Thema 8 Gedrag T3

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3,4

Thema 8 Gedrag T3

5 doelstelling

BS 1 Wat is gedrag?

Doelstelling 1

Je kan omschrijven wat gedrag is en hoe gedrag wordt bestudeerd.

Wat is gedrag?

Gedrag is alles wat je doet

Bestaat uit verschillende handelingen

Een handeling is een respons op een prikkel.

Hoe wordt gedrag veroorzaakt?

• Gedrag is alles wat mensen of dieren doen, ook slapen is gedrag.
  

• Bij gedrag reageer je op prikkels. Prikkels zijn veranderingen in je omgeving (uitwendige prikkels) of in je lichaam (inwendige prikkels).

Ethologie

ethologie = gedragsbiologie (onderzoek naar gedrag)

ethologen zijn gedragsbiologen

Hele bekende ethologen:

- Nico Tinbergen

- Konrad Lorenz

- Frans de Waal

Studie van gedrag = ethologie

Ethologie = studie van gedrag

Alles objectief bekijken = alleen feiten!

We proberen gedrag te:

• Kwalificeren: Wat?
  
• Kwantificeren: Hoe vaak?
  

Ethogram en protocol

Dit zijn termen die je moet weten. Ook in het examen biologie komt dit vaak terug. Hieronder een ethogram en een protocol.

Ethogram en protocol

ethogram = objectieve beschrijving (zonder persoonlijk waardeoordeel) van de verschillende handelingen

   - De apen kussen elkaar, omdat ze elkaar graag mogen -- fout

   - De hond kijkt angstig --> fout

   - De hond doet zijn oren iets naar achter en plaatst zijn staart tussen zijn             benen

protocol = lijst van de achtereenvolgens waargenomen handelingen

BS  2 Oorzaken van gedrag

Doelstelling 2:

Je kunt beschrijven waardoor gedrag wordt veroorzaakt en hierbij sleutelprikkels en supranormale prikkels onderscheiden. 

Gedragsketen

Prikkels

Sleutelprikkel: Een prikkel waarop altijd hetzelfde gedrag volgt.

Supranormaleprikkel: Een overdreven sleutelprikkel,  is effectiever in het veroorzaken van het gedrag dan een sleutelprikkel. 

Prikkels en gedrag

Gedrag volgt altijd op een prikkel.

Dit kan een inwendige prikkel zijn of een uitwendige prikkel (zintuigen - BS 1 t/m 3)

• inwendige prikkel: honger, hormonen,dorst
• uitwendige prikkel: geluid, geur (dus iets wat je met je zintuigen waarneemt)

Inwendige prikkel

Uitwendige prikkel

sleutelprikkel

sleutelprikkel

een sleutelprikkel is een prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij gedrag

Supranormale prikkel

supranormale prikkel

Zintuig

Gedrag

Zintuig

Gedrag

Sleutelprikkel

Supernormale prikkel

Doelstelling 3

Je kunt de factoren noemen waardoor gedrag wordt bepaald en je kunt verschillende vormen van leren beschrijven.

Aangeboren/aangeleerd

• Aangeboren eigenschappen (nature) : eigenschappen die erfelijk zijn
• Aangeleerde eigenschappen (nurture): normen, waarden en gewoonten die je overneemt van je ouders, vrienden je omgeving

Aangeboren/aangeleerd

• Aangeboren eigenschappen (nature) : eigenschappen die erfelijk zijn
  
• Aangeleerde eigenschappen (nurture): normen, waarden en gewoonten die je overneemt van je ouders, vrienden je omgeving

Waar komt gedrag vandaan?

Leerprocessen

Genen

Aangeboren gedrag

Aangeleerd gedrag

gewenning

Inprenting

Manieren van leren

• Trail and error

Leren door toevallige ontdekkingen

proefondervindelijk leren

Werkt iets niet dan probeer je weer wat anders

-bijv. vogel eet geen rode rupsen meer want die zijn vies

Conditionering

• Operante conditionering --> dresseren: leren door straffen en belonen
• Klassieke conditionering --> geconditioneerde reflex 
  
            

                                         Pavlov

Doelstelling 4

Je kunt verschillende typen sociaal gedrag onderscheiden

Signalen

Kleuren, geuren, geluiden, houdingen of gebaren zijn voorbeelden van signalen.

Door deze signalen is communicatie mogelijk.

Signalen

Signalen kunnen worden afgegeven via:

1. Geuren
2. Kleuren
3. Geluiden
4. Houdingen
5. Gebaren

signalen

Sociaal gedrag

• Territoriumgedrag
• Dreiggedrag
• Aanvalsgedrag
• Vluchtgedrag
• Baltsgedrag
• Broedzorg
• Imponeergedrag
• Verzoeningsgedrag
  

Wie is de baas in een groep?

• Als er in een groep dominante en onderdanige dieren zijn en elk dier zijn plaats kent, dan heet dat rangorde.

• Kippen hebben ook een duidelijke rangorde, de zogenaamde pikorde.

Beluister mij!

Doelstelling 5

Je kunt de overeenkomsten en de verschillen tussen gedrag van mensen en gedrag van dieren. 

overeenkomsten

- gedrag bepaald door erfelijke factoren en leerprocessen

- gevoelig voor sleutelprikkels en supranormale prikkels

- territoriumgedrag, imponeergedrag, dreiggedrag

Verschillen

- gedrag mens sterker bepaald door leerprocessen

- mens kan gedrag beoordelen adhv normen / waarden