Democratische rechtsstaat/verkiezingen en partijen

• Gasv
• Buitengewoon secundair onderwijs

België

• een democratische rechtsstaat
• verkiezingen en partijen

Omdat ik het zeg!

Vul de tekst in het ballonnetje hiernaast aan.

Welk gevoel krijg jij als iemand je een bevel geeft zonder dat te motiveren? En hoe zou je reageren?

Waarom vallen zulke uitspraken meestal niet in goede aarde? Waarom protesteren kinderen tegen hun ouders of leraren, of jongeren tegen hun vrienden als ze met dergelijke uitspraken worden geconfronteerd?

Democratie - inspraak in het bestuur

De democratie bestaat nog niet zo lang. In de middeleeuwen had de adel het hier voor het zeggen. Dat was een kleine groep en moest zijn macht alleen delen met de kerk. Het overgrote deel van de bevolking had totaal geen inspraak.

In de 18de eeuw werden de handelaars in de steden steeds rijker en dus ook machtiger. In de 19de eeuw kende de industrie een enorme bloei en kregen de eigenaars van de fabrieken steeds meer rijkdom en macht.

De adel moest beetje bij beetje de macht uit handen geven.

Maar het bleef nog altijd een klein groepje mensen die de regels bepaalde. Het overgrote deel van de bevolking (de gewone werklieden, de arbeiders in de fabrieken, de boeren) had nog altijd niets te zeggen.

Toch verminderde stilaan ook de macht van de rijke burgerij en moest ze die beginnen delen met andere bevolkingsgroepen. Het duurde vele eeuwen en er ging een lange strijd aan vooraf, voordat (bijna) alle groepen in de samenleving mee mochten beslissen over de regels en het bestuur. Wie aan de macht was, deelde die namelijk niet graag met een andere groep.

De meeste mensen vinden dat de democratie het beste systeem is om de bevolking invloed te geven op het bestuur en om zoveel mogelijk mensen bij de politiek te betrekken. 

Wij leven in een democratie. 

Dat betekent dat de inwoners van ons land inspraak hebben in het bestuur.

onderwijs.hetarchief.be

Hoe hebben de mensen dan inspraak?

Vanaf 16 jaar (Europees) of 18 jaar (federaal en regionaal) mogen Belgen gaan stemmen. Als ze gaan stemmen, dan zeggen de kiezers daarmee wat ze belangrijk vinden voor de samenleving en welke partijen of welke kandidaten ze het meest geschikt vinden om hen te vertegenwoordigen.

In een democratie mogen mensen hun mening geven en kritiek hebben op de regering of het gemeentebestuur. Ze mogen ook betogen of zelfs een staking houden om hun ongenoegen te tonen. Ze kunnen daarvoor niet gestraft worden. 

 In een democratie is iedereen vrij en gelijk voor de wet. Maar we moeten ons wel houden aan de regels die de meerderheid bepaalt.

1. De politieke en burgerlijke vrijheden van alle burgers worden gerespecteerd. Dat houdt in dat er respect is voor de mensenrechten, dat minderheden wettelijk worden beschermd, dat iedereen recht heeft op een eerlijk proces, recht heeft op het uiten van zijn mening, het recht heeft op zich vrij te verenigen, etc. 

2. De regels worden door de meerderheid vastgelegd. 

3. De regels worden toegepast zonder enige vorm van willekeur, iedereen is gelijk voor de wet. 

4. De burgers kunnen controleren of de regels toegepast worden. Iedereen moet zich kunnen informeren en controleren of de regels worden toegepast en iedereen moet er vrij zijn mening over kunnen geven. 

5. De burgers kunnen eisen voor een onpartijdige en onafhankelijke rechtbank dat de regels worden toegepast. 

De Grondwet

Om van een democratische rechtsstaat te kunnen spreken, moet die aan een aantal minimale voorwaarden voldoen.

Die voorwaarden beantwoorden aan het rechtvaardigheidsgevoel van alle mensen. De laatste 2 eeuwen is over die voorwaarden eensgezindheid gegroeid, althans in de meeste westerse landen. Daarom zijn ze ook terug te vinden in de grondwet van al die landen. Dat is ook in België het geval. 

Surf eens naar www.senate.be en ga op zoek naar de Grondwet.

Wat staat in de Grondwet?

In de Grondwet worden 2 fundamentele zaken vastgelegd:

• De democratische rechten en vrijheden van de burgers (vrijheid van meningsuiting, godsdienstvrijheid, recht op sociale zekerheid, persvrijheid...).
• De staatsstructuur, of hoe het land georganiseerd en bestuurd moet worden (de taken van de federale overheid en van de gemeenschappen en gewesten, wat de gemeenten en provincies moeten doen, hoe wetten gemaakt worden...).

Ons land zit ingewikkeld in elkaar

De verdeling van de macht

Federaal niveau

Stemmen is voor mij een stap naar volwassenheid.

0100

Politiek is iets voor, door en over volwassenen. Wat jongeren interesseert, staat daarbuiten.

0100

Ik weet erg weinig over de verschillende partijen, het zal nog moeilijk worden.

010

Ik vind het belangrijk dat mensen gaan stemmen. Dat is het minste wat je kunt doen als burger.

0100

Het is heel moeilijk om uit te zoeken waar partijen voor staan en waarin ze van elkaar verschillen.

0100

De verpakking wordt alsmaar belangrijker dan de inhoud. Slogans, mooie woorden en een tv-optreden trekken mij niet over de streep. Ik wil gewoon informatie.

0100

Ik hoef niet achter het volledige programma van een partij te staan om ervoor te stemmen.

0100

Ga naar de websites van de verschillende partijen en noteer wie de huidige partijvoorzitter is.
www.cdenv.be
www.groen.be
www.n-va.be
www.openvld.be
www.vooruit.org
www.vlaamsbelang.be

Naar de stembus

In ongeveer de helft van de Vlaamse gemeenten kun je elektronisch stemmen, in de andere helft gebeurt dat met potlood en papier. Hoe je moet stemmen, hangt dus af van je gemeente. Maar of je nu elektronisch of op papier stemt, dezelfde regels gelden.

onderwijs.hetarchief.be

Ben ik verplicht om te gaan stemmen? En wat als ik niet ga?

Help, ik ben mijn oproepingsbrief kwijt! Wat nu?

Mag mijn kleine broertje mee in het stemhokje?

Ik wil eigenlijk op niemand stemmen… mag dat?

Ik ben op vakantie aan de kust, en woon in Limburg. Moet ik dan helemaal naar daar gaan om te gaan stemmen?

Mag ik een foto van mijn stembiljet posten op sociale media?

Coalitievorming

Na de verkiezingen spelen de partijen weer een andere rol. Als geen enkele partij een meerderheid heeft behaald, moeten ze ervoor zorgen dat er een coalitie komt die kan regeren of besturen. Dat wil zeggen dat twee of meer partijen afspreken om samen te regeren of besturen. Dat is in ons land heel dikwijls het geval. De partijen onderhandelen met elkaar over een mogelijke coalitie. Het resultaat van die onderhandelingen wordt vastgelegd in een regeerakkoord. Zo'n regeerakkoord is een heel belangrijk document. Het is enerzijds een opsomming van wat de regering of het bestuur wil realiseren. Anderzijds is het een soort contract tussen de coalitiepartners. In de regering wordt er nauwlettend op toegekeken of iedereen zich daaraan wel houdt.