B3

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 4

Neem je boek voor blz. 29

Terugblik vorige keer

Werking van een enzym

1. Dit enzym werkt als een schaar.

Zo werken de enzymen bij de spijsvertering, de voedingsstoffen worden zo klein gemaakt dat ze door de darmwand heen in het bloed kunnen worden opgenomen (= spijsvertering) Bijvoorbeeld zetmeel in speeksel wordt omgezet in glucose

Zo werken enzymen bijvoorbeeld als er glucose wordt gemaakt in de bladgroenkorrels d.m.v. fotosynthese. Koolstofdioxide en water worden samengevoegd tot glucose met behulp van energie.

Verteringssappen

• Vertering gebeurt met verteringssappen
• Die verteringssappen worden gemaakt in de verteringsklieren
• Verteringssappen bevatten enzymen

Voedselbederf

• Ons voedsel bestaat grotendeels uit dode resten van organismen.
•   Schimmels en bacteriën breken dode resten van organismen af.
• Enzymen in schimmels en bacteriën versnellen dit proces. 

Bij optimale omstandigheden (warm, vochtig) gaat dit het snelst.
Je voedsel bederft dan.

Voedsel conserveren

Betekenis conserveren: Verduurzamen,  in goede conditie bewaren.

Omstandigheden voor bacteriën en schimmels ongunstig gemaakt.

Manieren om te conserveren:

1. Invriezen
2. Pasteuriseren
3. Steriliseren
4. Vacuüm verpakken
5. Drogen
6. Toevoegen van conserveermiddelen

6 groepen voedingsstoffen

Thema 12 Voeding en vertering

B1 Enzymen

B2 Voedingsmiddelen en voedingsstoffen

B3 Voeding en leefstijl

B4 Het verteringsstelsel

B5 De organen voor vertering

B6 Planteneters, vleeseters en alleseters

Lesdoelen

* Je kunt met behulp van de schijf van 5 adviezen voor een gezonde voeding 

    en leefstijl geven.

* Je kunt factoren noemen die van invloed zijn op het energieverbruik van

   organismen.

Schijf van 5

Gezond eten verkleint de kans op ziekten en overgewicht.

De schrijf van 5 is een hulpmiddel

Om te bepalen wat en hoeveel we nodig hebben.

Eet elke dag iets uit elk vak van de schijf van vijf. 

De schijf van vijf

1. groente en fruit

2.brood, granen & aardappelen

3.zuivel, noten, vis, vlees en ei

4. olie en vetten

5. dranken (water)

(eet vooral van de grootste 2 schijven!)

Samenvattingsopdracht 4

Vul de tabel in op blz. 35

Over 5 minuten gaan we nakijken

Brood- en graanproducten

Vooral koolhydraten:

Volkorenbrood en volkoren bolletjes
  Bruinbrooden bruine bolletjes  
Volkoren krentenbrood en volkoren mueslibrood 
Roggebrood
Zilvervliesrijst
Aardappel

Macaroni
Volkoren bulgur








 
  
  
 
 
  
  

Groente en fruit

Vooral vitaminen:

- Verse groente / fruit
- Diepsvries groente / fruit zonder toegevoegd suiker en zout
- Groente in blik zonder toegevoegd suiker en zout
- Gepureerde groente / fruit
- Gedroogd fruit

Vis, peulvruchten, vlees, ei, noten en zuivel

Vooral eiwitten:

- Vis (vooral vette vis)
- Schaal- en schelp dieren
- Peulvruchten, zoals linzen en bruine bonen 
- Onbewerkt vlees, zoals kipfilet, kipdrumstick, kalkoenfilet, (extra) mager gehakt, biefstuk, magere runderlappen, sukadelap, varkenshaas
- eieren

Dranken

Vooral water:

- water (met smaakje)

- groene thee

- koffie

Smeer- en bereidingsvetten

Vooral vetten:

- Zachte margarine of halvarine voor op brood            
- Vloeibare margarine en vloeibaar bak-en-braadvet
- De meeste plantaardige oliën, zoals olijfolie en zonnebloemolie 

Energiebehoefte

Het is niet alleen belangrijk wat je eet en drinkt, maar ook hoeveel.

