Romantiek

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

De Romantiek

Negentiende eeuw

ca. 1790 - 1850

Na jarenlang veel geld aan de koning en en zijn vrouw af te moeten staan, zodat zij in weelde konden leven, kwam het Franse volk in opstand. Want het volk leefde in armoede. Deze opstand zorgde ervoor dat de Koning werd afgezet, berecht en samen met zijn vrouw onthoofd. 

Waar de Koning en de kerk het volk overheersten, ontstonden er nu nieuwe ideeën. Van vrijheid, gelijkheid en broederschap. Hierbij kwam een sterk Nationalistisch gevoel naar boven. > De Franse Revolutie! 

'De verlichting' was een stroming uit de 18e eeuw, waarbij een groep (vooral wetenschappers) kwam met het idee dat men de wereld goed kon leren kennen en begrijpen door gebruik te maken van je verstand.

Tijdsgeest

Industriële revolutie, na uitvinding van de stoommachine

- Huisnijverheid verdrongen

- Trek uit het platteland naar fabriekssteden (urbanisatie)

- Fabrieken eisten steeds meer arbeider

- Explosieve groei in steden creëert nieuwe arbeidersklasse

- Uitvinding fotografie

Ontstaan van de Romantiek

sociaal-maatschappelijke redenen:

> Geen geloof meer in de idealen van de verlichting, zoals geloof in vooruitgang, maakbaarheid en de rede (het verstand).

> De komst van de Industriële Revolutie. Wat zorgde voor overvolle steden, vervuiling en een groot verschil tussen de rijke fabriekseigenaren en de bezitloze arbeiders. 

De Romantiek

De romanticus had hier onvrede mee en ‘vluchtte’ het liefst weg.

     Weg van overvolle steden, vervuiling en armoede. = 'excapisme'

Kunstenaars gingen autonoom aan de slag. Werkten niet meer in opdracht, maar verkochten hun eigen, persoonlijke en dus originele werk. Werken vanuit het gevoel was van belang. Individuele expressie en emotie! De kunstenaar werd hierbij zelfs tot genie verheven.

Welke thema's van de Romantiek zagen

we in het verhaal van Giselle terugkomen?

Thema's uit de Romantiek

Escapisme = vluchten uit de harde (industriële) dagelijkse wereld in:

De Natuur – het sublieme landschap

Exotische bestemmingen

De (onmogelijke) liefde

Sprookjes, mythen, sagen

Het verleden, de eigen geschiedenis – nationalisme (volksverhalen)

De dood en het bovennatuurlijke

Dromen - hallucinaties

Dans en Romantiek

Nationalisme: Op zoek naar een nationale of regionale identiteit. 

Inspiratie uit het verleden: oude sprookjes, sagen en historische griezelverhalen. Excapisme: ontsnappen aan de werkelijkheid! 

Romantische dans gaat de hoogte in! Nieuw = 1 Dansen op spitzen.

2 Het 'Ballet Blanc': een akte waarin het bovennatuurlijke wordt uitgebeeld. Vrouwelijke witte geestverschijningen zweven in witte tutu's over het toneel. 3 Soms ondersteund door vliegmachines of liftmechanismen. 

Melodrama: theatraal in dans, kostuums en decors. Expressie en gevoel uitdrukken!

Menselijke emoties en dramatiek: onbereikbare liefde, heroiek. 

Theater en Romantiek

'Gesamptkunstwerk': een ideaal samenspel van alle kunsten.  

Richard Wagner beschouwd in zijn 'Der Ring des Nibelungen' poëzie, decor, mise-en-scène, handeling en muziek als een eenheid, of 'gesamptkunstwerk'. 

Een vernieuwing is de orkestbak, verscholen onder het toneel.

Zo kan het publiek de aandacht nog beter richten op het toneel.

Ook komt het publiek in het donker te zitten.

Muziek en Romantiek

Programmamuziek: een verhaal uitbeelden of een gevoel tot uitdrukking brengen. Vaak zit er een nabootsing van de natuur in. De machtige natuur.

De luisteraar moet overdonderd worden met kolossale klankeffecten!

Modernisering van de muziekinstrumenten en grotere orkesten, zorgen voor een krachtiger effect, voor dramatiek! 

 

Emotie

- In de verlichting stond het rationele denken centraal, nu weer terugkeren naar een onverklaarbaar menselijk bestaan

 - Het gevoel

 - De fantasie

 - De verbeelding

 - Het intuïtie

 - Het onderbewuste 

 - Het onverklaarbare

 - Het raadselachtige

The Nightmare, Henry Fuseli, 1781

VOORSTELLING

Op welke manier zie je aan deze voorstelling, dat dit een werk uit de romantiek is?

VORMGEVING

Op welke  manier zie je aan de vormgeving dat dit een werk uit de romantiek is?

Der Wanderer über dem Nebelmeer, Caspar David Friedrich, 1818

Vrijheid en autonomie van de kunstenaar.

Individualisme:

eigen stijl/expressie! 

De originele, geniale

kunstenaar. 

Meer dan nabootsing van de natuur,

overweldigend en grenzeloos. 

Ideaalbeeld: de geniale kunstenaar

Is volkomen vrij in zijn kunstzinnige uittingen. Geen regels!

Der Wanderer über dem Nebelmeer, Caspar David Friedrich, 1818

Natuurgeweld!

De natuur is het onderwerp geworden, ipv de mens in een historisch onderwerp. Zoals voorgeschreven door de academische tradities.

Met een grove schilderstoets ipv gedetailleerd.  

Exotisme

- Industrialisatie maakt verre reizen mogelijk door middel van stoom treinen.

- Oriënt wordt getypeerd als irrationeel, sensueel, primitief, feminien

- Westen de sterke, rationele, democratische, progressieve, masculiene

Eugène Delacroix, Vrouwen van Algiers, 1834

Royal Pavilion, Brighton, John Nash

Nationalisme:

Door de komst van de trein, de stoomschepen en het kolonialisme, kwamen verre exotische werelden ineens dichtbij. 

De romantiek maakte nationalistische gevoelens los, 

waarin het eigen land, de eigen taal

en geschiedenis en de

traditionele normen en waarden werden verheerlijkt.

Nieuw: het museum!

Zoals het Rijksmuseum.

Gothic revival: verlangen naar het collectieve vakmanschap uit de Gotiek (middeleeuwen): neo-gotiek (nieuwe gotiek) 

Kritiek op de industrialisatie, waar een arbeider anoniem en vervangbaar is. Excapisme: terug in de tijd, toen het leven nog goed was. Romantiseren! 

Arts and Crafts

Kritiek op de kwaliteit van industriële producten. 

Vraag naar ambacht. 

Industrialisatie=

te anoniem, geen gevoel, niet persoonlijk. 

Handwerk heeft dat wel!