SB - Algemene didactiek

• Studiebegeleiding
• HBO
• Studiejaar 2

• algemene didactische modellen
• onderzoekend en ontwerpend leren
• expliciete directe instructie

Algemene didactiek

Algemene didactiek en vakdidactiek

1. Didactisch concept
2. Didactische modellen
3. Didactische werkvormen

1 - Didactische concepten

Het didactisch concept is gebaseerd op de visie van de school in de wijze waarop kinderen tot ontwikkeling komen. 

2 - Didactische modellen

Het didactisch model is een concreter niveau van didactiek dan het hiervoor beschreven concept en beschrijft stapsgewijs hoe de onderwijsleeractiviteit is opgebouwd.

- algemene didactische modellen

- vakspecifieke didactische modellen

3 - Didactische werkvormen

Didactische werkvormen zijn de activiteiten die de kinderen en de leerkracht ondernemen.

Printje met schema uitdelen (bijlage 4 uit de kijkwijzerbundel) 

Model Didactische Analyse (MDA)

Model Didactische Analyse (MDA) van Van Gelder

Het didactisch analysemodel biedt een kader voor het ontwerpen van een les waarin alle stappen voor het ontwerpen van je les staan beschreven. Dit model kun je toepassen voor het opstellen van je les, waarin na het bepalen van je doelstelling ruimte is voor eigen didactische keuzes om deze doelstelling te behalen.

Directe instructie

• leerkrachtgestuurd
• ADI, EDI, IGDI

Zelfontdekkend leren

• leerlinggestuurd
• probleemgestuurd
• open les model / PGO

Expliciete Directe Instructiemodel (EDI)

Cyclus van onderzoekend en ontwerpend leren

Voorbeelden van algemene didactische modellen

Expliciete Directe Instructiemodel (EDI)

We beschrijven hier het EDI-model, afhankelijk van de keuze van de betreffende school kan ook voor een ander directe instructiemodel gekozen worden. EDI is een manier van lesgeven waarbij de leerkracht de kinderen stap voor stap begeleidt naar het inoefenen van een nieuwe vaardigheid of het verwerven van nieuwe kennis. Hier zie je het EDI-model visueel uitgewerkt, maar in verschillende varianten. Beide afbeeldingen vertellen hetzelfde verhaal.

Open lesmodel / probleemgestuurd onderwijs (PGO)

De leerkracht brengt een probleem in; de kinderen gaan het probleem zelfstandig oplossen. 

De cyclus van onderzoekend en ontwerpend leren

De cyclus voor onderzoekend en ontwerpend leren wordt ingezet als de leerkracht ervoor kiest om de kinderen vanuit verwondering de keuze te geven zelfstandig aan de slag te laten gaan om hun eigen onderzoek op te zetten rond een gekozen onderwerp. Het kan hier gaan om een vraag naar het opdoen van kennis of om het zoeken naar de oplossing van een probleem.

Open lesmodel / Probleem-gestuurd onderwijs (PGO)

Voorbeeld: in het klaslokaal liggen kris kras door elkaar allerlei beroemde schilderijen en kunstwerken. Dieven wilden de kunstwerken roven, maar werden gestoord door bewakers. Nu moet het museum opnieuw ingericht. Hoe gaan we dat doen? Welke aanpak? Welke indeling? Wie doet wat?   

Onderzoekend en ontwerpend leren

Onderzoekend en ontwerpend leren

Voorbeeld

Confronteren:  De leerkracht heeft in beide handen een stuiterbal en gooit deze hard op de grond. Welke bal stuitert hoger? Welke bal stuitert het langste door?

Verkennen: Inventariseren welke factoren het stuiteren van een bal beïnvloeden. Leerlingen experimenteren in groepjes. Leerkracht doet een stap terug en laat de leerlingen aanrommelen. Aan het einde inventariseert hij/zij bij leerlingen de vragen. Onderzoeksvraag wordt opgesteld.

Onderzoek opzetten: Leerlingen verzamelen benodigde materialen, bedenken hoe ze eerlijk gaan meten en bedenken in welke stappen ze het experiment gaan uitvoeren.

Onderzoek uitvoeren: Het experiment wordt uitgevoerd en de resultaten worden geordend (eventueel in grafiek/diagram genoteerd).

Concluderen: Er worden conclusies getrokken en er wordt antwoord gegeven op de onderzoeksvraag.  

Presenteren: De uitkomst van de onderzoeksvraag wordt gepresenteerd.

Verdiepen en verbreden: Er worden vervolgvragen bedacht die aansluiten op dit onderzoek.

- START LES -

• lesdoel delen
  
• activeren van voorkennis
  
• instructie (voordoen)
  
• begeleide inoefening (hardop denken)
  
• kleine lesafsluiting (controleren begrip)

- NAAR FASE ZELFSTANDIG WERKEN -

• verlengde instructie (groepje)
  
• zelfstandige verwerking (klas)
• grote lesafsluiting

Expliciete Directe Instructiemodel

controleren van begrip!!

Rol / vaardigeheden leerkracht

• controleren van begrip
  
• eerst instructie geven, dan pas vragen stellen 
  
• denktijd bieden
  
• willekeurig beurten geven
  
• luisteren
  
• feedback geven
  
• uitleggen
  
• voordoen
  
• hardop denken
  

Wat vraagt deze aanpak van de leerkracht? 

Voorbeeld

Lesdoel: Aan het einde van de les kunnen de kinderen vanuit de context de volgende vaardigheid toepassen: plussommen tot en met honderd splitsend (=gekozen strategie) uitrekenen met behulp van geld.

Activeren van voorkennis: Mix en ruil - plussommen t/m 20.

Instructie: Uitleggen en voordoen hoe je plussom t/m 100 splitsend uit kan rekenen m.b.v. geld.  

Begeleide inoefening:

Kleine afsluiting: Er worden 3 oefensommen gegeven die de kinderen individueel met geld uitrekenen. Ze schrijven hun antwoord op hun wisbordje.

• €24 + €35 = ..    

• €20 + €30 = €50 
  
• €4 + €5 = €9       
  
• €50 + €9 = €59  
  

Zelfstandige verwerking: De kinderen maken zelfstandig de les uit hun boek. Ze mogen geld gebruiken om de sommen uit te rekenen maar dit is niet verplicht.

Verlengde instructie:  Een groepje kinderen maakt de sommen aan de instructietafel samen met de leerkracht. Bij elke som wordt geld gebruikt om de som uit te rekenen. Er wordt eerst gestart met makkelijkere sommen (bijvoorbeeld 20 + 30 & 20 + 40 =).

Grote afsluiting: Vraag wat het lesdoel van deze les was. Wie lukt het om deze sommen splitsend met geld uit te rekenen en wie vindt dit nog lastig (smiley tekenen op je wisbordje) Wie kan er een voorbeeld geven wanneer je deze sommen in je dagelijkse leven tegen kan komen (koppeling maken naar de praktijk).

Oefenen

- je krijgt een ingevuld lesvoorbereidingsformulier van een vierdejaars student

- de kopjes van de EDI-stappen zijn verwijderd

- herken jij de stappen? schrijf de kopjes er alsnog bij