VEI M4 13.7 Transplantaties en bloedtransfusies

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

13.7 Transplantaties en bloedtransfusies

Wat zijn antistoffen?

1. Stoffen die witte bloedcellen maken om ziekteverwekkers onschadelijk te maken
2. Stoffen die bloedplaatjes maken om ziekteverwekkers onschadelijk te maken
3. Stoffen die rode bloedcellen maken om ziekteverwekkers onschadelijk te maken
4. Stoffen die in ziekteverwekkers zitten

Is het binnenkrijgen van antistoffen via moedermelk een voorbeeld van actieve of passieve immunisatie en natuurlijke of kunstmatige immuniteit?

1. Passief en Kunstmatig
2. Passief en Natuurlijk
3. Actief en Kunstmatig
4. Actief en Natuurlijk

Marit is gebeten door een gifslang en ze krijgt rechtstreeks antistoffen ingespoten

1. Passieve natuurlijke immuniteit
2. Passieve kunstmatige immuniteit
3. Actieve natuurlijke immuniteit
4. Actieve kunstmatige immuniteit

Bij kinderen die worden ingeënt met de dktp-prik (difterie, kinkhoest, pokken en tetanus) en de BMR-prik(Bof, rode hond en mazelen)worden verzwakte ziekteverwekkers ingespoten. Is hierbij sprake van natuurlijke immuniteit , actieve immunisatie of van passieve immunisatie?

1. Van natuurlijke immuniteit.
2. Van actieve immunisatie.
3. Van passieve immunisatie

Waar herkennen de witte bloedcellen de ziekteverwekkers aan?

1. antistoffen
2. antigenen

Wat zit er in een prik bij een vaccin?

1. antistoffen
2. verzwakte ziekteverwekkers
3. medicijnen

Leerdoelen

• 13.7.1 Je kunt de problemen beschrijven die het afweersysteem veroorzaakt bij transplantaties en auto-immuunziekten.
• 13.7.2 Je kunt de rol van bloedfactoren bij bloedtransfusies en de rol van de resusfactor bij zwangerschap beschrijven.

Je afweersysteem zorgt ervoor dat stoffen die niet in het lichaam horen, worden aangevallen. Meestal is dit goed, maar het kan ook voor problemen zorgen.

Orgaantransplantatie

Transplantatie

• Een transplantatie is het vervangen van een aangetast weefsel of orgaan.
• Kan zorgen voor een afstotingsreactie

• Acceptor: ontvanger
• Donor: leveraar

Auto-immuunziekte

• Bij een auto-immuunziekte maken de eigen witte bloedcellen antistoffen tegen je eigen lichaamscellen, omdat ze lichaamscellen als lichaamsvreemd zien

• Diabetes type 1, reuma en MS zijn voorbeelden van auto-immuunziekten.

Wanneer heb je welk bloedonderdeel nodig?

Rode bloedcellen

• na veel bloedverlies
• bij veel bloedarmoede

Bloedplasma

• bij ernstige brandwonden
• hemofilie
• ernstige infecties

Bloedplaatjes

• bij leukemie (bloedkanker)

Antigenen op de bloedcellen

• Op je rode bloedcellen zitten óók antigenen, die noem je ook wel bloedfactoren.
• Afhankelijk van welke antigenen er op je rode bloedcellen zitten heb je een bepaalde bloedgroep.

Antistoffen tegen bloedfactoren

• In het bloedplasma zitten antistoffen tegen bloedfactoren die niet op de rode bloedcellen voorkomen.
• Persoon met bloedgroep A heeft bloedfacor A en antistof B tegen bloedfactor B.

Bloedgroepen en doneren

Jessica heeft bloedgroep B, dat betekent dat ze                                          op haar rode bloedcellen heeft.

Haar lichaam maakt antistoffen tegen de antigenen die ze           heeft.

Ze maakt dus antistoffen tegen antigeen        ,dat is                        .

antigeen B

niet

wel

antigeen A

A

B

anti-B

anti-A

Resusfactor

Resusantigenen (Resusfactor)

• Rh+ als je het resusantigeen 

     hebt op je bloedcellen.

• Rh- als je geen resusantigeen

     hebt op je bloedcellen, maar                                                                       kan wel antiresus (antistof                                                                  tegen de resusfactor)maken!

Resusfactor

• Mensen met Rh- hebben geen resusantigeen, maar kunnen wel anti-resus maken!
• Bij zwangerschappen kan de resusfactor voor problemen zorgen.
• Na een zwangerschap van een Rh+ kind gaat de Rh- moeder antistoffen en geheugencellen maken.

Als het volgende kindje ook Rh+  is = wordt dat een zogenaamd Resuskindje:

Krijgt te weinig zuurstof door afbraak van rode bloedcellen door antistoffen van de moeder

Gevolg: Hersenbeschadiging of overlijden

Welke onderdelen van bloed kun je krijgen bij een bloedtransfusie?

1. Bloedplasma, bloedplaatjes, rode bloedcellen, witte bloedcellen
2. Bloedplasma, bloedplaatjes, rode bloedcellen
3. Bloedplasma, rode bloedcellen, witte bloedcellen
4. Bloedplasma, rode bloedcellen

Jeffrey heeft hemofilie (bloedstollingsziekte) welk onderdeel van bloed heeft hij nodig?

1. Bloedplaatjes
2. Bloedplasma
3. Rode bloedcellen
4. Witte bloedcellen

Je kunt niet van iedere donor bloed krijgen. Dat komt doordat de witte bloedcellen vreemde bloedcellen bestrijden met antistoffen. Hoe herkennen witte bloedcellen vreemde bloedcellen?

1. aan de antigenen in het bloed
2. aan de antigenen op de bloedcellen
3. aan de antistoffen in het bloed
4. aan de antistoffen op de bloedcellen

Op de cellen zit antigeen A

Op de cellen zit antigeen A en antigeen B

Op de cellen zitten geen antigenen

Op de cellen zit antigeen B

Bloedgroep A

Bloedgroep B

Bloedgroep AB

Bloedgroep O

Welke van de 4 rode bloedcellen hoort bij bloedgroep O?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Het groene driehoekje stelt antigeen A voor.
Van welke bloedgroep is rode bloedcel nr. 3?

1. A
2. B
3. AB
4. O

Het paarse rondje stelt antigeen B voor. Bij welke rode bloedcel(len) kun je antistof A terugvinden?

1. 1
2. 2
3. 4
4. 1 en 4

De resusprik wordt gemaakt van menselijk bloedplasma. Bevat de resusprik antigenen of antistoffen?

Is de stelling juist of onjuist?

Iemand met resus positief bloed kan bloed ontvangen van iemand met resus negatief bloed.

1. juist
2. onjuist

Is de stelling juist of onjuist?

Resus negatief bloed bevat altijd antistoffen voor het resus antigeen.

1. juist
2. onjuist

Wanneer kan een (ongeboren) baby de resusziekte krijgen?

1. moeder is R+ baby is R+
2. moeder is R- baby is R-
3. moeder is R+ baby is R-
4. moeder is R- baby is R+

Anti - B

Anti - A

Anti A en Anti B

Geen antistoffen

Bloedgroep A

Bloedgroep B

Bloedgroep AB

bloedgroep O

Je kan niet van iedere donor bloed krijgen. Dit komt doordat er verschillende bloedgroepen zijn. Welke eigenschappen horen bij welke bloedgroep?

Iemand met bloedgroep A heeft cellen met antigeen:

1. A
2. B
3. AB
4. geen

Aan de slag

Opdrachten 9.4 maken

Samenvatting, begrippenlijst