13.6 - Afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Afweer

Waar gaan we naar kijken?

• Algemene afweer 

• Specifieke afweer

• Immuniteit

Lichaamsvreemde stoffen

Onbekende eiwitten op de ziekteverwekker = antigenen 

• infecties 
• bloedtransfusies 
• orgaantransplantatie 

Er kunnen veel stoffen in ons lichaam terecht komen die daar niet thuishoren.
We worden hier gelukkig niet zomaar ziek van.
Hoe noemen we de stoffen die niet in ons lichaam thuishoren.

1. Ziekmakende stoffen
2. Ziekteverwekkers
3. Lichaamsvreemde stoffen
4. Antigenen

Algemene afweer

- laagje talg op de huid

- slijmvlies in de wand van de luchtwegen en darmkanaal

- maagsap bevat zoutzuur

- witte bloedcellen maken bacteriën en andere ziekteverwekkers onschadelijk

Algemene afweer

• Wanneer lichaamsvreemde stoffen het lichaam binnendringen worden we ziek
• Dat kan gebeuren door een infectie
• Je lichaam gaat dan hard aan het werk om de lichaamsvreemde stoffen te vernietigen
• Vaak krijg je koorts

Schuif de juiste beschermingsmethode naar de juiste afbeelding

Dood bacteriën

door zuur

Barrière van dode cellen die bacteriën buiten houden

Maken bacteriën onschadelijk door ze in te sluiten

Trilharen en slijmvliezen die ziekteverwekkers buiten houden

Ontwikkeling nieuwe ziekteverwekkers wordt tegengegaan door hoge temperatuur

Tuberculose

Tuberculose (tbc) wordt veroorzaakt door een bacterie. 

De tuberculosebacterie komt het lichaam binnen via de longen en verspreidt zich door het lichaam met het bloed. 

Het beschadigd de longen.

Komt door gebruik van antibiotica nauwelijks meer voor in Nederland. 

ANTIBIOTICA DODEN ALLEEN BACTERIËN EN GEEN VIRUSSEN

Antistoffen

Antigenen zijn bepaalde eiwitten die normaal gesproken niet in het lichaam van de mens voorkomen.

Deze antigenen worden door je afweersysteem herkend als lichaamsvreemde stoffen. 

Bepaalde witte bloedcellen maken hierop antistoffen die zich hechten aan de antigenen = onschadelijk gemaakt.

Je wordt vaak eerst ziek omdat het een tijdje duurt voordat de witte bloedcellen voldoende antistoffen hebben gemaakt.

Specifieke afweer

- Antigen: Eiwitten op een cel (signaaleiwit).

- Antistof: Herkennen antigenen en maken 

ziekteverwekker onschadelijk. 

- Eén type antistof werkt maar op één type antigeen.

- Je lichaam moet dus veel verschillende typen antistoffen maken

- Antistof blijft nog een tijd aanwezig in het bloed, dat is dus een bewijs dat een mens of dier besmet is

- Immuun: Bij een mogelijke 2e infectie maakt 

   afweersysteem bijna direct antistoffen. Je wordt dan vaak ook niet ziek.

Natuurlijke en kunstmatige immuniteit

Natuurlijke immuniteit:

- Lichaam maakt zelf antistoffen tegen binnengedrongen ziekteverwekkers.

- Deel witte bloedcellen onthouden gemaakte antistof (geheugencel, immuun) 

Afweersysteem = immuunsysteem

Kunstmatige immuniteit: 

- Actieve immuniteit: inbrengen verzwakte ziekteverwekker (vaccineren). Lichaam maakt zelf           antistof (geheugencel onthoud antistof, immuun)

- Passief immuniteit: Antistoffen worden ingebracht (serum). Lichaam maakt zelf 

   geen antistoffen en onthouden de antistoffen ook niet (tijdelijke immuniteit)

Serum

Als je wordt gebeten door een gifslang of hondsdol dier

 = giftige antigenen in je lichaam

= serum ingespoten

SERUM = bloedplasma zonder stollingseiwitten (b.v. fibrinogeen)

In een serum zitten een of meer antistoffen tegen lichaamsvreemde, 

giftige stoffen.

Passief

Actief

Kunstmatig

Natuurlijk

Serum - antibiotica inspuiten/ innemen

Antistof van moeder via placenta of moedermelk

Inenten/ vaccineren = verzwakte ziekteverwekker inspuiten -> antistoffen 

Geheugencellen!!

