11.1 Het zintuigenstelsel 2023

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 4

11.1 Het zintuigenstelsel 

Leerdoelen Thema 11

11.1.1 Je kunt de werking van zintuigen beschrijven. 

11.2.1 Je kunt aangeven waar het gezichtszintuig, het gehoorzintuig en het evenwichtszintuig liggen en wat hun adequate prikkels zijn. 

11.2.2 Je kunt aangeven waar de zintuigcellen in je huid, de reukzintuigcellen en de smaakzintuigcellen liggen, hoe ze werken en wat hun adequate prikkels zijn.

11.3.1 Je kunt de inwendige en uitwendige delen van een oog noemen met hun functies en kenmerken. 

11.4.1 Je kunt beschrijven hoe de pupilreflex de grootte van de pupil regelt.  

11.4.2 Je kunt beschrijven hoe op het netvlies een scherp beeld ontstaat.

11.5.1 Je kunt de bouw en de werking van het netvlies beschrijven. 

11.6.1 Je kunt de delen van het oor noemen met hun functies en kenmerken. 

11.7.1 Je kunt aangeven hoe slechtziendheid gecorrigeerd kan worden met een bril of contactlenzen.

11.8.1 Je kunt aangeven hoe gezichtsbedrog ontstaat. 

Leerdoelen, wat moet je kunnen?

• Je kunt de werking van zintuigen beschrijven. 

Zet de organisatieniveaus van klein naar groot

Orgaan

Weefsel

Organisme

Orgaan

stelsel

Cel

Orgaanstelsels  

Grotere organismen zoals de mensen hebben orgaanstelsels.

Een orgaanstelsel bestaat uit meerdere organen die samenwerken. 

Benoem deze 6 

orgaanstelsels:

Zintuigenstelsel (is een orgaanstelsel)

Het zintuigenstelsel

Zintuigenstelsel:

Alle zintuigen samen.

zintuig:

Orgaan dat reageert op prikkels uit de omgeving

en die prikkels omzet in impulsen.

Zintuig = orgaan dat reageert op prikkels uit je omgeving

Drempelwaarde

Een prikkel moet sterk genoeg zijn om door een zintuigcel opgemerkt te worden 

• denk aan de iPad die hard genoeg moet staan om het geluid te horen.
  

Adequate prikkel

= type prikkel waar een zintuigcel gevoelig voor is

•  licht is de prikkel voor de zintuigcellen in je oog

Niet-adequate prikkels

Zintuigcellen kunnen ook andere, niet-adequate prikkels opvangen

• Beuk tegen je oog: druk-prikkels worden omgezet naar impulsen in ogen die naar de gezichtscentra in de grote hersenen gaan.
• Je ziet sterretjes terwijl de prikkel 'druk' is

Gewenning

Na een langere tijd neem je een bepaalde prikkel minder sterk waar.

• de geur van een vies klaslokaal: als je binnenkomt ruik je het maar na een lesuur niet meer, je bent eraan ‘gewend’.
  

Motivatie

Als je je best doet om een prikkel op te vangen dan wordt de drempelwaarde lager. 

• denk aan het zoeken naar iets in het donker, je ogen zijn extra gevoelig voor licht

11.2 Tien zintuigen van de mens

Leerjaar 3

Mevrouw Rottier & Mevrouw van Brakel

Het gezichtszintuig bestaat uit een vlies van lichtgevoelige cellen. Dit noemen we het netvlies.

Het netvlies bevindt zich helemaal achterin de oogbol (blz. 188).

met zintuigcellen in het netvlies

= adequate prikkel

Gehoorzintuig 

In de oren ligt het gehoorzintuig, in het slakkenhuis!

Dit zintuig reageert op geluiden/trillingen. De zintuigcellen in het slakkenhuis sturen impulsen naar de hersenen, waardoor je kunt horen.

Adequate prikkel: Geluid/trilling

Het gehoorzintuig zit diep in je oor.

Het is is gevoelig voor geluid (= trillende lucht, blz. 188).

Evenwichtszintuig

In de oren ligt ook het evenwichtszintuig of evenwichtsorgaan. De maakt gebruik van de zwaartekracht om de stand van je hoofd te meten zodat je rechtop blijft staan. Ook meet deze of je snel of langzaam gaat.

Het evenwichtszintuig zit achter je oor in een holte van de schedel. Het is gevoelig voor zwaartekracht (blz. 188).

In de huid bevinden zich vijf verschillende typen zintuigen

                *

    *

    *

    *

    *

Zintuigen in de huid 

* Koudezintuig: Reageert op lagere

   temperaturen, kou dus.

* Warmtezintuig: Reageert op hoge 

   temperaturen, warmte dus

* Pijnpunten : Reageren op pijn en 

   schadelijke prikkels. Pijnpunten 

   zien er iets anders uit dan de  

   andere zintuigen in de huid.  

   Ze zitten ze niet alleen in de huid, maar  

   overal in het lichaam.

Het reukzintuig bevindt zich hoog achterin de neusholte

Er bevinden zich vijf verschillende typen smaakzintuigcellen op de tong.

Welke vijf smaken kunnen wij onderscheiden?

Er bevinden zich vijf verschillende typen smaakzintuigcellen op de tong.

Welke vijf smaken kunnen wij onderscheiden?

zoet - zuur - zout - bitter - umami

Opdrachten maken

Maak BS 11.1: opdrachten 1, 2, 4, 5, 6

Wat hebben we geleerd?

• Wat zijn adequate prikkels?
• Wat zijn niet-adequate prikkels?
• Wat is drempelwaarde?
• Wat gebeurt er met de drempelwaarde bij gewenning?
• Wat gebeurt er met de drempelwaarde bij motivatie?