thema 11: Transport en afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 4

Transport

Je herhaalt:

• Waar bloed uit bestaat
• welke bloedvaten er zijn en de bloedsomloop
• de bouw en werking van het hart
• welke hart- en vaatziekten er zijn
• bescherming tegen ziekteverekkers

Bestanddelen bloed

transporteert stoffen en warmte

helpt bij bloedstolling

maakt ziekteverwekkers onschadelijk

vervoert zuurstof

bloedplasma

Etter: bestaat uit dode witte bloedcellen/ dode en levende bacteriën.

kleine bloedsomloop

Grote en kleine bloedsomloop

Bloedcellen

3 verschillende typen:

Rode bloedcellen

Witte bloedcellen

Bloedplaatjes

worden gemaakt  in het rode beenmerg in de koppen van de pijpbeenderen en platte beenderen

Rode bloedcellen(1)

Grootste deel van de bloedcellen.

Worden  in het rode beenmerg gemaakt.

Vorm van een schijf, geen celkern. 

Na vier manden worden ze afgebroken in

de lever en milt.

Functie: transport van zuurstof door het lichaam. Zuurstof is nodig voor de verbranding.

Witte bloedcellen (2)

Witte bloedcellen kunnen meerdere dingen doen:

- Opruimen van dode cellen

- Bacteriën doodmaken

- Antistoffen aanmaken

Als er veel onrijpe witte bloedcellen 

worden gemaakt --> leukemie

Bloedstolling

= stoppen van bloedverlies

Bloedplaatjes

• Bloedplaatjes zijn eigenlijk geen echte cellen
• Bloedplaatjes zijn kleine deeltjes in je bloed
• Bloedplaatjes helpen bij bloedstolling en dus bij het dicht maken van wondjes

Leukemie(

Leukemie = vorm van kanker waarbij onrijpe witte bloedcellen ontstaan.

• het lichaam kan minder rode bloedcellen en bloedplaatjes aanmaken en is sneller ziek doordat de witte bloedcellen niet goed werken. Ze beschermen het lichaam 

kanker in beenmerg )

niet goed tegen infecties

Taak 4. Wondjes dichtmaken

Wondjes dichtgaan = bloedstolling

Bloedsomloop

Dubbele bloedsomloop:

Per omloop (volledig rondje langs álle organen) gaat het bloed 2x door het hart.

Is dit een dubbele bloedsomloop?

Nee, is een enkele. Per omloop gaat het bloed maar 1x door het hart.

Enkele bloedsomloop

Dubbele bloedsomloop

Dubbele bloedsomloop bij de mens

1. Kleine bloedsomloop Zuurstof ophalen in de longen
2. Grote bloedsomloop  Zuurstof brengen naar de organen

Dubbele bloedsomloop

Bloed gaat door hele lichaam

2x per omloop door hart

Kleine bloedsomloop

Grote bloedsomloop

3 typen bloedvaten

brengt bloed naar het hart

heeft kleppen

minder dikke wand

één cellaag dik

zuurstof eruit, koolstofdioxide erin

bloed komt uit het hart

veel druk

dikke gespierde wand.

kleppen zorgen ervoor dat het bloed niet terugstroomt.

Namen van bloedvaten

1: Het bloed stroomt van het hart naar een een orgaan --> het is een slagader

2: Het bloed gaat naar de nier dus is het een nierslagader

1: Het bloed stroomt van een een orgaan naar het hart --> het is een ader

2: Het bloed komt van de nier dus is het een nierader

Het hart

Kransslagader:  

Slagader die voedingsstoffen 

en zuurstof naar het hart brengt

Kransader : ader die afvalstoffen en 

zuurstofarmbloed afvoeren vanuit 

het hart. stroomt van het hart af.

Namen van bloedvaten

Bloedvaten worden genoemd naar het orgaan waar ze naartoe of vanaf stromen

Uitzonderingen!

bovenste holle ader: vanaf armen, hals en hoofd

onderste holle ader: verzamel-ader vanaf romp en benen

aorta: grote slagader vanuit het hart, splitst in bijv. armslagader

poortader: ader tussen darmen, maag naar de lever

4. Het hart

Het hart aan de binnenkant

Werking van het hart

Hartkleppen

1. hartkleppen:

Kleppen tussen de boezem en de kamer

2.halvemaanvormige kleppen

Hartkleppen tussen de kamer en de bloedvaten.
(aorta, longslagader)

• Kleppen zorgen ervoor dat het bloed niet terug stroomt.

Hartkleppen

Halvemaanvormige kleppen

Hart- en vaatziekten

Hoe houd je je hart en bloedvaten gezond?

Cholesterol kan bloedvaten vernauwen.

Er zijn verschillende risicofactoren voor het krijgen van hart- en vaatziekten.

Hart- en vaatziekten

Ziektes die je krijgt aan hart en bloedvaten.

• Hoge bloeddruk
• Lage bloeddruk

• Slagaderverkalking 
• Hartinfarct
  
• Hartritme stoornissen
  

Oorzaken hart- en vaatziekten

• Erfelijke aanleg
• Ongezonde leefstijl
• Overgewicht
•  Roken
• Te weinig lichaamsbeweging
• Te zware inspanning
• Stress

slagaderverkalking

hartinfarct

Slagaderverkalking

Wand bloedvat wordt ruwer door beschadiging. Vettige stoffen plakken aan de wand. --> ontstaan slagaderverkalking.

Cholesterol is de vettige stof die het meest zorgt voor slagaderverkalking.
De wanden van de slagaders worden minder elastisch.

Hartinfarct

Kransslagader of vertakking ervan raakt verstopt

• Een deel van het hart krijgt geen voedingsstoffen en zuurstof meer en sterft af.

Anti stoffen

Iedere antistof past precies en alleen op één bepaalde  indringer

je bent immuun

Beschermen

tegen ziekteverwekkers:

• Huid (talg)
• Slijmvliezen/ speeksel
• Maagsap
  

Afweer = je lichaam verdedigt zich tegen ziekteverwekkers

Infectie = ziekteverwekker die in je lichaam komt en die zich vermeerdert. (koorts)

Afweer

Ziekteverwekkers worden tegengehouden door een aantal dingen

Hoornlaag: bovenste laag van de huid

Talg: vetlaagje op je huid

Slijmvliezen: in je neus, mond en longen

Speeksel: zitten stoffen in die bacteriën doden

Maagsap: erg zuur en maakt bacteriën dood 

Reactie lichaam:koorts, temp lichaam stijgt hier kunnen bacteriën niet tegen

Antibiotica

Antibiotica zijn medicijnen die werken tegen bacteriële besmetting. 

Antibiotica bestrijdt alleen bacteriën

Antibiotica beschadigen de celwanden van bacteriën, waardoor bacteriën doodgaan. 

Vaccinatie (inenting)

• Een ander woord voor inenten is vaccineren. ​

• Bij inenting spuit een dokter een verzwakte of dode ziekteverwekker in je bloed. ​
  
• Je krijgt de ziekte dan niet, maar je witte bloedcellen gaan wel afweerstoffen maken. ​
  
• Bij een volgende besmetting wordt je niet meer ziek. Je bent dan immuun. ​
  

​

Als kind krijg je inentingen voor: ​

Mazelen, rodehond, difterie, polio en HPV 

Vaccineren/Inenten

Het lichaam leren een gevaarlijke ziekteverwekker te herkennen en op tijd uit te schakelen

Een inenting (prikje) kan een 

verzwakte ziekteverwekker bevatten