les 8: het hofstelsel (steden verdwijnen grotendeels)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Les 8: het hofstelsel (steden verdwijnen grotendeels)

Wat herken je in de afbeelding van 'De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.'

Wat herken je in de afbeelding van 'De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.'

vroonland van de heer

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

schematisch overzicht van een hofstelsel, klik op de oogjes! 

Wat herken je in de afbeelding van 'De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.'

Wat herken je in de afbeelding van 'De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.'

zelfvoorzienend

Wat herken je in de afbeelding van 'De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.'

Schema over het hofstelsel

ontstaan van horigheid

(het toebehoren van een boer aan het land van een heer)

door:

- wegvallen centraal bestuur

- wegvallen bescherming (overheid/leger)

- wegvallen steden

- wegvallen handel en nijverheid

-> boeren zoeken bescherming bij een heer

de overheid bood geen bescherming en rondtrekkende bendes hadden vrij spel. Boeren zagen zich gedwongen bescherming te zoeken bij een heer. In ruil daarvoor gingen ze verplichtingen aan.

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

schematisch overzicht van een hofstelsel, klik op de oogjes! 

Relatie horige-heer

KA 11 - De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

Tijd van monniken en ridders, de middeleeuwen, van 500 tot 1000

Hoewel dit een enkelzijdig opgelegd systeem lijkt was er sprake van wederzijdse afhankelijkheid.

Eten in ruil voor veiligheid

Maar of deze deal helemaal eerlijk was...

KA 11 - De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

Tijd van monniken en ridders, de middeleeuwen, van 500 tot 1000

In hoeverre is dit systeem kenmerkend voor de vroege middeleeuwen?

Veel plichten,

weinig rechten voor horigen en lijfeigenen

• Iedereen op het domein van de heer hoorde bij het domein
• De boeren waren horigen van de heer: ze moesten gehoorzaam zijn
• Om op de grond van de heer te kunnen wonen, moest je pacht betalen.
• De horigen waren ook verplicht om herendiensten, klusjes, te doen.
• Een horige moest overal toestemming voor vragen, ook om te trouwen
• Een gevluchte horige was na een jaar en een dag een vrije boer.

Schema over het hofstelsel

Na de splitsing van het Romeinse rijk in een westelijk en oostelijk gedeelte, bleef het Oost-Romeinse rijk nog lang bestaan. Uiteindelijk werd het oosten veroverd door de Turken.
Wanneer was dit?

1. 476
2. 830
3. 1453
4. 1555

Vul de ontbrekende woorden in:

Romeinen noemden de Germanen ….. ; er was sprake van minachting voor hun cultuur, maar ook bewondering voor hun vechtkunst. 

Na de slag bij Teutoburgerwoud in 9 n.C. trokken de Romeinen zich terug achter de Rijn en werd dit de ….. in het noorden.

1. Barbaren, limes
2. Bondgenoten, hoofdstad
3. Broeders, grens
4. Vijanden, legerplaats

De Bataafse leider Julius Civilis kwam in opstand tegen de Romeinen. Hij riep de Bataven bijeen in een heilig woud, men zwoer elkaar eeuwige trouw en besloot Romeinse legerplaatsen aan te vallen.

Bij welk kenmerkend aspect past deze gebeurtenis?

1. De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur.
2. De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur.
3. De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich verspreidde.
4. De ontwikkeling van het jodendom en christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten.

Welke jaartallen horen bij de tijd van Grieken en Romeinen?

1. 3000 v.C. – 500 n.C.
2. 500 – 1000
3. 0 – 500 n.C.
4. tot 3000 v.C

Bij welke twee kenmerkende aspecten past de afbeelding van een aquaduct uit Frankrijk?

1. De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en denken over burgerschap in de Griekse stadstaat.
2. Klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur.
3. Groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.
4. De confrontatie van de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van noordwest Europa.

Vul de ontbrekende woorden op de stippellijn in:
‘Bij een … wordt de staat geleid door een groep aanzienlijken, als een vorst het hoofd van het bestuur is, spreek je van een … .

1. aristocratie, monarchie
2. oligarchie, tirannie
3. oligarchie, dictatuur
4. democratie, imperium

Welke bewering is onjuist?

1. Als het Romeinse rijk een keizerrijk wordt, begint een periode van rust, de pax romana.
2. Romeinen konden meedogenloos zijn naar vijanden, maar respecteerden vaak godsdienst en cultuur van andere volkeren.
3. Door de verovering van Griekenland ontstond een mengcultuur en werden Grieken geromaniseerd.
4. De volksverhuizingen vanaf de 4e eeuw was één van de reden voor de val van het West-Romeinse rijk.

Sleep de tijdvakken in de juiste volgorde:

1

2

3

4

5

6

Regenten en vorsten

Pruiken en revoluties

Steden en staten

Ontdekkers en hervormers

Burgers en stoommachines

Monniken en ridders

De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en politiek in de Griekse stadstaat.

De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde

De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur

De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten

De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa

Leg deze bewering uit waarbij je je antwoord ondersteunt met een hierbij passende verwijzing naar de anekdote.

examenvraag 2019-2 (2p)