Nederland is een rechtsstaat

• Maatschappijkunde
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 4

Nederland is een rechtsstaat

Criminaliteit

Hoofdstuk 4

Wat is een rechtsstaat?

4.1

Nederland is een rechtsstaat:

een rechtsstaat is een land waar de rechten en plichten van de burgers en de overheid zijn vastgelegd in de wet.

rechtsbescherming:

In een rechtsstaat moet de overheid de rechten van burgers beschermen.

De overheid mag haar macht niet misbruiken en te ver gaan.

Hoe wordt daarvoor gezorgd?

Rechtsbescherming blijkt uit de volgende kenmerken van de rechtsstaat:

• Er is sprake van een machtenscheiding; de rechter is onpartijdig en onafhankelijk van
  

de uitvoerende en wetgevende macht. (4.2)

• Er zijn grondrechten; belangrijk is het beschermen van de individuele vrijheid van de

burger.

• Alle burgers zijn voor de wet gelijk. Er is sprake van rechtsgelijkheid.
•   Je weet wat er gebeurd als je de wet overtreed: er is sprake van rechtszekerheid.
• Het handelen van een overheid moet altijd gebaseerd zijn op een wet. Legaliteitsbeginsel

Dit alles beschermd onze rechten.

De overheid heeft in een rechtsstaat 2 belangrijke taken:

-Rechtshandhaving: er wordt gezorgd dat de wet wordt nageleefd.

- Rechtsbescherming: burgers worden beschermd tegen teveel macht van de overheid.

4.2: De scheiding van machten

Rechtsstaat

Een land waar de rechten en de plichten van de burgers en de overheid in de wet zijn vastgelegd

4.2 De scheiding van machten

Trias politica

Scheiding der machten 

(Trias politica)

-Wetgevende macht

-Uitvoerende macht

-Rechterlijke macht

Trias politica

Wetgevende macht

Stelt wetten vast waaraan burgers en de overheid zich moeten houden

• De regering (Koning + ministers)
  
• Gekozen parlement (Eerste en Tweede Kamer)
  

Regering

Parlement

Voorbeelden

• Verplicht naar school
  

• Geen telefoon op de fiets
  

• Straf op winkeldiefstal

Uitvoerende macht

Zorgt ervoor dat wetten worden uitgevoerd en nageleefd

• Ministers (Ministerie van Veiligheid en Justitie)

• OM (Openbaar Ministerie)
• Politie

Voorbeelden

• Het Ministerie van Veiligheid en Justitie geeft de politie de opdracht snelheid te handhaven op de snel weg
  

• Het Openbaar Ministerie (OM) vervolgt een relschopper
  

• De politie pakt een inbreker op
  

Rechterlijke macht

Beoordeelt of wetten goed worden nageleefd en doet uitspraken in conflicten

• 2450 rechters
  
• Zelfstandig
• Onafhankelijk en onpartijdigheid 

Voorbeelden

• Rechter spreekt een verdachte vrij omdat er niet voldoende bewijs is
  

• De rechter veroordeelt een minister omdat deze heeft gesjoemeld met geld

Trias politica

Iemand oppakken voor rijden onder invloed:

1. Rechtsbescherming
2. Rechtshandhaving

De politie mag je niet zomaar oppakken:

1. rechtsbescherming
2. rechtshandhaving

het feit dat je precies weet hoe hoog de maximumstraf is heeft te maken met:

1. Rechtsgelijkheid
2. Rechtszekerheid

Je moet erop kunnen vertrouwen alle verdachten dezelfde behandeling krijgen

1. rechtsgelijkheid
2. rechtszekerheid
3. rechtshandhaving

De overheid moet altijd handelen op basis van een wet

De overheid moet altijd handelen op basis van een wet

1. Trias politica
2. Grondrechten
3. Rechtsgelijkheid
4. Rechtszekerheid

Je mag niet zomaar een telefoontap bij een verdachte plaatsen. Welk begrip past bij bovenstaande situatie?

1. Rechtshandhaving
2. Rechtsbescherming
3. Rechtszekerheid
4. Rechterlijke macht

Lees de krantenkop.
"Christelijke school wil geen moslim-docent aannemen"
Welke grondrechten botsen hier?

1. Vrijheid van geloof en vrijheid van vereniging
2. Vrijheid van geloof en artikel 1 van de grondwet
3. Vrijheid van meningsuiting en vrijheid van seksuele voorkeur
4. Vrijheid van meningsuiting en vrijheid van onderwijs

De grondrechten van alle burgers zijn vastgelegd in het Wetboek van Strafrecht.

1. Juist
2. Onjuist

Vandaag: 

4.3 uitleg

Samenvatten: Cornell-methode

Samen-vatting: 

Cornell-methode

Leerdoel

- De 3 kenmerken van de Trias Politica benoemen en uitleggen.

