11.5 de Nieren-I

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

11.5 De nieren

Bij rustig inademen gebruik je

1. middenrifspieren en buitenste tussenribspieren
2. alleen de middenrifspieren
3. alleen de buitenste tussenribspieren

Welke van deze spieren trekken zich sterk samen als Dorien diep inademt?

1. Buikspieren en middenrifspieren
2. Buikspieren en bepaalde tussenribspieren
3. Middenrifspieren en bepaalde tussenribspieren

Bij een rustige uitademing gaat:

1. Rib omhoog Middenrif omhoog
2. Rib omlaag Middenrif omlaag
3. Rib omhoog Middenrif omlaag
4. Rib omlaag Middenrif omhoog

Welke spiergroepen zijn betrokken bij een diepe uitademing?

1. Buikspieren en buitenste tussenribspieren
2. Geen enkele spiergroep
3. Buikspieren en binnenste tussenribspieren
4. Middenrifspieren en buitenste tussenribspieren

Het model hiernaast stelt een gedeelte van de borstkas van
de mens voor. De punten P, Q, R en S zijn
aanhechtingspunten van de tussenribspieren.
Vraag: bij welke ademhaling zal de tussenribspier tussen
punt S en Q samentrekken ?

1. bij rustig inademen
2. bij diep inademen
3. bij rustig uitademen
4. bij diep uitademen

Welke letter is geeft de nieren aan?

1. C
2. D
3. E
4. F

De nier filtert onder andere ureum uit het bloed. Zet de onderdelen die een ureummolecuul passeert in de goede volgorde.

Nierslagader

Niermerg + nierschors

Nierbekken

Blaas

leerdoelen

Ik kan 

• de bouw en functie van alle onderdelen van de nieren toelichten.
• met behulp van processen als actief en passief transport, diffusie en osmose uitleggen hoe de nieren urine produceren.
• uitleggen hoe de hormonale aansturing van de nieren werkt.

Binas: 85 A

Hieronder zie je een doorsnede van een nier. 

Zet de namen van de onderdelen op de juiste plaats.

nierbekken

nierschors

niermerg

urineleider

nierslagader

nierader

glomerulus

Lis v Henle

Verzamelbuis

slagader

ader

Bouw en werking

• Ultrafiltratie: bloed wordt door hoge druk uit de glomerules, in het kapsel van Bowman geperst --> voorurine
• Eerste gekronkelde nierbuis
• Lis van Henle
• Tweede gekronkelde nierbuis
• Verzamelbuis
• Urineleider --> blaas

Vorming urine

• Locatie: nefron
• Ultrafiltratie -> vorming van voorurine in kapsel van Bowman
• Terugresorptie -> heropname bruikbare stoffen in het bloed: lis van Henle en eerste en tweede verzamelbuis
• Excretie -> actief transport van afvalstoffen van het bloed naar de voorurine

Vorming voorurine

Bloeddruk + colloid osmotische druk --> bloed uit glomerulus  in de holte van het kapsel van Bowman  geperst: Ultrafiltratie

Vocht in kapsel van Bowman: voorurine.

Voorurine bevat:

water/glucose/aminozuren/opgeloste zouten/afvalstoffen

Voorurine bevat geen:

grote bloedeiwitten/bloedcellen/bloedplaatjes

Waardoor is de bloeddruk in de glomerules veel hoger dan in het aanvoerende bloedvat?

Vorming urine

Eerste gekronkelde nierbuisje

• Terugresorptie van nuttige stoffen van voorurine via weefselvloeistof naar het bloed. 
• 100%  terugresorptie van glucose door actief transport

In de nefronen van je nieren vindt filtratie, osmose en resorptie plaats.
Op welke plaats in een nefron is de filtratie?

1. kluwen van haarvaten
2. nierbekken
3. nierkanaaltje
4. verzamelbuisje

Indien onder bepaalde omstandigheden de osmotische waarde van het bloedplasma bij een mens daalt:

1. Blijft de hypofyse evenveel ADH afscheiden
2. Scheidt de hypofyse meer ADH af
3. Scheidt de hypofyse minder ADH af
4. Wordt er minder urine uitgescheiden

Hoge bloeddruk in de nieren stimuleert ook ADH productie

Het linker deel van de lus is wel doorlaatbaar voor water, het rechter deel niet. 

