3.4 + 3.5 Economische ontwikkeling & demografie van Brazilië

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

3.4 Economie en politiek

H3 Brazilië

Domein: Gebieden

Havo 5

Lesdoelen

• Ik kan de economische kenmerken en ontwikkeling van Brazilië beschrijven.
• Ik kan de regionale ongelijkheid in Brazilië beschrijven en verklaren.
• Ik kan analyseren hoe politieke keuzes de economische ontwikkeling van Brazilië beïnvloeden.

Waar staat BRICS voor bij de BRICS-landen?

1. Een groep landen die samenwerken.
2. Een groep landen die economisch snel groeien.
3. Een groep landen die eerst in een groter rijk bij elkaar hoorden.
4. Een groep landen die achterblijven en steeds armer worden.

Exportpakket

Aan het exportpakket van een land kun je vaak zien of een land in het wereldsysteem de positie inneemt van een land in het:

- centrum: hoogwaardige halffabricaten en eindproducten

- semiperiferie: zowel hoogwaardige als laagwaardige producten  Brazilië

- periferie: grondstoffen en laagwaardige industrieproducten

Exportpakket

Brazilië exporteert nog relatief veel land- en mijnbouwproducten.

 ruim de helft van de totale exportwaarde

Brazilië is niet afhankelijk van één exportproduct:

- Suriname: 85% export van goud

- Venezuela: 60% van aardolie

- Chili: 50% van koper 

- Brazilië onder andere ijzererts, 

 koffie en sojabonen

Importpakket

Importpakket: aandeel grondstoffen relatief klein, 

aandeel halffabricaten en eindproducten groot.

Grondstoffen uit Brazilië:

- bewerken ze voor een deel zelf

- gaan voor een deel onbewerkt naar het buitenland 

en worden als eindproduct weer geïmporteerd 

 VB: export van ruwe aardolie, import  van benzine

Handelsbalans

Verhouding tussen de waarde van import en export

Kan positief of negatief zijn.

+ positieve handelsbalans: handelsoverschot, grotere waarde export dan import 

- negatieve handelsbalans: andersom

Handelsbalans

Handelsbalans Brazilië schommelt afgelopen jaren tussen positief en negatief.

invloed op de Braziliaanse arbeidsmarkt en economie is groot, zoals in 2014

Gevolg: massale protesten tegen 

het overheidsbeleid.

onvoldoende bescherming om 

in inkomen te voorzien

Samenwerking binnen Zuid-Amerika

Sinds 2014 is de waarde van de export en de import weer toegenomen, maar vooral door de handel met de VS, China en landen in Europa.

de handel van Brazilië met andere Zuid-Amerikaanse landen is beperkt.



Kenmerken economie (1)

• Begin 21e eeuw flinke economische groei door hoge wereldwijde vraag naar grondstoffen.
• Hierdoor toename bbp/hoofd, waardoor de binnenlandse afzetmarkt groeide.

Alleen...

Kenmerken economie (2)

• Handelsbalans is doorgaans positief.
• Importpakket bestaat voornamelijk uit machines en chemicaliën (voor landbouw en industrie).
• Exportpakket gedomineerd door grondstoffen en landbouwproducten.

• Toch tertiairisering van de economie.
• Informele sector nog steeds een belangrijke bron van inkomen voor veel Brazilianen.

Regionale ongelijkheid

Verklaringen vanuit verschillende dimensies:

• historisch?
• economisch?
• natuurlijk?

sociale ongelijkheid         GINIcoëfficient 

- ongelijkheid meten

0 = volkomen gelijkheid in inkomen

100 = volkomen ongelijkheid in inkomen

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

GINI-coefficiënt

Politiek

• Van koloniale staat (tot 1889), naar militaire dictatuur (1964-1985) tot parlementaire republiek (democratisering).
• Begin 21e eeuw veel burgerparticipatie en programma's om armoede en sociale ongelijkheid terug te dringen (socialisme).
• Na de recessie van 2015 rechtse president Bolsonaro (neo-liberalisme).
• In 2022 linkse president: Lula. Bevolking zeer verdeeld.
• Nu meer ruimte voor good governance?

Lesdoelen

• Ik kan de economische kenmerken en ontwikkeling van Brazilië beschrijven.
• Ik kan de regionale ongelijkheid in Brazilië beschrijven en verklaren.
• Ik kan analyseren hoe politieke keuzes de economische ontwikkeling van Brazilië beïnvloeden.

3.5 Sociale ontwikkeling

H3 Brazilië

Domein: Gebieden

Havo 5

Lesdoelen

• Ik kan de demografische ontwikkeling van Brazilië beschrijven en verklaren.
• Ik kan het verstedelijkingsproces in Brazilië en de bijbehorende problematiek beschrijven en analyseren.
• Ik kan de sociale ongelijkheid in Brazilië beschrijven en de oorzaken en gevolgen hiervan herkennen en verklaren.

Demografie (1)

• Hoge natuurlijke bevolkingsgroei door jonge bevolking (veel vrouwen in vruchtbare leeftijd).
• Natuurlijke bevolkingsgroei neemt door dalend geboortecijfer en toenemende vergrijzing af.

Bevolkingsgroei: 

• Sociale .bevolkingsgroei:  immigratie > emigratie
• Natuurlijke bevolkingsgroei: geboortecijfer > sterftecijfer

Demografie (2)

• Vruchtbaarheidscijfer (TFR) is enorm gedaald, door:
• Stijgende welvaart (vrouwen hoger opgeleid);
• Maatschappelijke veranderingen (o.a. afname invloed RK-kerk);
• Gezinsplanning (subsidie op de pil).

Stedelijke samenleving

•  Vroeger een hoog verstedelijkingstempo door ruraal-urbane migratie (ontstaan van favela's), nu een hoge verstedelijkingsgraad (87%).
• Braziliaanse steden kennen veel ruimtelijke segregatie (zie openingsfoto).

• Stedelijk netwerk Belo Horizonte, São Paulo en Rio de Janeiro trekt nog veel mensen en bedrijven. Maar middelgrote steden in het binnenland worden steeds populairder.

Sociale ongelijkheid

Ongelijke verdeling van welvaart kun je terugzien in de Lorenzcurve.

• In 2020 6% in extreme armoede (onder $30 p/m), terwijl de helft van BBP wordt verdiend door 10% v/d bevolking.
• Op het platteland door grootgrondbezitters grote inkomensverschillen (invloed van landgrabbing?)

tegenstellingen groeien

ijzererts en soja

over algemeen positief

geen inkomen als je ziek bent

mobieltjes en computers

transparant bestuur

Brazilië: economie en politiek

good governance

importpakket

informele sector

handelsbalans

exportpakket

politieke polarisatie

Vanaf 2000 maakt Brazilië een decennium lang een forse economische groei door.
Wat was de belangrijkste oorzaak van die economische voorspoed?

Gebruik bron 18 en GB 207C en GB 208A.
Welke kenmerken van een centrumland én welke kenmerken van een periferieland heeft Brazilië?

Werken aan je PO

De opdracht staat in classroom

Je werkt er in principe in dalton aan, soms in de les ook 

Inleveren: donderdag 6 maart