?

1. alleen geluiden en geuren
2. alleen geluiden en kleuren
3. alleen geuren en kleuren
4. zowel geluiden, als geuren en kleuren

Mannetjespanda’s gaan soms op hun voorpoten staan om te plassen, zodat de urine met geurstoffen op een hoge plek terechtkomt. Ze brengen zo een geurvlag aan. Hoe wordt een gebied genoemd dat met zulke geurvlaggen wordt aangegeven?

Gedrag is........

1. Een reactie op een prikkel
2. Een reactie op een impuls

Wat is gedrag?

1. Alles wat een mens of dier weet
2. Lopen, iets pakken, lachen
3. Alles wat een mens of dier verkeerd doet
4. Alles wat mensen en dieren doen of nalaten

In maart worden de meeste kikkers wakker uit hun winterslaap en komen ze te voorschijn uit hun schuilplaatsen waar ze zich gedurende de winter verstopt hadden. 

Zodra de avond valt, begeven de mannetjes zich naar het water om daar in groepen samen een groot kwaakconcert te beginnen. In maart en april zijn de kikkerkoren het luidst en soms wel tot op een kilometer afstand te horen.

Het gekwaak van de groene kikker, het kek-kek-geluid van de boomkikker, het blub-blub-geluid van de heikikker en het zacht brommende geluid van de bruine kikker zijn bedoeld om vrouwtjes te lokken.

Twee soorten gedrag zijn:
baltsgedrag en territoriumgedrag.
Tot welk soort gedrag behoort het kwaken van de kikkers zoals in de tekst beschreven werd?

1. Alleen tot baltsgedrag
2. Alleen tot territoriumgedrag
3. Zowel baltsgedrag als territoriumgedrag
4. geen idee, stond niet in de tekst

Een groep met elkaar samenhangende gedragselementen die een bepaald doel hebben.

Handelingen, de aparte eenheden van gedrag.

Vaste chronologische volgorde van gedragselementen. 

Natuurlijke gedragssystemen

Voedingsgedrag

Voortplantingsgedrag/ baltsgedrag

Verzorgingsgedrag

Sociaal gedrag

Territoriumgedrag

enz.

Gedragsketen

- Welk gedragssysteem zie je hier?

- Welke vaste volgorde van gedragselementen (gedragsketen) herken je?

Gedrag is georganiseerd in gedragssystemen

(samenhangende handelingen).

Gedragssyssteem	voortplantingsgedrag
Subsystemen	vechten, nestbouw, balts, broedzorg
Gedragshandelingen	binnen de balts zoals zigzaggen, sidderen en nestingang tonen.

Gedragsketen =

vast volgorde van gedragshandelingen (gedragselementen)

De ene handeling leidt tot de andere handeling

Koekoeksjong 

Leg in eigen woorden het gedrag van een koekoek uit. Start bij het baltsgedrag en tot uitvliegen van het nest. 

HUISWERK:

Lees par. 1.1  en maak 

de opdrachten 3, 4, 6 en 8, 10, 11, 14

Lees alvast 1.2 voor de volgende les.

Huiswerk H4 

van 1.1 : 6, 9, 10, 14, 15, 16

lezen 1.2

maken 19, 20, 21, 24, 26, 32