Hoofdstuk 1: inleiding - Historisch denken en historisch referentiekader

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

Historisch bewustzijn

• Overzicht ME en jaarthema's
• Historisch denken en historisch referentiekader

HOOFDSTUK 1

STRUCTUUR: Hoe bewaar ik het overzicht?

PLATFORMEN/LESMATERIAAL

• Google Classroom: overzicht van het vak (linken naar presentaties Lesson Up, leerstof, tips en tricks)
• Planner: lesfiches + opdrachten
• Boodwidgets: toetsen en taken
• Lesmateriaal: presentaties Lesson Up + digitale methode Lernova

STUDIETIPS: 

Hoe moet ik dat nu allemaal gestudeerd krijgen?

Digitale Methode:

• Doelstellingen / succescriteria
• Maak studeerbaar
• Spreid
• Test
• Hulpmiddelen, tips & tricks -> zie Google classroom

Thema's 3e jaar

• Hoofdstuk 1: herhaling basisbegrippen historisch denken en historisch referentiekader
• Hoofdstuk 2: Val van het West-Romeinse Rijk
• Hoofdstuk 3: De eerste middeleeuwen
• Hoofdstuk 4: De tweede middeleeuwen
• Hoofdstuk 5: De Bourgondiërs
• Thema's in de kijker: worden meegedeeld

Hoofdstuk 3 uitgelicht

• De eerste middeleeuwen: Europese samenleving onder Frankische invloed
• Politiek: Karel De Grote, splitsing Romeinse rijk
• Economisch: hofstelsel vervangt het handelsnetwerk
• Sociaal: slavernij
• Cultureel: bekering tot het Christendom
• Wereld buiten Europa: Islamitische wereld

Hoofdstuk 4 uitgelicht

• De tweede middeleeuwen: 
• Opkomst van de steden
• Gotische bouwkunst
• Geen plaats voor andersgelovigen
• De macht van de koningen
• De steden op zoek naar macht

De middeleeuwen: begripsbepaling

Het begrip 'middeleeuwen'

• 5e -  vroege 16e eeuw 
• Humanisten uit de 14e-15e eeuw => ME = tenebrae
• 15e-16e E => ME = media tempestas = 'middentijd'
• ME = tussentijd, tussen Klassieke Oudheid en Renaissance

Hoe kijken we vandaag naar de ME? 

Visie op ME = dubbel 

Maar ook academische benadering: ME als onderzoeksonderwerp.

=> achterhalen wat er waar is en wat niet. 

Duistere ME	Geïdialiseerde ME
primitief, barbaars, dom, ... => weinig bronnen beschikbaar => Europa weinig impact op mondiaal niveau	'andere' tijd, romantisch beeld van ridders en kastelen => gepopulariseerd in cultuur (boeken, tv-programma's, games...)

3 HUM - 9/9

Hoe werden/worden de ME geapprecieerd?

• Gereformeerde wereld vanaf 16e E => ME = associatie met het katholicisme
•  Reformatie vs. contrareformatie: ME wordt gebruikt oa. onderwijs (Jezuïeten)
• Herontdekking sinds 19e E: romantiek => geschiedenis wordt ingezet om eigen belang/grootsheid van naties te benadrukken. ME illustreert dit. 

Hoe werden/worden de ME geapprecieerd?

• Vanaf 19e E: MEDIEVALISME = ME in de moderne cultuur
• Ontstaan neo-stijlen (vb.: neogotiek)
• Massale inzet op reconstructie/restauratie van gebouwen en monumenten (=> citymarketing en toerisme)
• Ook ME als inspiratie voor films en games

ME misbruikt door extremisten

• Christelijk 'blank' Europa? 
• White Supremacy in de VS?
• Nieuwe kruistochten?

Afbakenen periode ME 

Afbakenen periode ME

• 5e - 15e E
• Begindata: 

410: Plundering Rome door de Visigoten (Alarik)

476: Odoaker wordt 'Koning der volkeren'

=> data zijn louter symbolisch, consensus rond ongeveer 500 als begin van de ME.

