Thema 3: Basisstof 1 & 2 genotype/fenotype/genen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 3

Lesverloop

1. Maak de startopdracht (als je het niet weet mag je jouw boek gebruiken)
2. Terugkoppelingsvragen
3. Uitleg
4. Kennisvragen
5. Zelfstandig werken 

                      Lesdoelen

Na deze les:

1. Weet je wat fenotype is
2. Weet je wat genotype is
3. Weet je dat er variaties in genen zijn

STARTvragen

1. Wat wordt er bedoelt met iemand zijn genotype?

1. Wat wordt er bedoelt met iemand zijn genotype?

De informatie voor alle erfelijke eigenschappen samen

2. Wat wordt er bedoelt met iemand zijn fenotype?

2. Wat wordt er bedoelt met iemand zijn fenotype?

Alle eigenschappen van een organisme (UITERLIJK).

Fenotype = genotype + milieu

3. Waar kun je DNA in de cel vinden?

3. Waar kun je DNA in de cel vinden?

In de celkern

4. Hoeveel chromosomen heeft een mens?

4. Hoeveel chromosomen heeft een mens?

46 (23 paren)

5. Hoeveel geslachtschromosomen heeft een mens?

5. Hoeveel geslachtschromosomen heeft een mens?

2 

(XX of XY)

6. Welke letter past er bij het woord kies uit A of a

a. Dominant alel:__________________

b. Recessief alel:__________________

6. Welke letter past er bij het woord kies uit A of a

a. Dominant alel:______A_______

b. Recessief alel:________a__________

Basisstof 1

Fenotype & genotype

Fenotype en genotype

Erfelijk: dingen die je hebt geërfd van je ouders. 

• Fenotype: Het uiterlijk van een organisme
• Genotype:  Het DNA (erfelijke informatie) van een organisme

Genotype (DNA) + milieu = fenotype

Fenotype en genotype

Basisstof 2 

GENEN

Gen

Een stukje DNA dat de code voor een  erfelijke eigenschap draagt noemen we een GEN.

Allel = invulling van gen.

Voorbeeld van erfelijke eigenschappen:

haarkleur (blond, zwart, rood)

haarstijl (krullend of steil)

oogkleur (blauw, bruin, groen)

Genenparen

• Van elk chromosoom heb je er twee.
• Op 1 chromosoom zitten meerdere genen.
• Genen komen zoals chromosomen dus ook

     voor in paren.

Heterozygote VS Homozygote

Hetero = ander 

Homo = het zelfde 

Dominante en recessieve genen

Dominant gen: een gen dat een ander gen overheerst (A)

Recessief gen: een gen dat onderdrukt wordt door andere genen (a)

Dominant = hoofdletter

Recessief = kleine letter 

Eigenschappen doorgeven

Homozygoot: 2 dezelfde genen

Heterozygoot: 2 verschillende genen

Dominant: gen dat overheerst over een ander gen.

Recessief: gen dat onderdrukt wordt.

PAPA --> bruin haar

gen: donker haar

gen:

rood haar

MAMA --> bruin haar

gen: donker haar

gen:

rood haar

Kind rood haar?

Hoe kan dat??

gen: rood haar

gen:

rood haar

Eigenschappen doorgeven

Ouders hebben:

• Heterozygoot: 2 verschillende genen (Aa)

Kind heeft:

Homozygoot: 2 dezelfde genen

Dominant of recessief?: 

• Homozygoot recessief (aa)

Intermediar fenotype
een dominant en recessief allel niet zo duidelijk. 

Een eigenschap is dan onvolledig dominant.

Een organisme die in zo’n situatie heterozygoot is, heeft een intermediair fenotype.

Fenotype kan door kruisingen dus veranderen omdat genen allebei aan staan

Niet wit of rood --> mix dus roze 

 

intermediare overerving

Er is geen dominant of recessief allel, beide zijn even "sterk"

Heterozygoot heeft een eigen fenotype en kun je dus  herkennen. Hoofdletter kleine letter.

                                            I^AI^A  = wit

                                             I^BI^B  = rood

                                             I^AI^B  = roze

Dominant/recessief

Genen paar:

Dominant

homozygoot: AA

heterozygoot: Aa

Recessief:

aa

Intermediar

Witte bloem: AwAw

Rode bloem: ArAr

Roze bloem: AwAr

Samenvatting

Genen kunnen aan of uit staan

• Genen kunnen aan of uit staan. 
• Staat een cel aan dan maakt deze cel een eiwit.
• Bij een cel in de iris staat het gen voor oogkleur aan. In de cel van je oogwit staan deze cellen uit.
  

Vragen

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu
2. Milieu = genotype + fenotype
3. Genotype = fenotype + milieu

Is het genotype van de larve hetzelfde als het genotype van het volwassen dier?

1. Ja
2. Nee

Homozygoot of heterozygoot?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot

Wat is het symbool voor heterozygoot?

1. AA
2. aa
3. Aa
4. aA

Homozygoot of heterozygoot?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot

Wat is homozygoot dominant?

1. Aa
2. aa
3. AA
4. Aa

Wat is het symbool voor intermediair fenotype?

1. AA
2. Aa
3. aa
4. AwAw

Bij een runderen is het roodharige allel recessief en het zwartharige allel dominant.

Wat is het genotype van een roodharige koe?

1. AA
2. Aa
3. aa
4. AA of Aa

Aan het werk

Maken

• basisstof 1 &2 (huiswerk)
• test jezelf
• Blooket (laatste minuten van de les)