Ziekte oplopen -> antistoffen ->

beter worden

Geheugencellen!!

Overnemen in je eigen boek of schrift!!

Baby's

De eerste 15 weken zijn baby's beschermd door de antistoffen die ze via de placenta van hun moeder hebben gekregen.

Ook moedermelk bevat antistoffen +

- bevat een stof die helpt om het slijmvlies van het darmkanaal van de baby op te bouwen

- bevat een stof die de groei van goede bacteriën in de darm van de baby bevordert = minder kans voor slechte bacteriën.

Vaccinatie van dieren

- Vaccinatie voorkomt dat dieren ziek worden of zorgt ervoor dat ze minder ernstig ziek worden

Niet verplicht, tenzij:

- een zeer besmettelijke ziekte uitbreekt (voorkomen epidemie)

- tegen Q-koorts (ook besmettelijk voor mensen)

- tegen pseudovogelpest (erg besmettelijk met goed vaccin)

Allergie

- het afweersysteem reageert heel sterk op een bepaalde stof

= allergische reactie zoals huiduitslag, jeuk, ontstekingen.

Stof kun je binnen krijgen via voedsel of luchtwegen of als slijmvliezen of huid er mee in aanraking komen.

Hooikoorts

Wanneer slijmvlies in aanraking komt met stuifmeel = allergische reactie.

Stuifmeelkorrels prikkelen het slijmvlies van de luchtwegen en van de binnenkant van de oogleden.

Gevolg = branderig/ jeukend gevoel in neus, keel, ogen

Je witte bloedcellen willen wanneer je besmet bent met Corona deze ziekteverwekker zo snel mogelijk uitschakelen.
Ze kunnen de cellen van het virus herkennen door bepaalde eiwitten. Hoe noemen we die eiwitten?

1. Antistoffen
2. Antigenen

Nadat je de 1e keer besmet bent geraakt met het coronavirus wordt er gezegd dat je er de 2e keer niet meer ziek van zal worden. Je bent immuun
Hoe kan dat?

1. Doordat er nog steeds antistoffen aanwezig zijn in je bloed. Die dan direct kunnen werken
2. Omdat een bepaalde witte bloedcel onthoud welke antistoffen gemaakt moeten worden tegen een bepaalde antigen
3. Je lichaam weet hoe de ziekteverwekker eruit ziet en zorgt dat hij niet meer je lichaam binnen kan komen.
4. De witte bloedcellen die het virus onschadelijk maken, wachten op de plek waar het virus het lichaam binnenkomt. Hier maken ze het virus direct onschadelijk

Wanneer je immuun bent voor het coronavirus maakt je lichaam de eerst volgende keer, wanneer het virus je lichaam binnendringt, meteen heel veel antistoffen om het virus uit te schakelen.
Zullen je witte bloedcellen dit ook doen als er een mutant van het virus met andere antigenen je lichaam binnendringt?

1. Ja
2. Nee

In het coronavaccin zitten verzwakte ziekte-
verwekkers. Hoe noemen we de immuniteit
die je krijgt na te worden ingeënt door een
vaccin?

1. Natuurlijke actieve immuniteit
2. kunstmatige passieve immuniteit
3. kunstmatige actieve immuniteit
4. Natuurlijke passieve immuniteit

Sleep de gegeven voorbeelden naar de juiste vorm van immunisatie

Actieve immuniteit

Passieve immuniteit

zelf antistoffen maken

antistoffen ingespoten krijgen

Vaccin

Serum

Tijdelijk immuun

Blijvend immuun

Ziekten voorkomen

Wat is een antigen?

1. Een eiwit dat het lichaam gebruikt voor bescherming tegen ziekteverwekkers
2. een lichaamsvreemd eiwit dat een afweerreactie oproept
3. Een binnengedrongen bacterie of virus
4. een lichaamscel die wordt aangevallen door een binnegedrongen micro-organisme

Sommige soorten ziekteverwekkers komen zo algemeen voor en worden zo gemakkelijk overgedragen, dat de meeste kinderen er al jong mee besmet raken. Als een kind van zo’n ziekte genezen is, treden er bij een volgende besmetting meestal geen ziekteverschijnselen meer op.
Sinds 1987 worden kinderen in Nederland ingeënt tegen bof, mazelen en rode hond. Het vaccin wordt het BMR-vaccin genoemd.
Bevat het BMR-vaccin antigenen? En bevat het antistoffen?

1. Alleen antigenen
2. Alleen antistoffen
3. Zowel antigenen als antistoffen