Communicatie & codes: DNA

• Biologie
• Basisschool
• Groep 8

Kraak de code; DNA

Communicatie & codes les 4

Iedereen is uniek!

Hoe komt het dat we er verschillen uitzien? Dit heeft te maken met ons DNA. 

Aan het eind van de les kunnen jullie benoemen wat de functie van DNA is,  hoe DNA is opgebouwd en kun je  je eigen unieke DNA ketting maken.

Van groot naar klein

Een mens bestaat uit spieren, botten, huid, bloedvaten, hersenen, nieren en nog een heleboel andere organen. 

Met een heel sterk vergrootglas zou je kunnen zien dat al deze organen opgebouwd zijn uit een heleboel kleine onderdeeltjes: de cellen. 

Cellen zijn erg klein. Een mens heeft er waarschijnlijk meer dan

10.000.000.000.000. Alle dieren, planten, schimmels en bacteriën zijn gemaakt van cellen.

Wat is het grootste orgaan van de mens?

1. hersenen
2. hart
3. huid
4. spieren

Van groot naar klein

Met je sterke vergrootglas zou je ergens in de cel een soort puntje kunnen zien: de kern. In die kern vinden we een aantal hele dunne draadjes die we chromosomen noemen. 

Chromosomen zijn zo dun dat er 

ongeveer vijf miljoen tegelijkertijd door het 

oog van een naald zouden kunnen. 

Chromosomen zijn gemaakt van een stof die 

DNA heet.

Van groot naar klein

Zet van groot naar klein

orgaan

cel

kern

chromosoom

DNA

Welke uitspraak is NIET waar?

1. Een mens heeft meer cellen dan organen
2. Een mens heeft minder chromosomen dan kernen
3. Een mens heeft (ongeveer) evenveel cellen als kernen

Welke apparaten, die ook hier op schoolstaan,zijn eigenlijk ‘een heel sterk vergrootglas’?

DNA is een bijzondere stof:

- DNA regelt allerlei activiteiten in een cel

- DNA bepaalt allerlei eigenschappen van 

   een organisme, zoals haarkleur, oogkleur 

   en lengte

- DNA is erfelijk 

   (je krijgt het van je vader en je moeder)

- DNA kan zichzelf heel precies kopiëren

   (alle cellen van één organisme hebben hetzelfde DNA)

Hoe doet DNA dat allemaal?

Om daarachter te komen moeten we eerst 

weten hoe DNA eruit ziet.
Een chromosoom is dus een dun draadje DNA.

Dat draadje DNA bestaat weer uit twee strengen 

die als een soort wenteltrap in elkaar gedraaid 

zitten. De draadjes zitten aan elkaar vast door 

dwarsliggers: de ‘treden’ van de wenteltrap.

Hoe doet DNA dat allemaal?

Die treden zijn belangrijk. Die bevatten namelijk een 

soort code. Iedere trede bestaat uit twee bouwstenen. 

Er zijn treden die bestaan uit een A en een T, en er zijn 

treden die bestaan uit een C en een G.

A, C, G en T zijn eigenlijk afkortingen voor vier
verschillende chemische stoffen. In sommige plaatjes

worden voor die verschillende stoffen verschillende 

kleuren gebruikt. Die kleuren heeft DNA in het echt 

natuurlijk niet.

De code

Zit er eigenlijk regelmaat in de volgorde van de treden? Komt een blauwgroene tree

bijvoorbeeld altijd na een roodwitte tree? Het lijkt er niet op.
Het is net alsof de treden volkomen willekeurig in de trap zijn getimmerd.

Maar....     

De code

Maar nu komt het ongelooflijke: de volgorde van de traptreden van het
DNA bepaalt dat iemand bruine ogen heeft. En een wipneus. En aanleg voor voetbal. En allerlei andere eigenschappen die je (gedeeltelijk) van je vader en je moeder hebt geërfd.

De code

Kortom,

alle erfelijke eigenschappen van een organisme liggen vast in de volgorde

van de DNA- traptreden.

Welke van de volgende eigenschappen is volgens jou NIET erfelijk?

1. De donkere huidskleur van Thomas uit Ghana (Afrika)
2. De grote spierballen van Piet de bodybuilder
3. De sproeten van John, een Engelsman
4. De kleurenblindheid van Kees

De code

DNA bevat dus informatie in de vorm van een code. In die code zitten berichten voor de cellen verstopt. Omdat er heel veel informatie nodig is om een mens te laten functioneren, heeft het DNA ook heel veel traptreden (in iedere kern ongeveer

3.000.000.000).

Je weet nu hoeveel ‘treden’ het DNA van één menselijke cel heeft. Je hebt ook gelezen dat eenmens uit heel veel cellen bestaat.

Hoeveel ‘treden’ DNA heeft een heel mens dan ongeveer?

1. 30.000.000.000.000.000.000.000
2. 300.000.000.000.000.000
3. 3.000.000.000.000
4. 30.000.000

Voortplanting

Ook bij voortplanting is DNA belangrijk. Jouw DNA bestaat uit DNA dat je via de eicel van je moeder en de spermacel van je vader hebt gekregen. Maar bij het samenvoegen van DNA ontstaat wel iedere keer een unieke combinatie.
Je lijkt wel een beetje op je broertje of je zusje, maar er zijn ook veel verschillen. Jouw unieke code zit in al jouw cellen.

Denk je dat je op aarde twee mensen zou kunnen vinden die precies dezelfde DNA-volgorde
hebben? Leg je antwoord uit.

Klonen   

Klik hier om de aflevering over klonen van de Buitendienst te bekijken.

Wat is jouw unieke DNA-code?

De DNA-code gebruikt dus maar vier verschillende 

letters (in werkelijkheid vier verschillende 

chemische stofjes). 

Die chemische stofjes worden in onze DNA ketting 

voorgesteld door gekleurde kralen:

A = groen, G = rood, C = blauw, T = wit

Wat is jouw unieke DNA-code?

Een bepaald teken wordt in het DNA gemaakt door steeds 

drie letters achter elkaar te zetten. Er zijn dan 64 verschillende drielettercombinaties mogelijk (bijvoorbeeld GGG, GGA, GGC, 

GGT, CCC, CCG, CCA, enzovoorts).

De drielettercombinaties coderen in deze opdracht voor de 

letters van ons alfabet in hoofdletters(A t/m Z), kleine letters 

(a t/m z), cijfers (0 t/m 9), een startcode en een stopcode. 

Samen zijn dat precies 64 tekens. 

Wat is jouw unieke DNA-code?

In de les krijg je een werkblad waarmee je de ketting gaat maken.

Wat is jouw unieke DNA-code?

- Vergelijk jouw ketting met die van je klasgenoten.

   Welke overeenkomsten en verschillen zie je?

- Zijn alle stukjes informatie in jouw DNA-code erfelijk?

- Zijn alle stukjes informatie in jouw DNA-code uniek?

KLONEN

Pipo de Kloon

Pipo de Kloon

zo werkt het...