Voorlichting over autisme en faalangst - Astrid Priester, Jerney Voorbij en Karen Weeder

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Voorlichting over Autisme Spectrum Stoornis (ASS) & Faalangst

Door:  Astrid Priester, Jerney Voorbij 

& Karen Weeder

Na deze voorlichting...

• Heb je een beeld  van wat autisme en faalangst inhouden; 
• Kun je leerlingen met kenmerken van autisme en/of faalangst herkennen; 
• Heb je praktische ideeën opgedaan over hoe je in de klas om kunt gaan met leerlingen die ASS en/of faalangst hebben.

Programma

• Voorkennis activeren
• We gaan het hebben over autisme

- Wat is autisme?

- Kenmerken en verschijningsvormen in de klas

- Aanbevolen aanpak(ken) en ondersteuning in de klas

• We gaan het hebben over faalangst

- Wat is faalangst?
- Kenmerken en verschijningsvormen in de klas

- Aanbevolen aanpak(ken) en ondersteuning in de klas

• Afsluiting

Autisme

Schrijf

Kinderen met ASS onderzoeken de wereld grondig

1. Waar
2. Niet waar

ASS wordt vier keer vaker vastgesteld bij jongens dan bij meisjes

1. Waar
2. Niet waar

Kinderen met ASS hebben moeite om de context te gebruiken bij het begrijpen van bedoelingen

1. Waar
2. Niet waar

Autisme - terminologie

• Autisme Spectrum Stoornis (A.S.S.) vervangt alle ‘oude’ benamingen voor autisme

- Autisme, Asperger, PDD-NOS

• Behoort tot de gedragsstoornissen en staat dan ook in het DSM
• Stoornissen zijn neurobiologisch gezien lastig van elkaar te onderscheiden
• Ernst wordt aangegeven in gradatie (niveau 1 t/m 3)

- Niveau 1: steun is nodig 

- Niveau 2: substantiële steun is nodig 

- Niveau 3:  zeer substantiële steun is nodig

Autisme - wat is het?

• ASS is een aangeboren ontwikkelingsstoornis 
• Mensen met ASS vertonen afwijkend gedrag op het gebied van sociale interactie, communicatie, flexibiliteit in denken en handelen en het filteren en integreren van informatie. 

Autisme – kenmerken en verschijningsvormen in de klas

‘Zichtbare’ kenmerken:

• Angstig en/of onhandig in sociale situaties 
• Weinig begrip en gebruik van non-verbale signalen 
• Kan eenzame en gesloten indruk maken 

• Routinematig 
• Kan koppig en driftig zijn
• Neemt taal vaak letterlijk
• Contact is moeilijk, eenrichtingsverkeer, ongemakkelijk in grote groepen 
• Onderscheid tussen hoofd- en bijzaken maken

Autisme – kenmerken en verschijningsvormen in de klas

'Onzichtbare' kenmerken:

• Moeite met structureren van hun gedachtegang 
• Moeite met plannen 
• Moeite met het beschrijven van eigen mening of emoties
• Hersenen hebben een tragere verwerkingssnelheid

Autisme – Aanbevolen aanpak(ken) en ondersteuning in de klas

Algemene punten van aanpak in de klas: 

• Wees begripvol 
• Laat merken dat je vertrouwen hebt in de leerling 
• Biedt structuur 
• Wees zakelijk in de benadering (niet emotioneel)
• Ondersteun groepsvorming 
• Wees zeer concreet in je bewoordingen

Autisme – Aanbevolen aanpak(ken) en ondersteuning in de klas

Punten van aanpak op de individuele ondersteuningsbehoefte:

• Is er een handelingsplan voor de leerling? 
• Ga in gesprek met de leerling, doe dit één op één

 - Spreek vertrouwen uit in de leerling

 - Werk vanuit de sterke kanten, bijvoorbeeld: harde werker,  afspraak is afspraak, zeer nauwkeurig 

Hoeveel procent van de leerlingen op de middelbare school heeft last van faalangst?

1. 2%
2. 9%
3. 13%
4. 23%

Door het maken van een proeftoets neemt de faalangst toe

1. Waar
2. Niet waar

Waar zijn leerlingen met faalangst op school het meest bang voor denk je?

Faalangst - wat is het?

• Angst om te falen 

- Cognitief -> bij schoolse taken 

- Sociaal -> omgang met anderen (iedereen vindt mij stom)

- Motorisch -> bij taken als tekenen en sporten 

• Passieve en actieve faalangst

- Passief -> ik doe niets, want het lukt toch niet

- Actief -> ik leer heel hard, maar het is nooit genoeg

• Het is een gedragsprobleem en geen stoornis. Niet opgenomen in DSM. 

