3.3 het feodale stelsel

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Wat betekent het als een Rijk in elkaar stort?

3.3 Het feodale stelsel

Handboek bladzijdes 36 en 37 

KA

Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur 

Situatie rond 500

• - Na de val van het West-Romeinse rijk waren er verschillende zelfstandige Germaanse koninkrijken gesticht in West Romeinse Rijk (vaak wel geromaniseerd)
• Vanaf 300 stelden de Romeinse keizers al bij belangrijke delen hertogen (dux) aan of graven (comes) om een gebied te besturen.
• Zij inden belasting, spraken recht en vormden legers.
• De Germanen volgden dit voorbeeld en noemden ze hertogen en graven.

Clovis

• Clovis erfde een stuk van zuid-Belgie en Noord-Frankrijk  en veroverde er vervolgens veel gebied bij. 
• Hij was de stichter van het Frankische Rijk
• Geen eenheid in het Frankische Rijk --> geen idee van natiestaat 
• Hij werd de eerste koning van het rijk, Clovis I, en zette als eerste Germaanse heerser wetten op papier (Salische wet), over o.a. erfverdeling.
• Christen 

(Keizer) Karel de Grote

• Twee en een halve eeuw later, in 768, wordt Karel koning van de Franken

• Karel ging bijna elk jaar met zijn leger op pad om nieuwe gebieden te veroveren. Zo veroverde hij bijna geheel Europa.
  
  
• In 800 wordt Karel door de paus tot keizer gekroond
  
  
• Streng christelijk 
  
  
• Ook wel Vader van Europa genoemd 

Probleem

• Invallen van Vikingen, Magyaren, Arabieren
• Geen geld om een sterk leger op te bouwen (ruiterleger)
• Legeraanvoerders worden heel belangrijk in het bestuur van Karel en worden beloond in ruil voor de eed van trouw

Eed van trouw 

De Franse bisschop Hincmar van Laon (?-879) legt als leenman een eed af aan koning Karel de Kale (823-877):

Ik Hincmar, bisschop van Laon, zal vanaf nu trouw zijn aan mijn heer Karel. Als een vazal ben ik gebonden aan mijn heer en een bisschop voor mijn koning. Als vazal zal ik gehoorzamen zoals een vazal dit hoort te doen. Als een bisschop van Christus zal ik de wil van God gehoorzamen en zorgen voor het geestelijk heil van de koning, zo veel als in mijn vermogen ligt.

Het feodale stelsel

• Om zijn rijk bestuurbaar te houden, leende Karel stukken land uit aan hertogen en graven
  
• Die zouden dat gebied voor Karel besturen
• Dit noemen we het feodale stelsel of leenstelsel
  
• Karel was dan de leenheer en de hertogen en graven werden leenman of vazal

Verschil

Het hofstelsel is een economisch systeem

Leenstelsel is een politiek-bestuurlijk systeem

Verplichtingen tussen leenheer en leenman

1. De leenheer leent de leenman land;
2. De leenheer gaf de leenman bescherming; 
3. De leenman belooft de leenheer trouw te zijn; 
   
4. De leenman kwam zijn leenheer met gewapende mannen te hulp bij oorlog;
5.  De leenman gaf zijn leenheer raad als deze erom vroeg en hielp bij de uitvoering besluiten;
6. De leenman sprak recht op zijn leen volgens de richtlijnen van de leenheer;
7. De leenheer kon leenman het leen afnemen als de leenman zich niet aan afspraken hield.
   
8. Als de leenheer of leenman stierf, was het verdrag beëindigd. Met een nieuwe leenheer of leenman werd een nieuw verdrag gesloten.
   

Een onveilige tijd

• De leenmannen gaven hun gebieden weer door aan hun kinderen
• Soms stelden de leenmannen zelf ook leenmannen aan, achterleenmannen
  
• De leenmannen gingen de gebieden als hun eigen gebied zien
  
• Door al die leenmannen ontstonden er heel veel kleine staatjes die ook vaak oorlog met elkaar voerden
  

Lodewijk de Vrome 

• Karel de Grote stierf in 814 
  
• Zoon Lodewijk de Vrome erft het hele rijk → enige zoon die nog in leven was 
• Lodewijk de Vrome had veel problemen als keizer - opstandige zonen - invallen Vikingen (Noormannen)

Verdrag van Verdun (843)

• Lodewijk de Vrome stierf in 840
  
• Salische wet: rijk moet worden verdeeld over alle zonen 
  

Frankische rijk in drieën verdeeld

3.1

Heilige Roomse Rijk 

Na het uitsterven van de Karolingen kwam de dynastie der Ottonen op.

Koning der Teutonen of Duitsers

Zij schaften de erfdeling af. Oudste zoon erft alles --> alle gebieden.

Otto I liet zich na de verovering van het middenrijk + Italië tot keizer kronen.

Alle Duitse koningen gingen dit doen.

--> Zo ontstond het Duitse keizerrijk, waarin de koning ook keizer was.

--> Heilige Roomse rijk (962);

- Keizer zou gezag van God hebben gekregen.

- Het werd gezien als de opvolger van het Romeinse rijk.

Examenvraag

De ineenstorting van het Romeinse Rijk bracht een grote verandering van de economie in West-Europa met zich mee. Noem deze verandering en leg uit dat deze verandering bijdroeg aan het ontstaan van het feodale stelsel.

Antwoord

Verandering: Handel verminderde; steden vervielen; geen centraal muntstelsel

Dit droeg bij aan het ontstaan van het feodale stelsel, omdat er geen centrale uitwisseling van geld meer was. Het feodale stelsel was gebaseerd op beloftes/onderlinge trouw ipv geld

Huiswerk 

Lezen paragraaf 3.3 Het feodale stelsel

handboek bladzijdes 36 en 37 

Maken van paragraaf 3.3 vraag 2, 5, 6, 7 en 13, bladzijdes 30 en 31  opdrachtenboek