Voornaamwoorden en verwijswoorden

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Voornaamwoorden en verwijswoorden

Voornaamwoorden

7 soorten:

aanwijzend voornaamwoord

betrekkelijk voornaamwoord

bezittelijk voornaamwoord

onbepaald voornaamwoord

persoonlijk voornaamwoord

wederkerend/wederkerig voornaamwoord

vragend voornaamwoord

Aanwijzend voornaamwoord

Verwijst nadrukkelijk naar iets of iemand.

Vorm hangt af van het woord waarnaar het verwijst.

Geef één aanwijzend voornaamwoord.

Die, dat, deze, die, zo'n, zulk(e), datgene, degene, dergelijk(e)

Deze broek is mooi. Die broek is lelijk.

Betrekkelijk voornaamwoord

Verwijst naar iemand of iets wat voorafgaat.

Het is het eerste woord van een bijzin.

Het past zich aan aan de antecedent.

Geef één betrekkelijk voornaamwoord.

Die, dat, wat

Die: verwijzen naar de-woord uit de hoofdzin

• De jongen die speelt is blij.

Dat: verwijzen naar het-woord uit de hoofdzin

• Het meisje dat speelt is blij.

Wat: verwijzen naar onbepaald vnw, overtreffende trap of hele zin

• Iets wat ik niet begrijp.

Bezittelijk voornaamwoord

Geeft bezit aan

Kan je vervangen door 'van ...'

Geef één bezittelijk voornaamwoord.

Bijvoeglijk gebruik

mijn, jouw, je, uw, zij, haar, onze, ons, jullie, hun

Het is haar boek.

Het boek is van haar.

Zelfstandig gebruik

(de/het) mijne, jouw, uwe, zijne, hare, onze, hunne

Dat boek is de mijne.

Dat boek is van mij.

Onbepaald voornaamwoord

Duidt iets of iemand aan die niet nader omschreven kan worden.

Zelfstandig gebruik

staat alleen:

• Iets zegt me dat het niet juist is. Iemand moet helpen.

iemand, niemand, de een of ander, iets, niets, wat, het een of ander, enige(n), enkele(n), sommige(n), verscheidene, verschillende, ettelijke, menig(e), genoeg, voldoende, ieder, allemaal, alleman, allen, alles, iedereen, elk, het, ...

Bijvoeglijk gebruik

staat bij zelfst. nw

• Sommige peren zijn lekker.

(de/het) een of ander(e), enig(e), enkele, sommige, verscheidene, verschillende, ettelijke, menig(e), genoeg, voldoende, ieder(e), elk(e), al/alle, ...

Iedereen vindt frietjes lekker.

1. Bijvoeglijk gebruik
2. Zelfstandig gebruik

Alle kinderen vinden frietjes lekker.

1. Bijvoeglijk gebruik
2. Zelfstandig gebruik

Persoonlijk voornaamwoord

verwijst naar personen, dieren of zaken

Ik: onderwerp

Mij/me: LV/MV

Wederkerend voornaamwoord

Hoort bij wederkerend werkwoord

• Ik vergis me.

Verwijst naar onderwerp van de zin

Toevallig wederkerend vnw: kan je weglaten

• Hij wast zich. / Hij wast de auto.

Verplicht wederkerend vnw: kan je niet weglaten

• Hij vergist zich.

Hij amuseert zich.

1. verplicht
2. toevallig

Hij kleedt zich aan.

1. verplicht
2. toevallig

Wederkerig voornaamwoord

druk wederzijdse relatie uit

verwijst altijd naar een meervoud

elkaar, elkander en mekaar

Jan en Jef verdedigen elkaar.

Mark en Marie schudden mekaar de hand.

1. wederkerend
2. wederkerig

vragend voornaamwoord

Verwijst in vraagzin naar een persoon, dier of zaak

Staat meestal vooraan

Weet jij wie dat boek heeft geschreven?

• Wie heeft dat boek geschreven?

Waarom wil jij pizza eten?

1. waarom: vragend voornaamwoord
2. waarom: geen vragend voornaamwoord

Wie wil pizza eten?

1. wie: vragend voornaamwoord
2. wie: geen vragend voornaamwoord

Verwarrende vormen

Welke is correct?

1. U hebt u vergist.
2. U hebt zich vergist.

U of zich?

U hebt u vergist.

• de eerste 'u' stelt de 2de persoon enkelvoud (je) voor, dus de 2de 'u' ook.

U heeft zich vergist.

• de 'u' stelt 3de persoon enkelvoud voor, dus het werkwoord ook.

Welke is correct?

1. Mijn zus is kleiner dan mij.
2. Mijn zus is kleiner dan ik.

Dan mij of dan ik?

Mijn zus is kleiner dan ik.

• 'Mijn zus is kleiner dan ik ben.'
• 'zijn' wordt weggelaten

Welke is correct?

1. Nodig hun uit op het feest.
2. Nodig hen uit op het feest.

Welke is correct?

1. Geef hun het boek.
2. Geef hen het boek.

Welke is correct?

1. Geef het boek aan hun.
2. Geef het boek aan hen.

Welke is correct?

1. Ik heb een cadeau voor hun.
2. Ik heb een cadeau voor hen.

Hun of hen?

Nodig hen uit op het feest.

• LV --> hun = MV

Geef hun het boek.

• MV --> hen = LV

Geef het boek aan hen./Ik heb een cadeau voor hen.

• voorzetsel? hun --> hen

Welke is correct?

1. In dat restaurant kun je lekker eten.
2. In dat restaurant kun jij lekker eten.

Je of jij?

je:

• persoonlijk vnw zonder nadruk
• onbepaald voornaamwoord: algemene dingen die voor iedereen gelden

Kom je ook?: geen nadruk

Kom jij ook?: nadruk, jij en niet iemand anders

Geldt ook voor ze/zij

Welke is correct?
Het is een moeilijke kwestie. ...

1. ... We discussiëren hier al uren over.
2. ... We discussiëren er al uren over.
3. ... We discussiëren daar al uren over.
4. ... We discussiëren waar al uren over.

Over wat/waarover

over het/de --> erover (over de kwestie)

over dit/deze --> hierover (over deze kwestie)

over dat/die --> daarover (over die kwestie)

over wat? --> waarover?

Welke is correct?
Ik schrijf een tekst. ...

1. ... Hiervoor heb ik informatie nodig.
2. ... Ervoor heb ik informatie nodig.
3. ... Waarvoor heb ik informatie nodig.
4. ... Daarvoor heb ik informatie nodig.

Voor wat/waarvoor

voor het/de --> ervoor (voor de tekst)

voor dit/deze --> hiervoor (voor deze tekst)

voor dat/die --> daarvoor (voor die tekst)

voor wat? --> waarvoor?

ook voor andere voorzetsels

• waarmee, waarnaar, daarin, ...