Afbakenen periode ME

Einddata: 

1450: Boekdrukkunst

1453: Val van Constantinopel

1492: Ontdekking van Amerika door Columbus/reconquista Spanje

1517: Luther

... 

=> 

3MEW - 9/9

Afbakenen periode ME

• 12e E? Maatschappelijke veranderingen => ontstaan steden
• 18e E? Ancien Regime 

=> omslagperiode: 11e - 13e E met het ontstaan van steden en universiteiten

Vroege middeleeuwen	Late middeleeuwen
Tot 10e eeuw	13e tot 15e E
Europa = agrarische samenleving	Toenemend belang steden en handel

Een West-Europees verhaal?

• ME = enkel geldig voor de Latijnse wereld
• Regionale diversiteit => specifiek een Europees verhaal 
• Confrontatie en synergie met Islamitische wereld en contacten met Azië en China

=> Europa evolueert tijdens de ME: van marginaal naar leidende mondiale rol in de moderne geschiedenis (evolutie die zichtbaar is op alle domeinen)

=> grondslagen van de geschiedenis van West-Europa 

Waar halen we onze informatie vandaan? 

• Dragers bronnen: papyrus, perkament... 
• verspreiding via handschrift en druk
• Verschriftelijking => mentale omslag: was niet altijd nodig schriftellijk bewijs te hebben, belang neemt gestaag toe
• Volkstaal vs. Latijn
• Vooral door clerici geproduceerd => 'gekleurde' bronnen (perspectief clerici, verslaggeving in hun voordeel vb.: over Noormannen) 

 Historisch denken

Opdrachten (DM)

Historisch denken

Historische vraag

1. onderwerp =mens/samenleving
2. gaat over verleden

1

Situeren in referentiekader

• Tijd
• Ruimte
• Domein

2

Kritisch bronnenonderzoek

1. MET: informatie uit de bron om antwoord te bieden op historische vraag
2. OVER: nadenken over betrouwbaarheid

3

Beeld vormen van het verleden

1. Verhaal vormen over het verleden
2. Gebaseerd op argumenten uit de bronnen

4

Relatie heden/verleden/toekomst

1. Kunnen we iets gebruiken voor het heden
2. Krijgen we een idee over de mogelijkheden voor de toekomst

5

Samengevat:

Verschil tussen geschiedenis & verleden

Opdracht Thermopylae 

(DM)

Voorkennis testen (DM)

Context:

De slag bij Thermopylae behoort tot de Tweede Perzische Oorlog en vond plaats in 480 v.C. In die slag stonden een klein aantal Spartanen tegenover een Perzische overmacht. De Spartanen hielden het zeven dagen vol tot ze door de Perzen verslagen werden. Zo wonnen ze kostbare tijd voor Athene zodat de inwoners daar konden vluchten. Later zouden de Perzen toch het onderspit delven tegen de Grieken.

Wat is het verschil tussen geschiedenis & verleden?

Juist of fout:

"Geschiedenis kan veranderen."

Besluit:

• meerdere versies geschiedenis

 <

• geschiedenis geen synoniem voor verleden!
• Verleden = 1 versie (feiten blijven feiten)
• Historische beeldvorming = op basis van onderzoek
• "Geschiedenis als een gebroken vaas herstellen" - Marc Reynebeau

Hoe komt dat eigenlijk?

Omdat geschiedenis een verhaal is dat achteraf wordt gemaakt door historici na wetenschappelijke analyse van verschillende bronnen.

START LES 3 HUM 16/9: herhaling 

=> opgeven taak hist. referentiekader

Hoe wordt geschiedenis 'gemaakt'?

Opdrachten (DM)

• bronnen
• historische vraag
• bruikbaarheid, representativiteit, betrouwbaarheid

Indeling naar inhoud / tijdstip / vorm

INHOUD:

• overblijfsel
• historische bron
• historisch werk

TIJDSTIP:

• Primaire bron
• Secundaire bron

VORM:

• modelinge bron
• geschreven bron
• visuele bron
• audiovisuele bron
• materiële bron

Historisch referentiekader

1/ Tijd

2/ Ruimte

3/ Domein

1/ TIJD

Historisch 

referentiekader

Opdrachten (DM)

• tijd
• ruimte 
• domeinen