Woensdag 5 februari Herhaling; formuleren en met of zonder -n-

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 3

Met of zonder -n

Lesplanning:

1. Lezen - 10 min 

2. Doel vd les - 5 min  

3. Aan de slag - 10 min 

4. Exit-tickets - 5 min 

Lezen

Planning

Tussenletters in samenstellingen

Doel

- je weet wat een samenstelling is

- je weet wanneer je een verbindingsletter moet gebruiken

Wat is een samenstelling?

2 of meer woorden die worden samengevoegd tot 1 woord.

Bij sommige samenstellingen moet je een -n tussen de woorden plaatsen (bessensap). 
Bij andere samenstellingen juist niet (beresterk).
Ook zijn er samenstellingen waarbij je een -s tussen de woorden schrijft (dorpskern).

Uitleg samenstellingen

Op de volgende slides volgt de uitleg over de samenstellingen.

Wanneer schrijf je een tussen -n?

Wanneer schrijf je geen tussen -n?

Wanneer schrijf je een tussen -s?

Samenstellingen

Wel een tussen -n

• Het eerste woord heeft (alleen) een meervoud op –en (dit is de basisregel)  

Geen tussen -n

• Het eerste woord heeft een meervoud op –s
  
• Het eerste woord heeft 2 meervouden (op –s en op -n)
  
• Het eerste woord is uniek
  
• Het eerste woord versterkt het tweede woord
  
• Het eerste woord is geen zelfstandig naamwoord
  
• Het eerste woord heeft geen meervoud
  
• Er is sprake van een versteende samenstelling
  

Samenstellingen 1

Een tussen -s

• Als je een tussen -s hoort
  

Tussenletter 'en' in samenstelling

Als het eerste deel van de samenstelling een meervoud op -en heeft, dan schrijf je dat ook in de samenstelling.

Dus:

beukennootje

fietsenstalling

Tussenletter 'e' in samenstelling

Als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat geen meervoud heeft of een meervoud op -s heeft, dan schrijf je geen -n- .

Dus:

rijstepap

horlogemaker

Tussenletter 'e' in samenstelling

Is er maar één van? Gebruik dan ook geen -n

Dus:

zonnegod

koninginnedag

Gebruik streepje in samenstelling

Ontstaat er verwarring over uitspraak? Gebruik dan een streepje.

Dus:

bio-industrie

diploma-uitreiking

Wel een tussen -n

...als het eerste woord alleen een meervoud op –en heeft

vriend - vrienden - vriendenboek

heer - heren - herenfiets

hond - honden - hondenriem

Geen tussen -n  

... als het eerste woord een meervoud op –s heeft

asperge - asperges - aspergesoep

horloge - horloges - horlogemaker

... als het eerste woord 2 meervouden heeft (op –s en op -n)

vitamine - vitaminen/vitamines - vitaminepil

weide - weides/weiden - weidevogel

Geen tussen -n

... als het eerste woord uniek is

(uniek = er is er maar 1 van)

zon - zonnestraal

maan - maneschijn

Let op: ster - sterrenkunde (er zijn meer sterren)

Geen tussen -n

... als het eerste woord geen meervoud heeft

rijst + pap = rijstepap

tarwe + product = tarweproduct

Geen tussen -n

... als het eerste woord het tweede woord versterkt

beer + sterk = beresterk

steek + blind = stekeblind

... als het eerste woord geen znw is

goedemorgen (goed = geen znw, maar een bn)

Spinnewiel (spinnen = geen znw (maar een ww))

Tussen -s

Je schrijft een tussen -s als je die hoort.

stationsplein

personeelsafdeling

identiteitsbewijs

lievelingsdier

Tussen -s

Als het 2e woord begint met een sisklank, hoor je de tussen-s niet goed: dorpsstraat , reddingsschip 

Vervang dan het 2e woord door een woord, waarbij je wel hoort of je een tussen-s moet schrijven: dorpskern, reddingsschip 

Zo weet je dat je bij dorpsstraat en reddingsschip een tussen -s schrijft.

Welke is juist?

1. Groentesoep
2. Groentensoep
3. Groente-soep

Welke is juist?

1. Autoongeluk
2. Autosongeluk
3. Auto-ongeluk

Welke is juist?

1. Pennebak
2. Pennenbak
3. Pennen-bak

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Schrijf 2 dingen op waarover je meer wilt weten.

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.

De leerlingen geven hier (in vraagvorm) aan met welk onderdeel van de stof ze nog moeite. Voor de docent biedt dit niet alleen inzicht in de mate waarin de stof de leerlingen begrijpen/beheersen, maar ook een goed startpunt voor een volgende les.

Zelfstandig werken

Zie digitale planning!