Faalangst - kenmerken en verschijningsvormen in de klas

‘Zichtbare’ kenmerken:

• Rood worden of wit wegtrekken 
• Overslaande stem 
• Transpireren 
• Kijkt je niet aan
• Vraagt vaak hoe iets moet 

• Nagelbijten 
• Driftig als iets niet lukt 
• Smoesjes verzinnen 
• Gevoelig voor kritiek 
• Complimenten komen niet aan 
• ‘Verstoppen’ achter een ander

Faalangst – kenmerken en verschijningsvormen in de klas

'Onzichtbare' kenmerken:

• Hoofdpijn 
• Hartkloppingen 
• Maag- of darmklachten 
• Presteren onder eigen kunnen
• Vermijden van stresssituaties
• Negatieve gedachtes (fouten maken mag niet, anders ben ik dom, ik vraag niet om hulp, dat is dom)   

Faalangst – aanbevolen aanpak(ken) en ondersteuning in de klas

Algemene punten van aanpak in de klas:

• Wees begripvol 
• Directe en positieve feedback geven 
• Benadruk dat er fouten gemaakt mogen worden (iedere les) 
• Spreekbeurten in groepjes 
• Laat leerlingen proeftoetsen maken 
• Vertel over jouw eigen fouten en hoe je dat hebt opgelost

Faalangst – aanbevolen aanpak(ken) en ondersteuning in de klas

Punten van aanpak op de individuele ondersteuningsbehoefte:

• Is er een handelingsplan? 
• Ga in gesprek met de leerling om erachter te komen waar hij/zij precies bang voor is
• Help met het maken van een stappenplan  
• Indien mogelijk aanmelden voor faalangstreductietraining

Passend Onderwijs

De begeleiding van deze leerlingen is onlosmakelijk verbonden met passend onderwijs. Volgens de Wet Passend Onderwijs worden drie vormen van zorg geboden: 

- Eerstelijnszorg (basisondersteuning)

-Tweedelijnszorg (breedtezorg)

- Derdelijnszorg (dieptezorg)

Het begeleiden van deze leerlingen is onlosmakelijk verbonden met passend onderwijs. De begeleiding van deze specifieke leerlingen begint bij het signaleren van de onderwijs- en zorgbehoeften van de leerling. Denk hierbij aan het voeren van mentorgesprekken of het deelnemen aan bijvoorbeeld faalangstreductietraining. Indien deze eerstelijnszorg (basisondersteuning) niet voldoende is, komt de leerling in aanmerking voor tweedelijnszorg (breedtezorg). Hierbij kunnen ketenpartners worden ingeschakeld om de leerling extra ondersteuning te bieden. 

Derdelijns- of dieptezorg wordt geboden wanneer leerlingen binnen het reguliere onderwijs niet tegemoet kunnen worden gekomen in hun zorg- en onderwijsbehoeften. Leerlingen die bijvoorbeeld een ergere vorm van autisme hebben en die binnen het reguliere onderwijs niet ondersteund kunnen worden, worden in dat geval doorverwezen naar het speciaal onderwijs.

Terugblik

Heb je een beeld van wat autisme en faalangst inhouden? 

Kun je leerlingen met kenmerken van autisme en/of faalangst herkennen?

Heb je praktische ideeën opgedaan over hoe je in de klas om kunt gaan met leerlingen die ASS en/of faalangst hebben?

Wat neem je mee na deze voorlichting?

Bronnen

Horeweg, A. (2015). Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet onderwijs. Tielt, Nederlands: Uitgeverij LanooCampus.

Horeweg, A. (z.d.). gedrags-en-ontwikkelingsstoornissen - ass. Opgeroepen op juni 2020, van https://gedragsproblemenindeklas.nl/: https://gedragsproblemenindeklas.nl/gedrags-en-ontwikkelingsstoornissen/ass/ 

Kerpel, A. (2017). Faalangst. Geraadpleegd op 30 mei 2020, van https://wij-leren.nl/faalangst-artikel.php

Kirschner, P. A. (2019, 17 juni). Zo neem je toetsangst weg. Geraadpleegd op 31 juni 2020, van https://didactiefonline.nl/blog/paul-kirschner/zo-neem-je-toetsangst-weg

Nauta, P. & Giesing, M. (2017). Achtergronden en tips voor de omgang met leerlingen met een specifieke hulpvraag (40ste editie).

NVA| Nederlandse Vereniging voor Autisme – Home (z.d.). Geraadpleegd op 31 mei 2020, van https://www.autisme.nl

van der Wal, J., & de Wilde, J. (2015). Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding. Bussum: Coutinho. Opgeroepen op juni 2020