2.1: Wat is een rechtsstaat?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Rechtsstaat

Deze les

Kennis ophalen rechtsstaat

10 minuten a/d slag met opdrachten

Uitleg + stellingen + video N-Korea

Afmaken huiswerk + PO

Rechtsstaat?

Bron 1: terroristen

Terroristen dreigen bom tot ontploffing te brengen. Een terrorist geeft aan dat hij weet waar de bom is, maar weigert dat te zeggen...

Wat zou jij doen?  

Zou je gaan martelen? 

Vind je dat moeten kunnen? 

En mag het in Nederland, denk je?

Aan de slag

10 minuten stil aan het werk

2.1 Maken opdracht 4, 6, 7, 9, 10 en 11

Ongeschreven en geschreven regels

Ongeschreven regels zijn regels die niet in het wetboek zijn opgenomen en gebaseerd worden op normen en waarden

Voorbeelden
ongeschreven regels

Geschreven regels

• Afspraken op school en andere plekken
  
  
• Het recht / rechtsnormen: regels die door de overheid wettelijk zijn vastgelegd, zoals: diefstal en mishandeling zijn verboden.
  

Rechtvaardigheid

Het is belangrijk dat rechtsnormen zoveel mogelijk overeenkomen met de opvattingen die wij als burgers hebben over goed en kwaad.

Als we het massaal ergens niet mee eens zijn, is de kans dat we ons er wel aan houden héél klein

Rechtsnormen kunnen veranderen in de tijd.
Overleg: Kun je een voorbeeld noemen van een wet die is aangepast in de afgelopen jaren?

Homohuwelijk (sinds 2001)

Niet met je telefoon in je handen fietsen (juli 2019)

of verbod alcohol onder 18 jaar

Maar ook de rechten van donkere mensen in de VS

Nederland is een rechtsstaat

Een staat waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid

Ontstaan 

• Eeuwenlang had de bevolking nauwelijks rechten.
  
• Mensen werden zomaar opgepakt en gevangengezet.
  
• Tijdens de Verlichting kwam er verzet tegen dit onrecht, dat leidde in Frankrijk tot de Franse Revolutie (1789).
  
• Met de opgestelde ‘Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger’ was het idee van de rechtsstaat geboren.
  

Sociaal contract

Filosofen vroegen zich af: Hoe kun je een vrije, gelukkige samenleving creëren?  

Het uitgangspunt van deze zogenaamd contractfilosofen (Hobbes, Locke, Rousseau) was dat je als mens in vrijheid en gelijkheid wordt geboren, maar van die vrijheid en gelijkheid blijft in de praktijk weinig over. 

“Bij het ontbreken van regels om de schaarse bestaansmiddelen te beschermen dreigt er een permanente oorlog van allen tegen allen: de strijd om het bestaan. Daarom moeten mensen een sociaal contract sluiten waarin ze tot:  afspraken komen om in natuurlijke vrijheid en gelijkheid te kunnen leven.”

Sociaal contract

Burgers staat een deel van hun vrijheid af aan de overheid in ruil voor orde en veiligheid

Kerntaken overheid

Rechtsbescherming
Wetten beschermen ons tegen machtsmisbruik van de overheid

(Ja, de overheid mag geweld gebruiken, maar moet zich aan de wet houden, martelen = verboden)

Rechtshandhaving 
Staat moet ervoor zorgen dat wij ons aan de wet houden

(waarom zou je anders regels afspreken?)

Geweldsmonopolie ligt bij de overheid: alleen zij mag geweld gebruiken

Land zonder rechtsstaat 

Dictatuur / autoritaire staat 

1 persoon of een kleine groep mensen heeft alle macht in handen 

Voorbeelden: Noord-Korea, Rusland, Saudi-Arabië

Noord-Korea 

Kim Jong-un 

Noord-Korea 

Kijkvragen:

1. Hoe verschilt deze staat ten opzichte van Nederland?
2. Wat is volgens jou een beter systeem en waarom?  

Uitleg PO verzorgingsstaat

Deadline zondag 2 juni

Laatste PO deadline zondag 23 juni!

Huiswerk 

Afmaken opdracht 4, 6, 7, 9, 10 en 11

Klaar? PO verzorgingsstaat