1.1 Steden in Vlaanderen en Artesië (1050-1302)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Steden in Vlaanderen en Artesië (1050-1302)

vwo 6

Les 1

middeleeuwse stad & Atrecht

steden en burgers
Lage Landen

Zoek een foto of afbeelding op die te maken heeft met het ontstaan van steden in tijdvak 4

Waar hebben we dit verband eerder gezien in de geschiedenis?

Wat zie ik op het schilderij over landbouw in de middeleeuwen?

Noteer in het schrift op welke informatie de "verluchtiging" geeft

Wat is er te zien over de landbouwpraktijk?

Bron:Oxford Library MS Bodl. 264, fol. 2v; Romance van Alexander, geïllustreerd door de Vlaamse illuminator Jehan de Grise, 1338-44

Wat is hier te zien over de middeleeuwse landbouw?

Bron:Oxford Library MS Bodl. 264, fol. 2v; Romance van Alexander, geïllustreerd door de Vlaamse illuminator Jehan de Grise, 1338-44

Is het schilderij een betrouwbare bron wanneer je iets wilt weten over landbouw in de middeleeuwen? Leg uit!

Oorzaak-gevolg keten

veranderingen landbouw > verhoging productie > verkoop overschot > markten > steden>ontstaan verzorgingsgebied>

> x boeren overbodig > specialiseren > steden groter > nijverheid bloeit> handel neemt toe > internationaal > grondstoffen buitenland importeren en producten exporteren > jaarmarkten> monetaire economie ontstaat > munten en wisselbrieven betaalmiddelen

Malthus: analyse tijdvak 4

Ontstaan steden

• Romeinse oorsprong (Maastricht, Nijmegen)
  
• Bij een rivier (Brugge, Amsterdam, Deventer, Gent)
  
• Stadsrechten
• N.B. handel over zee pas later belangrijker!
  

Opdracht handelssteden

1.1 Wat maakte de opkomst van een stedelijke burgerij in de Nederlandse
gewesten mogelijk (1050–1302)?

Examentraining 1.1

B: 2 4 5 6 9 16 HH: 1 3 VD: 13 14 15

Les 2 Brugge

Atrecht

Tot 1300: Atrecht is de belangrijkste stad in de Nederlanden. Startpunt van de stedelijke dynamiek (ontwikkeling) in de Nederlanden. Factoren:
- Hoge landbouwproductiviteit : groeiende bevolking voeden.
- Veel schapenhouderij: veel wol (grondstof lakennijverheid).
- Vruchtbare leembodem: veel tarwe.
Laken, geweven en vervilte wollen stof was de belangrijkste soort textiel in Europa. Het Vlaamse laken werd in heel Europa en daarbuiten verkocht. Dit zorgde voor een hoge vraag naar arbeid: in de meeste Vlaamse en Artesische steden vormden textielarbeiders eeuwenlang meer dan de helft van de beroepsbevolking. Je had onder andere wevers. Het hele productieproces werd georganiseerd door kooplieden: wol kopen, ambachtslieden werk geven.

Atrecht -2-

Handelsfactoren. Gunstige ligging:
- Engeland, de grootste wol leverancier, lag in de buurt.
- Aansluiting bij het belangrijkste handelsnetwerk--->
12e en 13e eeuw: jaarmarkten in Champagne (Noord-Frankrijk). Italiaanse kooplieden reisden hiernaartoe om hun luxeproducten af te zetten voor de Franse markt + handel te drijven met Vlaamse en Artesische kooplieden.
Via die Franse jaarmarkten is Atrecht onderdeel geworden van een handelsnetwerk met Noord-Italiaanse stadstaten. Laken verspreidde zich verder in Frankrijk, Italië en het Iberisch schiereiland. De Italianen voerden het door naar havensteden aan de Zwarte en Middellandse Zee. De Atrechtse kooplieden werden zo rijker en machtiger:
- Gingen zich organiseren in koopliedengilden (afspraken over laken + zorgen voor elkaar).
- Hadden grote invloed op stadsbestuur dankzij economische positie; voor hoge rente geld lenen aan bv. Gent/graaf van Vlaanderen.

Leerdoel les 2

Aan het eind van deze les kun je uitleggen waarom Brugge Atrecht opvolgde als belangrijkste handelsstad.

Handelsroutes in Europa

Brugge 

• Stapelmarkt
• Duitse Hanze; beter bereikbaar dan Atrecht
  

• financieel centrum -> banken/wisselbrief -> beurs
  
• Bekijk volgende filmpje. Noteer: oorzaken en gevolgen opkomst Brugge.
  

Brugge: stapelmarkt

Bij de komende video

Wat zijn de oorzaken en gevolgen van de opkomst van Brugge?

Oorzaken en gevolgen opkomst Brugge

De Guldensporenslag (1)

• De graaf van Vlaanderen, een rijk gewest, was leenman van de Franse koning
• De graaf trok zich maar weinig aan van de Franse koning.
• De koning stuurde daarom een leger naar Vlaanderen.
• Hij wilde graag dat de rijke Vlaamse steden, zoals Gent en Brugge, zich bij hen zouden aansluiten.
• Daarom beloofde hij hen belastingverlaging als zij zich bij hem zouden aansluiten

Brugge was in de Middeleeuwen een van de rijkste steden van Vlaanderen. Omdat Brugge tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) nauwelijks is beschadigd, kun je ook nu nog (delen van) de middeleeuwse stad bekijken.

De Guldensporenslag (2)

• De belastingverlaging gold niet voor arme burgers. Daarom steunden zij de Vlaamse Graaf.
• In 1302 werd de ruzie uitgevochten. 
• Ondanks minder paarden en wapens werd het Franse ridderleger verslagen
• Na het gevecht vonden de overwinnaars op het slagveld honderden gouden sporen van gesneuvelde Franse ridders. 
• Hieraan dankt deze veldslag de naam Guldensporenslag.

Sporen zijn de kleine metalen punten die ruiters aan hun laarzen dragen om een paard ‘aan te sporen’.

Patriciërs versus ambachtslieden

• Groeiende bevolking
• Macht bij de elite, die Franse koning steunde
  
• Oneerlijke belastingen
• Brugse Metten
  

Examentraining 1.1

B: 2 4 5 6 9 16 HH: 1 3 VD: 13 14 15