2.3 Onrust in de Nederlanden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

2. 3 onrust in de Nederlanden

Tijdvak 5: tijd van de ontdekkers en hervormers

Tijdvak 6 : Tijd van de regenten en vorsten

Lesdoel:

- Waardoor ontstond er in de 16e eeuw grote onrust in de Nederlanden?

De Nederlandse Opstand

De Spaanse koning Karel V (1500-1558) was de heer van de Nederlanden. Onder zijn leiding waren er een aantal problemen ontstaan:

De Nederlanden onder Karel V

• De Nederlanden waren 17 lossen gewesten met Karel V als landsheer.
  
• Verkregen door: huwelijkspolitiek, voorouders en oorlogen.
• De zuidelijke gewesten waren de rijkste met grote handelssteden zoals Brugge, Antwerpen en Brussel met veel nijverheid en handel.
• De Nederlanden: geen eenheid, maar losse gewesten die elk eigen regels, privileges, rechtspraak en bestuur hadden .

Het bestuur van de Nederlanden

- Ieder Gewest: eigen regels en gewoonten.

Aan geld komen (voor voeren oorlog) landheren met ieder gewest onderhandelen voor belasting. Gewestelijke staten:

- voornaamste edelen, geestelijken eb afgevaardigden van de steden.

Pas als de landheer hun oude privileges wilde bevestigen, waren de staten bereid belasting te betalen.

Centralisatie van het bestuur

• Voor een koning was het niet handig dat elke stad zijn eigen wetten en regels had. 
• Waarbij steeds vanuit één plaats (Brussel) wordt geregeerd noemen we centralisatie. 
• Hoe zorgde Karel V voor centralisatie?

1. Staten-Generaal werd ingesteld
2. Hoogste rechtbank in Mechelen voor hele Nederlanden
3. Rechters en ambtenaren werden aangesteld op basis van opleiding, dus niet meer door te erven (edelen bang om hun inkomsten en macht te verliezen, burgers: deze nieuwigheid in strijd met hun privileges)

Vele gewesten vonden de centralisatie van Karel V maar niks. Ze wilden dat oude privileges en wilden het gewest zelf besturen. 

. 

Karel V: ook keizer van Heilig Roomse/ Duitse Rijk en koning van Spanje.

Verbleef in het buitenland.

Vertegenwoordiging door landvoogd(es)

Binnen ieder gewest benoemde Karel een Stadhouder als plaatsvervanger.

De situatie in 1566

Edelen

Door de centralisatie bepaalde de landvoogdes Margaretha van Parma zonder overleg. De edelen verloren hierdoor hun macht

Rijke burgers

Door de centralisatie hadden de rijke burgers ook minder invloed op het bestuur van de gewesten.

€

Armoede/honger

Veel arbeiders en ambachtsleiden verdienden maar weinig geld. Ook mislukten de oogsten waardoor er weinig voedsel was.

Protestantisme

Veel mensen waren katholiek, maar er waren aardig veel protestanten. De katholieken vonden dat protestanten veel te hard werden aangepakt (onterecht).

✞

Filips II werd landsheer over de Nederlanden en koning van Spanje in 1555 na aftreden vader Karel V

• Halfzus Margaretha van Parma landvoogdes na vertrek Filips II naar Spanje. 1559
• Filips  II ging bestuur nog meer centraliseren: verbood Staten-Generaal.
• Streng katholiek en wilde dat Bloedplakkaat werd uitgevoerd. De inquisitie ging hierop toezien.
• Godsdienstvervolgingen zorgden voor steeds meer onrust, ook onder de gematigde katholieken.

Godsdienstige wetten tegen de protestanten= plakkaten

• Karel V was katholiek en wilde ook dat iedereen dat was in zijn rijk.
  
• Invoering plakkaten: tegen ketters.  1550: Bloedplakkaat, altijd doodstraf protestanten.
  
• Gewesten en stadsbesturen moesten de plakkaten uitvoeren, volgens hen zijn deze in strijd met hun privileges en dus werden ze vaak niet uitgevoerd=> In strijd met het particularisme.
  

Bestuur in Nederland 

Filips II wilde centraal bestuur

Landvoogdes Margaretha van Parma 'heerste' over Nederland. 

Ketters werden vervolgt.

Huiswerk

Maken opdrachten 2.3