Verwijswoorden 2023-2024

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

formuleren 

Verwijswoorden

mannelijk, vrouwelijk of onzijdig  

de-woorden: mannelijk of vrouwelijk
het-woorden: onzijdig 

Dus

De overheid zorgt goed voor haar werknemers.

Ik hou deze radio tot hij het niet meer doet. 

Let op!

Namen van landen, steden en clubs zijn 'het' woorden (onzijdig).
Ook verkleinwoorden zijn 'het' woorden.

Ajax deed gisteren goed zijn best.

Let op!

Aan sommige de-woorden kun je aan de uitgang zien dat ze vrouwelijk zijn:

-heid (minderheid)

-nis (geschiedenis)

-ing (beweging)

-schap (vriendschap)

-te (gewoonte)

-de (waarde)

-ie (politie)

- ij (tovenarij)

-iek (politiek)

-theek (bibliotheek)

-teit (universiteit)

-uur (natuur)

-st (komst, opbrengst, vangst [persoonsvorm + st])

Let op!

De-woorden die vrouwelijk zijn:

Het biologische geslacht gaat hier boven het woordgeslacht. Als het bijvoorbeeld over een vrouwelijke minister gaat, is ‘De minister werkt samen met haar staatssecretaris aan het beleid en ze overlegt met haar ambtenaren’ juist (vrouwelijke verwijzingen). Dat minister van oorsprong een mannelijk de-woord is, doet

die, dit, dat of deze

De-woorden: die of deze

Het-woorden: dit of dat

hen of hun 

Na een voorzetsel: hen
Ik heb die bos bloemen aan hen gegeven.
Lijdend voorwerp: hen
Ik heb hen overgeslagen.
Meewerkend voorwerp (zonder voorzetsel): hun
Ik heb hun die bos bloemen gegeven. 
Gebruik HUN nooit als onderwerp!

hen of hun (vervolg)

Als het woord in de zin een bezittelijk voornaamwoord is, dan schrijf je altijd hun. Een bezittelijk voornaamwoord geeft aan van wie iets is. Na het bezittelijk voornaamwoord staat altijd een zelfstandig naamwoord.

Dat is hun werkblad. 

Wanneer gebruik je 'wat' i.p.v. dat:

• Na een onbepaald voornaamwoord (alles, niets, iets, het enige)

Dat is alles wat ik er nog van weet. 

• Bij gebruik van een overtreffende trap

Dit is het mooiste wat ik ooit heb gezien.

• Wanneer wordt terugverwezen naar een hele zin 

We hebben gisteren hard gewerkt, wat ons een voorsprong opgeleverd heeft.  

Wanneer gebruik je 'wat' i.p.v. dat (vervolg):

•  Als het antecedent (datgene waar 'wat' betrekking op heeft) niet genoemd is:
  

Wat die man eet, wil ik graag ook.

• Na een zelfstandig gebruikt bijvoeglijk naamwoord, meestal een overtreffende trap, of na een (rang)telwoord:

Ik zál finishen, al is het het laatste wat ik doe.

Het allereerste wat ik doe als ik thuiskom, is de kat aaien.

wie of waar

Personen -> wie

De jongen met wie jij stond te praten. 

Zaken -> waar
De hond waarmee jij aan het wandelen was.
De tas waar jij over struikelde. 

onduidelijk verwijzen 

- verwijzen naar iets wat niet in de tekst staat.
Er is een traphekje geplaatst, zodat ze niet van de trap kunnen vallen. 
- een verwijswoord kan betrekking hebben op meerdere antecedenten. 
Het bedrijf is al sinds 1930 in dit prachtige pand gevestigd. 

Het is al ruim 20 jaar in buitenlands bezit.

Na de omwenteling kon de Libische bevolking eindelijk middels verkiezingen ... stem laten horen.

1. Zijn
2. Haar
3. Het
4. Zij

Zo'n groot bedrijf zal voor ... werknemers toch wel een goede afvloeiingsregeling hebben; of heeft ... nooit over dat soort voorzieningen nagedacht?

1. haar, zij
2. hen, hij
3. zijn, het
4. zijn, zij

Friesland heeft ... grote meren, Emmeloord ... Poldertoren en deze Noord-Hollands vesting heeft ... zeventiende-eeuwse verdedigingswerken om toeristen aan te trekken.

1. Hem, zijn, zijn
2. Haar, haar, zijn
3. Haar, hem, het
4. Zijn, zijn, haar

Onze bibliotheek gaat al ... leden voorzien van een chipkaart, waarmee ze maandelijks tien uur gratis kunnen internetten.

1. Haar
2. Zijn
3. Hem
4. Het

Heeft de arts ... niet verteld dat ... in de tropen veel risico lopen op besmettelijke ziekten?

1. hen , ze
2. hun, hun
3. hen, hun
4. hun, ze

Misschien moet je maar aan ... vragen of ... je na het feest naar het station kunnen brengen.

1. hun, hun
2. hun, ze
3. hen, ze
4. hen, hen

Vroeg of laat zal een van ... met de waarheid voor de dag moeten komen.

1. Hun
2. Hen
3. Ze
4. Zij

Toen ... hem om een extra verlofdag vroegen, zei de rector tegen ... dat hij daar geen mogelijkheden voor zag.

1. Hun, hun
2. Zij, hen
3. zij, zij
4. zij, hun

In dat huis zouden we nog wel willen wonen, maar... hier vinden we afzichtelijk.

1. Dat
2. Wat
3. Dit
4. Die

De aannemer had voor de verbouwing de verkeerde kozijnen besteld, ... hem op een flinke kostenpost kwam te staan.

1. Deze
2. Dat
3. Dit
4. Wat

Het oude handschrift... daar tentoongesteld is, beschrijft het verhaal van ridder Walewijn en het zwevende schaakbord.

1. Dat
2. Die
3. Wat
4. Wie

Een voorzitter over ... zoveel mensen klagen, kan beter opstappen en zijn positie ter beschikking stellen.

1. Wat
2. Die
3. Wie
4. Dat

Elise heeft de jongen ... ze prachtige cd's cadeau kreeg, hartelijk bedankt.

1. Waaraan
2. Aan wie
3. Van wie
4. Wie

Heb je het gereedschap ... je het toilet gerepareerd hebt, bij de GAMMA gekocht of bij de Praxis?

1. Waarmee
2. Waar
3. Waaraan
4. Wat

Van de directie mocht Niels het t-shirt ... de tekst 'I'm the devil' stond, op school niet meer dragen.

1. Op wie
2. Waaraan
3. Waar
4. Waarop

Als ze de kans kreeg, las Meline stiekem alle sms'jes ... haar vriend antwoord had gegeven.

1. Waarop
2. Waaraan
3. Aan wie
4. Waar