- Uitleggen wat Klassenjustitie en pakkans betekenen.

- Uitleggen welke 3 oorzaken er zijn voor klassenjustitie

- Uitleggen waarom grondrechten kunnen botsen

Herhaling!

Wat was de Trias Politica ook alweer?? 

Niemand kan een rechter dwingen een verdachte schuldig te verklaren.
Hij is onafhankelijk en onpartijdig.

De regering (ministers + koning) en het gekozen parlement (eerste en tweede kamer).

ministers, OM, burgemeesters,

Trias Politica

"Scheiding der drie machten":

1. Wetgevende macht
2. Uitvoerende macht
3. Rechterlijke macht

Niemand kan een rechter dwingen een verdachte schuldig te verklaren.
Hij is onafhankelijk en onpartijdig.

De regering (ministers + koning) en het gekozen parlement (eerste en tweede kamer).

ministers, OM, burgemeesters,

De wetgevende macht

De wetgevende macht stelt de wetten vast waaraan de burgers en de overheid zich moeten houden. De regering (ministers) en het parlement (Eerste en Tweede Kamer) hebben de wetgevende macht.

Op lokaal niveau heeft de gemeenteraad de wetgevende macht.

De uitvoerende macht

De uitvoerende macht zorgt ervoor dat wetten worden uitgevoerd en nageleefd. De ministers zijn hiervoor verantwoordelijk. Het Openbaar Ministerie en de politie werken samen met de minister van Veiligheid en Justitie om strafbare feiten op te sporen en te vervolgen.

vervolgen

een verdachte voor de rechter brengen.

De rechterlijke macht

De rechterlijke macht beoordeelt of wetten goed worden nageleefd en doet uitspraak in conflicten. Deze macht is in handen van onafhankelijke en onpartijdige rechters. Hierdoor kunnen burgers vertrouwen op een eerlijk rechtsproces. 

Ze hoeven zich niet te verantwoorden aan ministers of andere politici.

Dit is de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht.

1. Grondwet
2. Trias Politica
3. Parlement
4. Kabinet

Tot welke macht behoren politieagenten?

1. Wetgevende macht
2. Uitvoerende macht
3. Rechterlijke macht

Hoort bij de rechterlijke macht

1. Officier van justitie
2. Ministerie van Veiligheid en Justitie
3. Advocaat-generaal
4. Onafhankelijke rechters

In Nederland is sprake van een machtenscheiding. Bij welke macht hoort het Openbaar Ministerie?

1. rechterlijke macht
2. uitvoerende macht
3. wetgevende macht

Tot welke macht behoord de Tweede Kamer?

1. Wetgevende macht
2. Uitvoerende macht
3. Rechtelijke macht
4. wetsprekende macht

Uitvoerende Macht

Wetgevende macht

Rechtsprekende macht

Ongelijke behandeling - rechtsongelijkheid

Klassenjustitie: mensen uit hogere klassen worden bevoorrecht boven mensen uit lagere klassen. Klassenjustitie vindt plaats bij opsporing, vervolging en berechting.

Het dilemma

Rechtsbescherming en rechtshandhaving kunnen met elkaar botsen. 

Als de politie bijvoorbeeld op zoek is naar een verdachte, mag de naam en foto van de verdachte dan verspreid worden in de media? 

De vraag is dan: wat is belangrijker? Rechtsbescherming of rechtshandhaving? Dit noemen we het dilemma van de rechtsstaat.

Botsende grondrechten

Vrijheid van meningsuiting <--> Artikel 1 (verbod op discriminatie)

Welke recht is dan belangrijker?

Oorzaken van klassenjustitie

De feiten: 

- Door verschillen in inkomen, opleiding, scholing en cultuur hebben niet alle verdachte gelijke mogelijkheden om hun belangen te verdedigen.

- Politie, officieren van justitie en rechters verwachten dat crimineel gedrag voorkomt bij mensen uit bepaalde milieus of bepaalde etnische groepen. (vooroordelen/beeldvorming!)

- Er is een grote pakkans voor mensen uit lagere milieus (witteboordencrimi).

- Allochtone criminele jongeren worden zwaarder gestraft voor hetzelfde delict dan autochtone criminele jongeren.

- Allochtonen hebben te maken met discriminatie bij het opsporen van criminaliteit. 

Wat is klassenjustitie?

1. Mensen uit hogere klassen worden bevooroordeeld
2. Mensen uit lagere klassen worden bevooroordeeld
3. Jongeren worden benadeeld ten opzichte van ouderen

Allochtonen worden veel vaker onterecht staande gehouden door de politie. Er is sprake van:

1. Klassenjustitie
2. rechtsgelijkheid
3. rechtszekerheid