§4.2 Keizers, koningen en heren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

§4.2 Keizers, koningen en heren

Huiswerk
(voor volgende week)

Schrijf op in je agenda

Volgende week: Maken & lezen: opdracht 1 t/m 6 van §4.2

Lezen: §4.2

Huiswerk
(voor over twee weken)

Schrijf op in je agenda

Volgende week: Maken & lezen: opdracht 6 t/m 13 van §4.2

Lezen: §4.2

Planning

1. Terugblik paragraaf 4.1
2. Uitleg over Frankische Rijk (Clovis en Karel de grote)
3. Verwerken van de uitleg (huiswerk)
4. Bespreken van de lesdoelen

De edelen

Eignaars van de grond, bestuurden het land, zorgden voor rechtspraak en voerden oorlog

Huis van de heer

Vaak niet meer dan een iets groter houten huis met een muur. Hierkonden de boeren schuilen bij een aanval.

Ophaalbrug

Kan gesloten worden bij een aanval

Gracht

Extra verdediging tijdens een aanval

Simpele huizen

Binnen de muren voor de belangrijkste mensen

Boomgaard

Ook binnen de muren werd voedsel verbouwd. Alle opbrengst hier was voor de heer

Boer buiten de muur

Er waren twee soorten boeren:

1. Vrije boeren: bezaten hun eigen grond
2. Horigen: hadden geen bezit en moesten werken voor de heer

Herendiensten

Horigen werden door de heer beschermd en gevoed, maar daar wilde de heer wel iets voor terug

De heer kon vragen om herendiensten

• graan malen
• druiven persen
• vechten voor de heer
• graan betalen
• wegen onderhouden
• gracht graven

Vroonland

Dit is het land van de heer. De oogst die hier wordt binnen gehaald, gaat rechtstreeks naar de heer. Het werk werd gedaan door de horigen (herendiensten).

Weiland

Buiten de muren lagen weilanden voor de dieren

Herendiensten

Horigen

Heer

Bescherming

Een stuk land

Deel v/d oogst

Militaire steun

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer
(de heer)

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

In ruil geeft de boer:

• Deel van oogst
• Herendiensten

Horigen

Leg het begrip 'hofstelsel' in eigen woorden uit.

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

- Hoe het Frankische Rijk ontstaat

- Waarom de hulp van de Katholieke Kerk voordelig was voor koningen, door twee voordelen te noemen

- Waarom de hulp van koningen voordelig was voor de Katholieke kerk, door twee voorbeelden te noemen

- Welk cultureel gevolg wij in de les van vandaag hebben besproken

Aan de slag

Wat? Maak intro opdracht 1 en 2

Hoe? In tweetallen (fluisterend)

Doel? Kennismaking met de nieuwe paragraaf

Klaar? Lees de leestekst (in stilte!)

Filmpje

De Franken

Koning Clovis

Frankische Koning Clovis kan alle Franken onder zich verenigen

Het succes van Clovis heeft twee oorzaken:

Goed leider

Clovis leidt zijn leger zeer goed en verslaat veel vijanden

Christendom

Clovis laat zich dopen tot christen (terwijl veel Franken nog niet christelijk zijn)

Samenwerking tussen Clovis en de christelijke kerk

Steunt de kerk bij het uitbreiden van de macht

Helpen bij het bestuur, want ze zijn opgeleid en machtig

Organisatie van de katholieke kerk

Paus

De Paus is de leider van de Katholieke Kerk

Bisschop

De Bisschop is de leider van een kerkelijke provincie (Bisdom)

Priester

Een priester is de leider van een kerk in een stad of dorp. Hij leert mensen over het Christendom.

(Opdracht 3 uit het werkboek)
Welke twee oorzaken verklaren dat het Frankische Rijk onder Clovis groot en machtig werd?

1. Clovis' kroning tot keizer
2. De kracht van het Frankische Leger
3. De samenwerking tussen kerk en koning
4. Het redden van de paus

Karel de Grote

De bekendste Frankische koning is Karel de Grote

Het rijk wordt door hem rond 800 op zijn grootst

Karel de Grote verspreidt ook het christendom

Hierdoor kroont de paus hem dan ook tot keizer

Filmpje

Karel de Grote

Hier staan landen van Europa. Horen ze wel of niet bij het rijk van Karel de Grote? 

Sleep ze naar de juiste plek.

Nederland

België

Frankrijk

Italië

Duitsland

Engeland

Niet

Wel

Rondreizend bestuur

Het rijk van Karel de Grote is erg groot:

Om dit te besturen wil hij overal in zijn rijk zijn

Vaak stuurt hij een boodschapper, maar hij reist zelf ook veel

Maar het is te traag en neemt veel tijd in beslag

Er moet toch een betere manier zijn...

