4.4 Evolutie in populaties

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Hoe voel je je?

😒🙁😐🙂😃

4.4 Evolutie in populaties

Je kunt beschrijven hoe de genetische eigenschappen van een populatie kunnen veranderen.

Welke van de volgende criteria is niet nodig voor evolutie?

1. Variatie in eigenschappen
2. Erfelijkheid van eigenschappen
3. Selectie voor het sterkste individu
4. Isolatie van populaties

Genenpool

Allelfrequentie 

Constante allelfrequenties

Veranderende allelfrequenties

Seksuele selectie

4.4 Evolutie in populaties

Definities

• Populatie = Alle individuen van een soort die in een bepaald gebied leven en onderling voortpanten
  
  
• Genenpool is een verzameling van alle genen   in een populatie 
  
  
• Allelfrequentie sis hoe vaak een bepaald allel in een populatie voorkomt
  
  

Soort en Populatie

Organismen die veel op elkaar lijken, hoeven niet tot dezelfde soort te behoren.

Soort; organismen die samen vruchtbare nakomelingen krijgen

Populatie; een groep organismen van dezelfde soort in een gebied

Constante Allelfrequenties

• geen selectiedruk,
• allelen worden op een willekeurige manier doorgegeven
• hoe vaker een allel voorkomt in een populatie, hoe groter de kans is dat dit allel wordt doorgegeven

Veranderende Allelfrequenties

mutatie die voordelig is

• wel selectiedruk
• Seksuele selectie;  bepaalde eigenschappen beïnvloeden de voortplantingskans.

Stel dat....

• Populaties volledig gescheiden zijn 
• Ze groot genoeg zijn 
• Er geen evolutie optreedt
• Allelen hebben dus geen specifiek voordeel

Dan blijkt dat de allelfrequenties
in populaties constant blijven 

(voorbeeld bij mensen is oogkleur of bloedgroep)

Sommige allelfrequenties zijn stabiel (bloedgroepen bij mensen).

Veel allelfrequenties worden beïnvloedt door gebeurtenissen. 

Specifieke richting -> Evolutie 

Door toeval 

4.4 Evolutie in populaties

Evolutie

Mutaties zorgen voor nieuwe varianten van genen, vooral als deze dominant zijn zal snel worden geselecteerd op het  positieve/nadelige effect. 

Waarom bij vooral bij dominante allelen? 

Veranderende allelfrequenties

De allelfrequentie in een populatie is meestal niet constant, er zijn beïnvloedende factoren zoals:

• Mutaties
• Natuurlijke selectie
• Seksuele selectie

Wanneer een gemuteerd allel dominant is en 

de overlevingskansen vergroot, zal de allelfrequentie toenemen. 

Een speciale vorm van evolutie: seksuele selectie

Geen selectie op overlevingskans, maar op aantal nakomelingen

Seksuele selectie en natuurlijke selectie botsen wel eens; een eigenschap levert wel meer paring op maar verlaagt de overleving 

Seksuele selectie

Seksuele selectie

• selectie op kenmerken die een groter voortplantingssucces opleveren (dus grotere fitness)
• leveren niet bij aan overlevingskans

Evolutie

Als een eigenschap voordeel oplevert voor overlevingskans, zorgt natuurlijke selectie voor survival of the fittest 

In sommige gevallen levert een eigenschap alleen voordeel op voor de voortplantingskans* dan spreken we van seksuele selectie

Evolutie

 Micro-   
binnen soort (bijv. berkenspanner)

Macro- 

onstaan nieuwe soorten 

Co-

Als organismen met elkaar mee evolueren. Bijv. giftigheid bij planten en tolerantie bij rupsen. 

(Hbⁿ Hb^s)

'Soort'  vs.  'Populatie' 

gene flow

Allelfrequentie 

Maak zo opdrachten 61 t/m 65 af!

4.4 Evolutie in populaties

Wat begreep je niet van evolutie en/of genetica (bijv. van Hw of Formatieve toets)?
Over welk deel wil je meer nog uitleg?

Genetic drift

- Puur toevalsproces:

1. Afzondering van een kleine sub-populatie die genetisch verschilt ten opzichte van de oorspronkelijke populatie  (Founder-effect: vb. migratie ; Flessenhalseffect: rest van populatie sterft door bijv. natuurramp) 
2. De sub-populatie groeit uit 

Wanneer heeft Genetic drift het grootste effect?

1. Als van een populatie van 500 individuen er 50 overleven na een ramp
2. Als van een populatie van 50 individuen er 5 overleven na een ramp

2 massa-extincties 

- 10-12k jaar geleden

- 100k jaar geleden

• Wat is het nadeel van geringe genetische variatie?
• Weinig aanpassings-vermogen. Grote kans op inteeltziektes

Veranderende allelfrequenties door:

- Evolutie (gedreven door natuurlijke/seksuele selectie) 

- Genetic Drift (willekeurig, hoe kleiner de afgezonderde populatie, hoe groter het effect) 

Maak nu opdrachten 66-69

4.6 Evolutie in populaties