Hoeveel je nodig hebt is vooral afhankelijk van je energiebehoefte in rust.

Dit noemen we de grondstofwisseling. 

De grondstofwisseling is afhankelijk van:

• Leeftijd 
  
• Geslacht 
  
• Lengte
• Omgevingstemperatuur 

Energiebehoefte

Verder is  je activiteit bepalend voor je energiebehoefte. Wanneer je sport verbrand je veel meer voedingsstoffen dan wanneer je slaapt...

Bij verbranding komt energie vrij in de vorm van beweging en warmte.

In de afbeelding is hoeveelheid energie per activiteit weergeven in kilocalorie (kcal) voor een persoon van 60 kg.

Hoeveel moet je eten en drinken?

Afhankelijk van je grondstofwisseling en je activiteit.

Door gezond en afwisselend te eten krijg je alle voedingsstoffen voldoende binnen. Hoeveel je nodig hebt is dus voor iedereen anders.

Hiernaast een voorbeeld van wat een 15/16 jarige zoal zou kunnen eten op een dag. 

(Hoeft dus niet voor jou te gelden)

Te veel of te weinig.

Bij overvoeding eet iemand meer dan het lichaam nodig heeft. Het lichaam slaat dan veel reservestoffen op als vet onder de huid. Hierdoor kun je overgewicht krijgen. 

Wanneer iemand minder eet dan het lichaam nodig heeft, gaat het lichaam juist reservestoffen verbruiken. Als dit lang duurt zul je erg vermageren en krijg je ondergewicht. 

Beide kunnen ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken. 

Overgewicht en ondergewicht

Gevolgen overgewicht (teveel voedingsstoffen):

– grotere kans op hart- en vaatziekten en suikerziekte;

– sneller klachten aan rug, nek, knieën, enkels en voeten.

Gevolgen ondergewicht (te weinig voedingsstoffen):

– snel ziek;

– bloedarmoede.

Eetstoornissen

Wanneer iemand heel erg bezig is met eten en gewicht kan dat leiden tot een eetstoornis. Mensen met een eetstoornis hebben vaak een erg laag zelfbeeld.   Oorzaken van een eetstoornis kunnen zijn: 

* Beinvloed door cultuur of (sociale) media

* Nare gebeurtenissen

* Controle willen hebben

* Faalangst of perfectionisme

* Ontevreden over zichzelf of het uiterlijk.

Eetstoornissen

De bekendste eetstoornissen zijn:

* Anorexia nervosa: Mensen hongeren zichzelf uit door heel weinig te eten.

* Boulimia nervosa: Mensen met boulimia braken na het eten. 

Heel veel bewegen of het gebruik van laxeermiddelen komt bij beide eetstoornissen voor.

* Bij een eetbuistoornis wordt er juist heel veel gegeten, zonder te braken of  

   te sporten, waardoor er juist ernstig overgewicht ontstaat.

Adviezen voor een gezonde levensstijl.

Extra info!!!

Koudbloedig

Koudbloedig: lichaamstemperatuur is gelijk aan de omgevingstemperatuur.

• Is het koud dan heeft het dier geen activiteit -> 

       lage grondstofwisseling, dier is niet actief

• Wordt het warmer dan gaat de 

        grondstofwisseling toenemen, dier wordt actiever

Warmbloedig

Warmbloedig: constante lichaamstemperatuur

• Is het koud, dan neemt de grondstofwisseling toe om de lichaamstemperatuur op peil te houden
• Is het warm, dan neemt de grondstofwisseling af

Oefenen

Kennisopdrachten en TestJezelf basisstof 3 en 4