2.9 De gesteentekringloop

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

2.8 De vorming en afbraak van gebergten

H2 Endogene en exogene processen

Domein Aarde

V5

Lesdoel

• Je weet welke soorten gebergten er zijn en hoe ze ontstaan.
  

Wat is de motor achter endogene krachten?

Wat is de drijvende kracht achter exogene krachten?

Endogene processen:

• van binnenuit
  

• aardbevingen, vulkanisme, platentektoniek, gebergtevorming
  

• aangedreven door: energie in de aardkern -> convectiestromen 

      -> platentektoniek 

      -> gebergtevorming etc. 

Exogene processen:

• van buitenaf
  

• verwering, erosie, sedimentatie
  

• Aangedreven door: zon -> processen in atmosfeer -> hydrologische kringloop -> verwering, erosie, sedimentatie
  

Hydrologische kringloop

Motor: zon

Verdamping, condensatie, neerslag, afvoer

Zorgt voor: erosie en sedimentatie

vorming van gebergten

Door endogene krachten

Convergentie: Plooiing

Subductie: Plooiing

Divergentie: Breukgebergte

Vorming van gebergten

Fase 1:

• aanvoer van sediment
• vorming van sedimentlagen

-> plaat breekt, oceanische korst duikt onder continentale korst

Vorming van gebergten

Fase 2:

• Subductie
• Plooiing van gesteentelagen
• Intrusies
• Vulkanisme

Afbraak van gebergten

Fase 3:

van hooggebergte -> naar middelgebergte en heuvels

door exogene krachten

-> Pangea

Fases

• Alpiene fase: tegenwoordig (vanaf 65 miljoen jaar geleden)
  

• Hercynische fase: 300 miljoen jaar geleden
  

• Caledonische fase: 450 miljoen jaar geleden 
  

Pak GB 54 / 55 en zoek een kaart op die je kan gebruiken om de plooiingsfases te bekijken.

Noem een gebergte uit elke fase.

Huidige gebergtevorming: Alpiene fase

Gebergtes uit de Hercynische fase

2.9 De gesteentekringloop

H2 Endogene en exogene krachten

Domein Aarde

V5

Lesdoel

• Je kent de drie groepen gesteenten met de bekendste twee voorbeelden uit iedere groep.
• Je begrijpt hoe stollingsgesteenten, sedimentgesteenten en metamorfe gesteenten ontstaan.


• Je kunt de ontstaanswijze van gesteenten bepalen aan de hand van de kenmerken van het gesteente.

welke drie soorten gesteente zijn er?

Soorten gesteente

• Sedimentgesteente
  
• Metamorf gesteente
• Stollingsgesteente

Ontstaan

Sedimentgesteente:

• Sediment wordt afgezet door de rivier / zee
• Sediment plakt onder druk aan elkaar
• Druk van bovenliggende sedimentpakketen

Uiterlijke kenmerken

Sedimentgesteente:

• Gelaagd
• Vaak met fossielen
• Oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn

Voorbeeld: 

Fossiel in sedimentgesteente

Ontstaan

Stollingsgesteente:

• Magma/lava stolt (Veel warmte)
• Basalt / Andesiet buiten de vulkaan
• Graniet binnen in de aardkorst

Uiterlijke kenmerken

Stollingsgesteente:

• Geen gelaagdheid
• Geen fossielen
• Mineralen zijn zichtbaar als aparte kristallen

Voorbeeld: 

Ontstaan

Metamorf gesteente:

• Onder hoge druk en/of hoge temperatuur verandert gesteente van samenstelling

Uiterlijke kenmerken

Metamorf gesteente:

• Helemaal gekristalliseerd
• Geen holtes of barsten
• Geen fossielen

Voorbeeld: 

Gesteenten

Kies een aantal stenen en zoek uit welk type gesteente het is. 

Gesteentekringloop

1. van gebergte tot sediment tot gebergte
2. van magma tot basalt tot magma

Opdrachten

Maak 

Hoofdstuk 2

§9

Opdr. 1 t/m 6