Aan de slag

Wat? Maak  opdracht 4 en 5

Hoe? In tweetallen (fluisterend)

Doel? Verwerken van de stof over Clovis en Karel de Grote

Klaar? Maak de rest van het huiswerk

Huiswerk
(voor volgende week)

Schrijf op in je agenda

Volgende week: Maken & lezen: opdracht 1 t/m 6 van §4.2

Lezen: §4.2

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

- Hoe het Frankische Rijk ontstaat

- Waarom de hulp van de Katholieke Kerk voordelig was voor koningen, door twee voordelen te noemen

- Waarom de hulp van koningen voordelig was voor de Katholieke kerk, door twee voorbeelden te noemen

§4.2 Keizers, koningen en heren

Huiswerk (volgende week)

Schrijf op in je agenda

Lezen: 4.3

Maken: Intro 4.3

Planning

1. Terugblik
2. Uitleg leenstelsel
3. Verwerken van de uitleg (huiswerk)
4. Bespreken opdracht 13
5. Bespreken lesdoelen 

Geef twee voordelen voor koningen als Clovis om samen te werken met de Katholieke Kerk

Geef twee voordelen voor de Katholieke Kerk om samen te werken met koningen als Clovis

Samenwerking tussen Clovis en de christelijke kerk

Steunt de kerk bij het uitbreiden van de macht

Helpen bij het bestuur, want ze zijn opgeleid en machtig

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

• Hoe het leenstelsel werkt 
• Wat een leenheer, leenmannen en achterleenmannen zijn
• Je kunt een economische oorzaak en een politiek-bestuurlijke oorzaak noemen voor het ontstaan van het leenstelsel 
• Je kunt een politiek-bestuurlijk gevolg noemen van het leenstelsel
• Je kunt een nadeel noemen van het leenstelsel
• Je kunt een voordeel noemen van het leenstelsel

Rondreizend bestuur

Het rijk van Karel de Grote is erg groot:

Om dit te besturen wil hij overal in zijn rijk zijn

Vaak stuurt hij een boodschapper, maar hij reist zelf ook veel

Maar het is te traag en neemt veel tijd in beslag

Er moet toch een betere manier zijn...

Filmpje

Het leenstelsel

Het leenstelsel

Karel de Grote vraagt hulp aan de adel

Deze edelen mogen dan een stuk van het rijk besturen

Het gebied blijft van Karel, maar ze mogen het lenen

Dit noemen we het leenstelsel

Je kon graaf of hertog worden:

• Graaf: De baas in een klein gebied, een graafschap. Dit was minder belangrijk
• Hertog: De baas in een groot gebied, een hertogdom (bijvoorbeeld Brabant). Dit was erg belangrijk

Leenstelsel

Hofstelsel

Leenstelsel

De afspraken

De Leenheer

Houdt het gebied in bezit, maar leent het gebied aan iemand van adel.

De Leenman

Mag het gebied lenen en:

- Bestuurt het gebied

- Spreekt er recht

- Levert soldaten

- Mag inkomsten van het gebied houden

- Moet de leenheer trouw zijn

De persoon die een gebied uitleent

De persoon die een gebied leent

Bij wie hoort het?
Moet soldaten leveren

1. Leenheer
2. Leenman

Bij wie hoort het?
Mag rechtspreken

1. Leenheer
2. Leenman

Bij wie hoort het?
Leent het gebied uit

1. Leenheer
2. Leenman

Bij wie hoort het?
Mag de inkomsten van het gebied houden

1. Leenheer
2. Leenman

Probleem met leenstelsel

Veel leenmannen doen alsof het gebied hun bezit is

Soms gaan leenmannen het gebied zelfs opnieuw uitlenen

Op deze manier krijg je achterleenmannen

Hierdoor hebben middeleeuwse koningen weinig macht

De invoering van het leenstelsel was het gevolg van een belangrijke economische verandering. Leg dit uit door:

- De economische verandering te noemen:
- Uit te leggen waarom het leenstelsel hier een oplossing voor was

Zet de namen op de juiste plek

Leenheer

Leenman

Achterleenman

Verschillen tussen leenstelsel en hofstelsel

Leenstelsel	Hofstelsel
Afspraak tussen belangrijke edellieden (koning/hertogen)	Afspraak tussen lagere mensen (ridder/geestelijke/boer)
Gaat over een groot gebied (provincies van landen)	Gaat over een klein gebied (een dorp met omgeving)
Bepaalt hoe een gebied bestuurd wordt (politiek)	Bepaalt hoe mensen zichzelf onderhouden en met elkaar omgaan (economie/sociaal)

Leenstelsel

Hofstelsel

Aan de slag

Wat? Maak de rest van de paragraaf af (6 t/m 13)

Hoe? In tweetallen (fluisterend)

Doel? Verwerken van de stof over Clovis en Karel de Grote

Klaar? Maak de rest van het huiswerk

Huiswerk

Schrijf op in je agenda

Volgende week: Lezen 4.3

Maken: Intro 4.3

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

• Hoe het leenstelsel werkt 
• Wat een leenheer, leenmannen en achterleenmannen zijn
• Je kunt een economische oorzaak noemen voor het ontstaan van het leenstelsel 
• Je kunt een politiek-bestuurlijk gevolg noemen van het leenstelsel
• Je kunt een nadeel noemen van het leenstelsel
• Je kunt een voordeel noemen van het leenstelsel