12.4 Nationalisme in de koloniën

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Leerdoelen

• uitleggen welke doelen nationalistische bewegingen in Azië aanvankelijk nastreefden en beschrijven hoe zij die poogden te bereiken
• Een verklaring geven voor de sterke groei van nationalistische bewegingen in de koloniën in de jaren rond de Tweede Wereldoorlog
• Enkele oorzaken noemen voor de opkomst van nationalistische bewegingen in de koloniën vanaf de jaren 20.

Kenmerkend aspect

Vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme

Opkomst van nationalisme in Azië

• Eind 19e eeuw eeuw kwamen nationalistische bewegingen opzetten in de kolonies in Azië. 
• Veel nationalistische bewegingen groeiden hier op den duur uit tot politieke partijen (1885: Congrespartij in Brits-Indië en in de jaren 1920 kreeg Gandhi hier veel invloed).
• In Nederlands-Indië werd de PNI (Partai Nasional Indonesia) opgericht o.l.v. Soekarno.
• De partijen streefde in het begin voor een gelijkwaardige behandeling, pas later voor onafhankelijkheid.
• De waarde gelijkheid zorgde voor veel communisten in partijen (zoals in Vietnam / foto: Ho Chi Minh in Vietnam)

Oorzaken van het nationalisme in Azië

• Aansprekende leiders met charisma en overtuigingskracht zoals Soekarno (foto), Gandhi en Ho Chi Minh.
• Communicatiemiddelen, zoals radio en film, zorgden ervoor dat de leiders en hun ideeën bekend werden bij de bevolking.
• Deze leiders kwamen regelmatig in aanvaring met de koloniale bestuurders. Dit maakte hen juist populair onder de bevolking. 
• Het succes van Japan waarbij ze de Europeanen veroverden werkte als voorbeeld voor de Aziaten. De Japanse leus ‘Azië voor de Aziaten’ sprak veel mensen aan. 

Oorzaken van minder nationalisme in Afrika voor 1945

• de koloniën in Afrika waren relatief minder ontwikkeld dan de Aziatische koloniën. Het aantal (hoger) opgeleide mensen was laag dus was er ook minder kritiek op bestuur en politiek.
• Afrika werd pas laat gekoloniseerd (ziekten als malaria, wapens). Terwijl de Aziatische koloniën al eeuwenlang door Europese landen werden bestuurd, kwam dat in Afrika pas aan het begin van de 20e eeuw op gang. Hierdoor kwamen nationalistische bewegingen pas laat op gang.
• 1885: conferentie van Berlijn: de witte plekken (die nog niet gekoloniseerd waren) in Afrika, werden verdeeld onder de grote Europese mogendheden.

Vanaf jaren '20 in Azië werd het nationalisme populairder door:

• Er was lange tijd sprake van economische uitbuiting (goedkoop leveren van grondstoffen) van de bevolking in de koloniën. (lage lonen, hongersnood
• de bevolking had vrijwel geen inspraak in het bestuur. Hier en daar waren er wel voorzichtige aanzetten in die richting, maar in de praktijk kregen inlanders geen politieke macht.
• onderwijs speelde een belangrijke rol bij het ontstaan van het nationalisme in de koloniën. Koloniale bestuurders hadden vanaf de 19e eeuw inwoners van de koloniën opgeleid om mee te werken met het bestuur. Zo werden westerse ideeën verspreid over gelijkheid, vrijheid en democratie.

Ethische politiek

Europese machthebbers beseften dat ze de koloniale bevolking niet voor eeuwig konden uitbuiten en dat zij de morele plicht hadden te zorgen voor welzijn en welvaart. NL voerde een Ethische politiek in Nederlands-Indië:

• Inwoners profiteerden van de aanleg en verbetering van spoorwegen en (water)wegen
• Ook leerde een deel van de inwoners lezen en schrijven
• De gezondheidszorg verbeterde door de bouw van ziekenhuizen
• Er werden betere manieren aangeleerd om landbouw te bedrijven
• Een Volksraad werd opgericht (invloed in de politiek)

Steun van grootmachten (VS en SU)

• De Sovjets waren van mening dat het hebben van koloniën een typisch kapitalistisch verschijnsel was, waarbij de bevolking van de koloniën werd uitgebuit. 
• De Amerikanen vonden dat elk volk het recht had om zijn eigen toekomst te bepalen. Dit zogenoemde zelfbeschikkingsrecht was na de Eerste Wereldoorlog geformuleerd door de Amerikaanse president Woodrow Wilson. 

Begrippen

• ethische politiek: Nederlandse koloniale politiek die erop was gericht de positie van de inheemse bevolking in Nederlands-Indië te verbeteren en haar voor te bereiden op zelfbestuur op lange termijn.
• zelfbeschikkingsrecht: het recht van een volk om over zijn eigen toekomst te mogen beslissen.

Herhaling 1

1. Waarin verschilde het oude kolonialisme uit de 17e en 18e eeuw, van het modern imperialisme uit de 19e en 20e eeuw? Wanneer vond de conferentie van Berlijn plaats? En wat werd hier besloten?
2. Welke kolonie was voor de Britten het belangrijkste? Wat voor een soort bestuur werd hier toegepast? Leg uit!
3. Waarom was het hebben van kolonies zo belangrijk voor de industrie in het moederland?
4. Op welke manier heeft de industrialisatie en technologische vooruitgang ervoor gezorgd dat kolonies in Afrika makkelijker te veroveren waren?
5. Ook de Verlichting had ervoor gezorgd dat Europeanen een rechtvaardiging vonden in het overheersen van volken in Afrika en Azië. Leg uit!

Herhaling 2

1. Onder welke 'nieuwe' politieke omstandigheden in Nederland  werd het cultuurstelsel ingevoerd? Spreken we dan over Oost-Indië of Nederlands-Indië?
2. Wat hield het cultuurstelsel in?
3. Met de afschaffing van het cultuurstelsel in 1870 brak een nieuwe periode aan in Nederlands-Indië. Leg dit uit op economisch gebied.
4. Waarom kreeg Nederland na de Tweede Wereldoorlog te maken met Molukkers in Nederland?
5. Nederland voerde aan het eind van de 19e eeuw een Ethische politiek in Nederlands-Indië. Leg uit wat dit betekende en welke gedachte hierachter zat.