5.4 De evolutietheorie

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

5.4 Erfelijkheid en evolutie

Telefoon in telefoon-zak

Zit volgens plattegrond

Open bio boek op BLZ. 132

Terugblik!

Welke cellen hebben geen paren chromosomen maar enkele chromosomen in de celkern?

1. Geslachtscellen
2. Lichaamscellen

Chromosomen komen alleen voor in geslachtscellen.

1. Juist
2. Onjuist

Chantal heeft een hond. Een spiercel van deze hond bevat 78 chromosomen.
Hoeveel chromosomen heeft deze hond in een levercel?

1. 39
2. 78
3. 156
4. 36

Vraag:

Welke stuk DNA bevat gelijke genen en welke ongelijke?

genenparen met gelijke genen

genenparen met gelijke genen

genenparen met ongelijke genen

genenparen met gelijke genen

genenparen met ongelijke genen

Welke cellen hebben geen paren chromosomen maar enkele chromosomen in de celkern?

1. Geslachtscellen
2. Lichaamscellen

Hoeveel chromosomen hebben wij?

1. 22
2. 23
3. 44
4. 46

46

Fenotype

nieuw genotype

        

         aantal chromosomen

            23 chromosomen

Zaadcel

Zet in de juiste volgorde van klein naar groot:

1. cel - chromosoom - DNA - gen
2. gen - chromosoom - DNA - cel
3. gen - chromosoom -cel - DNA
4. gen - DNA - chromosoom - cel

Uit welke stof bestaan chromosomen?

1. DNA
2. Genen
3. Mutaties
4. Draden

Leerdoel

• 7 Je kunt de evolutietheorie beschrijven.

Er leven miljoenen soorten organismen op aarde. Deze vormen van leven kunnen er erg verschillend uitzien. Soorten kunnen ontstaan, veranderen en verdwijnen.

0

Hengelvis, leeft in de diepzee

Andescondor: vleugelwijdte 3 meter

Colibri: vleugelwijdte 5 cm

rups, coccon lijkt op vogelpoep

bij gevaar ontploft deze mier.

Kan hij helaas maar 1 keer doen

Evolutie

De levensvormen op aarde zijn in de loop van de tijd ontstaan en veranderd. De ontwikkeling van het leven op aarde, waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen, noem je evolutie.

Evolutietheorie

Is vanaf de 18de eeuw ontwikkeld. 

Charles Darwin is de grondlegger (degene die ermee begon)

Er zijn veel feiten die deze theorie ondersteunen (argumenten voor de evolutietheorie). 

Evolutietheorie

Gaat uit van:

1. Miljoenen jaren
2. Variatie in genotypen
3. Natuurlijke selectie
4. Het ontstaan van nieuwe soorten. 

Variatie in genotypen

• Populatie= een groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied die zich met elkaar kunnen voortplanten.
  
• Nieuwe genotypen ontstaan (voortplanting & mutaties)
• Diversiteit in een populatie (dus ze zijn allemaal nét iets anders)
  

Hoe meer overeenkomst twee organismen vertonen, hoe meer ze bij dezelfde groepen worden ingedeeld.

Lijken op elkaar, zitten in dezelfde familie

Lijken niet elkaar, zitten niet eens in zelfde rijk

Soort

Organismen behoren alleen tot dezelfde soort als ze zich onderling kunnen voortplanten en de nakomelingen vruchtbaar zijn.

Soort

Soms lijken  dieren heel erg op elkaar, maar behoren ze niet tot dezelfde soort!

Deze zijn niet dezelfde soort!

Soms lijken dieren helemaal niet op elkaar maar behoren ze wel tot 1 soort!

Ras

Een soort kan uit verschillende rassen bestaan.

Bijvoorbeeld alle hondenrassen behoren tot de soort hond.

Honden: Wel 1 soort

+

=

    Beagle                       Pug                              Puggle

                                                                  (kan voortplanten)

Leeuw en Tijger: Niet 1 soort

+

=

      Leeuw                            Tijger                              Lijger

                                                               (kan niet voortplanten)

Natuurlijke selectie

Er worden véél meer nakomelingen geboren dan er plaats/voedsel voor is. Veel gaan dood. 

De best aangepaste zullen overleven. Deze aanpassing heeft vaak met het genotype te maken. 

Deze aanpassing wordt dus doorgegeven aan de nakomelingen. 

 Natuurlijke selectie

Individuen die het beste aangepast zijn, hebben de beste overlevingskansen

=

Grotere kans om eigenschappen door te geven aan nakomelingen

 Natuurlijke selectie - nog een voorbeeld

Beste kanshebbers worden geselecteerd. 

Aanpassing aan het milieu

 Een dier dat goed aan zijn milieu is aangepast, heeft een grote overlevingskans. Van dit dier zullen waarschijnlijk veel nakomelingen in leven blijven en zich voortplanten. De eigenschappen die gunstig zijn om te overleven, worden doorgegeven aan de nakomelingen.

Een dier dat slecht aan het milieu is aangepast, krijgt waarschijnlijk weinig of geen nakomelingen. Het ongunstige genotype wordt zo vrijwel niet doorgegeven aan de nakomelingen. 

Het is belangrijk dat bij een soort veel verschillende genotypen en fenotypen voorkomen. De soort heeft dan een grote overlevingskans. Als de omstandigheden veranderen, is de kans groot dat er organismen zijn met de juiste eigenschappen voor die nieuwe omstandigheden.

Het klimaat kan bijvoorbeeld veranderen. Het is dan gunstig als er verschillende genotypen en fenotypen voorkomen. De kans is dan groot dat enkele organismen goed zijn aangepast aan het nieuwe klimaat.

Het onstaan van nieuwe soorten

• Natuurlijke selectie lijdt niet tot een nieuwe soort totdat de twee groepen van elkaar gescheiden raken en zich daardoor niet meer kunnen voortplanten (isolatie). Dan pas begint het ontstaan van een nieuwe soort.

Evolutie: 

De ontwikkeling van het leven op aarde waarin soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen. 

Evolutie is NIET bewust, evolutie heeft GEEN  doel. 

Aan het werk! Bio!

Wat? 5.4 De evolutietheorie- 

1. Tekst lezen

2. Maken opdrachten 1 t/m 8.

3. Nakijken

 

Niet af? Dan is het Huiswerk!!!