De verzamelbuis is alleen doorlaatbaar als ADH aanwezig is.

De osmotische waarde is hoger onderin de lus. Dus daar stroomt water uit de voorurine (door osmose). Als de voorurine verder stroomt (stijgende deel), gaat door diffusie Na en Cl uit de voorurine. Water komt er niet in(wat je wel zou verwachten), want dit deel van de buis is waterdicht. 

 in het laatste gedeelte nauwelijks nog overdracht

tegenstroomprincipe: continu overdracht, hogere opbrengst

Tegenstroomprincipe in de nieren

Bloed met lage osmotische waarde stroomt langs weefselvocht met hogere osmotische waarde (omlaag, bij stijgende deel van de lus). Resultaat is: waterafgifte en opname NaCl.

En bloed met een hoge osmotische waarde stroomt langs weefselvocht met een lagere osmotische waarde (omhoog, bij dalende deel van de lus. 

Resultaat is: wateropname en zoutafgifte maximaal.

Dus... wat stroomt er dus langs elkaar heen bij de lus van Henle in het niermerg?

Het linker deel van de lus is wel doorlaatbaar voor water, het rechter deel niet. 

De verzamelbuis is alleen doorlaatbaar als ADH aanwezig is.

De verzamelbuis

Deze loopt ook door het niermerg heen, en heeft dus de neiging om water uit de voorurine af te staan via osmose. Dit kan alleen als de waterkanaaltjes open staan (onder invloed van ADH). 

Ook wordt bij veel ADH extra ureum aan het niermerg afgegeven, wat de osmotische waarde van het niermerg nog meer verhoogt. En dus de teruggave van water aan het weefselvloeistof (en daarna aan het bloed).

Creatinine is 70x meer aanwezig in urine dan in voorurine. 

Ureum slechts 67x, door uitscheiding in verzamelbuis aan niermerg.

Angiotensine II stimuleert de Na+ opname in de nieren. Wanneer is het nuttig voor het lichaam om angiotensine II te produceren?

Antwoord

Te weinig zout in het bloed; dat geeft een te lage osmotische waarde

Renine, angiotensinogeen, angiotensine I,  aldosteron en ADH spelen ook een rol in dit geheel. Lees p. 58 van je boek 'hormonale invloed op de nieren' en vergelijk met BINAS 85D

Vorming urine

De urine vorming hangt af van een aantal factoren:

• De hoeveelheid opgenomen vocht.
• De hoeveelheid opgenomen zouten.
• De hoeveelheid vocht en zouten die je verliest door transpiratie.
  
• ADH (anti-plas)

Bekijk binas 85B.
Wat is het verschil tussen bloedplasma en voorurine?

Bekijk binas 85B.
Wat is het verschil voorurine en urine? Dus welke stoffen worden allemaal teruggeresorbeerd?

Terugresorptie

1e gekronkelde buis

• Wat: voedingsstoffen (glucose & aminozuren) 
• Waarheen: van voorurine naar bloed

Terugresorptie

Lis van Henle (dalend)

• Water diffundeert van voorurine naar weefselvloeistof
• Weefselvloeistof is hypertoon
• Kanaaltje is zeer permeabel voor water, maar niet voor opgeloste stoffen

Terugresorptie

Lis van Henle (dalend)

• Schors -> merg: toenemende osmotisch waarde
• Osmo.waarde schors en merg > osmo. waarde voorurine
• Door osmose waterverplaatsing van lis van Henle naar niermerg
• Resultaat: meer
  geconcentreerde voorurine
  

Terugresorptie

Lis van Henle (stijgend)

• Kanaal niet meer permeabel voor water -> geen osmose
• Zouten van voorurine naar nierschors
• Behouden hoge osmotisch waarde niermerg

Terugresorptie

2e gekronkelde buisje

• Actief proces 
• Regelt osmotische waarde bloed.
• Te hoog: K+ en NaCl van bloed naar buisje
• Te laag: K+ en NaCL van voorurine naar bloed
• Reguleert de pH
• Te hoog: HCO3- uit bloed naar voorurine
• Te Laag: H+ uit het bloed naar voorurine