H5 Thema 3 B2 Het verteringsstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 3 Vertering

B2 Het verteringsstelsel

Lesprogramma B2

• Leerdoelen  B2 (2 minuten)

• Uitleg B2 Darmkananaal, verteringsorganen en -sappen (10 minuten)

• Zelfstandig opdracht 17 t/m 20 maken (max. 5 minuten)

Uitleg B2 Vertering bij dieren (10 minuten)

• Maak opdracht 21 t/m 27 (10 minuten)

• Lesafsluiter B2(5 minuten)

• Oefen de Flitskaarten en maak Test Jezelf

Eerder klaar? Lees en maak Context Leefwereld 'De python, een alleseter'

Leerdoel B2

10.2.1 Je kunt de bouw, werking en functies van de verteringsorganen van de mens beschrijven.

10.2.2 Je kunt verschillen en overeenkomsten herkennen tussen organen en organenstelsels van de mens en verschillende diersoorten.

Vertering

• Je hebt voedingsstoffen uit voedings-middelen nodig om te functioneren.
• Voordat je deze kunt opnemen, moet je voedsel verteerd worden.
• Grootste deel verteringsstelsel (van mond tot anus) noem je het darmkanaal

Vertering: grotere voedinsstoffen afbreken tot kleinere verteringsproducten die door je darmwand heen in je bloed kunnen worden opgenomen

Darmperistaltiek

• Door afwisselend samentrekken en ontspannen van de 

       kringspieren en lengtespieren, wordt het voedsel in de darm 
       voortgeduwd

• voedingsvezels prikkelen de spieren in de darmwand

Kauwen

• Snijtanden: afbijten van voedsel

• Kiezen: fijnmalen van voedsel

• Mechanische vertering: door voedsel in kleine stukjes te verdelen, wordt het oppervlakte vergroot

Enzymen

• Chemische vertering: stoffen worden omgezet in andere stoffen
• Veel verteringssappen bevatten enzymen
• Enzymen versnellen scheikundige reacties 
• Kauwen vergroot dus het oppervlak waar de enzymen op kunnen inwerken
• Voedingsstoffen beter bereikbaar voor de enzymen

Verteringsklieren

• Vertering gebeurt met behulp van verteringssappen

• Die verteringssappen worden gemaakt in verteringsklieren:

     - de speekselklieren

     - de maagsapklieren

     - de lever

     - de alvleesklier

     - de darmsapklieren

Mondholte, keelholte, slokdarm

• Speeksel door speekselklieren
• Bevat water, slijm en enzymen
• Slijm verhoogt glijbaarheid
• Enzym in speeksel verteert voor een deel het zetmeel (grote koolhydraat) in voedsel
• Tong verplaatst voedsel via keelholte naar slokdarm
• Darmperistaltiek slokdarm zorgt voor voedsel in de maag.

Maag

• Maag constant in beweging door kring- en lengterspieren
• Kneden, mengen en mixen van voedsel met maagsap gemaakt door maagsapklieren 
• Maagsap bestaat uit water, enzym en zoutzuur
• Zoutzuur doodt bacteriën
• Ingang maag bevat kringspier die ontspant bij slikken.
• Maagportier: kringspier die uitgang kan afsluiten

Twaalfvingerige darm, lever, galblaas en alvleesklier

• Na de maag komt de voedselbrij terecht in de twaalfvingerige darm

• De lever en de alvleesklier zijn verbonden aan de twaalfvingerige darm

• Na de twaalfvingerige darm komt het eten terecht in de dunne darm

Alvleessap

• Alvleessap is een verteringssap, gemaakt door de alvleesklier
• bevat enzymen voor vertering van koolhydraten, vetten en eiwitten

Lever

• produceert gal
• gal opgeslagen in de galblaas
• afgegeven aan de twaalfvingerige darm via galbuis
• galblaas dus geen klier
• gal emulgeert vetten (oppervlaktevergroting) en verteert ze niet

Twaalfvingerige darm

Gal --> galkleurstoffen en zouten

Galkleurstoffen --> afbraakproduct rode bloedcellen --> geeft bruine kleur aan ontlasting.

Galzouten --> emulgeren vetten (oppervlakte vergroting) 

De lever maakt gal.  (link)

Maak opdracht 17 t/m 20

Vertering bij eencellige dieren 

Intracellulaire vertering

• Eencelligen nemen voedsel op door fagocytose --> instulpen celmembraan en afsnoeren van blaasjes.  
• De voedingsvacuolen (blaasjes) versmelten met lysosomen met verteringsenzymen.  
• Verteringsproducten komen via het 

     membraan van de voedingsvacuole in het
     cytoplasma van b.v. de amoebe of het 
     pantoffeldiertje. 

Vertering eenvoudige meercellige dieren

• eenvoudige meercelligen (poliep) hebben een speciale ruimte: maag-darmholte. Dit is een holte één opening die mond en anus tegelijk is
• extracellulaire vertering, cellen nemen alleen eindproducten op

Complexere gebouwde dieren, zoals rondwormen, 

hebben darmkanaal met een mond en anus

• éénrichtingsverkeer
• efficiëntere bewerking en verwerking
• extracellulair
• compartimenten bij nog ingewikkeldere dieren
• in elk compartiment bepaalde voedingstoffen verteerd en opgenomen

Maak opdracht 21 t/m 27

Klaar?

Check of je de leerdoelen hebt gehaald met de flitskaarten en Test Jezelf

Klaar?

Lees de context 'De python, een alleseter' en maak de 

opdrachten 28 t/m 32

Lesafsluiter B2

10.2.1 Je kunt de bouw, werking en functies van de verteringsorganen van de mens beschrijven.

10.2.2 Je kunt verschillen en overeenkomsten herkennen tussen organen en organenstelsels van de mens en verschillende diersoorten.

Welke voedingsstof hoeft niet verteerd te worden

1. Vetten
2. Eiwitten
3. Koolhydraten
4. Glucose

Hoe wordt kauwen ook wel genoemd?

1. mechanische vertering
2. chemische vertering

Hoe noem je de bewegingen van de darmwand?

Wat is de functie van gal en daar welk orgaan wordt gal gemaakt?

Nog eventueel een andere uitlegvideo over...

bouw en functie van de overdelen van het verteringsstelsel