Grammatica woordsoorten - les 2

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Grammatica: Woordsoorten

Elk woord in een zin kun je benoemen

Lesdoelen

Aan het eind van deze les kun je:

• Alle woordsoorten uit De Brug benoemen

Pak je laptop en log in

Kies de juiste woordsoort.

Je moet ook nooit Coca Cola drinken bij de computer.

1. Zelfstandig naamwoord (zn)
2. Voorzetsel (vz)
3. Bijvoeglijk naamwoord (bn)
4. Zelfstandig werkwoord (zww)

Kies de juiste woordsoort.

Ik fiets nog snel even naar de winkel.

1. Bepaald lidwoord (blw)
2. Onbepaald lidwoord (olw)

Lidwoord (LW)

De, het = bepaald lidwoord.

Het is bepaald, het staat vast wanneer je de of het gebruikt.

Een = onbepaald lidwoord.

Onbepaald omdat je een zowel voor een de- als een het-woord kunt zetten.

Kies de juiste woordsoort.

Gelukkig mag ik straks weer naar huis.  

1. Zelfstandig werkwoord (zww)
2. Zelfstandig naamwoord (zn)
3. Bijvoeglijk naamwoord (bn)
4. Voorzetsel (vz)

Ik zoek de betekenis van het woord straks even op. 

1. Wel een voorzetsel
2. Geen voorzetsel

Hoeveel zelfstandig naamwoorden (zn) staan er in onderstaande zin?
Jip en Janneke hebben een hond die Takkie heet.

koppelwerkwoorden

zelfstandige werkwoorden

hulpwerkwoorden

Koppelwerkwoord

Een werkwoord is alleen een koppelwerkwoord als:

• het één van de negen koppelwerkwoorden is
  
• het te vervangen is door een ander koppelwerkwoord uit het rijtje

Dus: het koppelwerkwoord koppelt het onderwerp aan een eigenschap of kenmerk (het naamwoordelijk deel).

Koppelwerkwoord

Voorbeeld 1: Josje is juf.

Josje: onderwerp

is: koppelwerkwoord want Josje blijft juf, Josje wordt juf, Josje blijkt juf…

en: juf is een kenmerk/eigenschap van Josje

Voorbeeld 2: Bram is leraar geworden.

Bram: onderwerp

geworden: koppelwerkwoord (is: hulpwerkwoord)

Kies de juiste woordsoort.

Gisteravond heb ik een film gekeken.

1. Zelfstandig werkwoord (zww)
2. Hulpwerkwoord (hww)

Kies de juiste woordsoort.

Ik heb veel nagedacht.

1. Zelfstandig werkwoord (zww)
2. Hulpwerkwoord (hww)

Is 'fluiten' een zww-hww-kww?

1. zww
2. hww
3. kww

Die jongen blijkt een taaie te zijn.

zijn: hww, zww of kww?

1. HWW
2. ZWW
3. KWW

Hij wordt een aardige docent.

wordt: hww, zww of kww?

1. kww
2. hww
3. zww

Willem is jarig geweest.

geweest: hww, zww of kww?

1. hww
2. zww
3. kww

'Ik zag twee vliegen vliegen.'

Hoeveel werkwoorden in deze zin?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Hoeveel voorzetsels staan er in onderstaande zin?
Na de gymles op school kleden de leerlingen zich altijd snel om.

Het persoonlijk voornaamwoord (pers.vnw)

1. Het persoonlijk voornaamwoord verwijst naar een mens, dier of ding.

2. Het persoonlijk voornaamwoord staat op de plek van het zelfstandig naamwoord.

Karin heeft aan Ellen de fiets van de jongen gegeven.

Zij heeft aan haar de fiets van hem gegeven. 

pers.vnw                 pers.vnw                             pers.vnw  

Bezittelijk voornaamwoord (bez.vnw)

1. Het bezittelijk voornaamwoord geeft aan van wie iets is.

2. Het bezittelijk voornaamwoord staat altijd voor een zelfstandig naamwoord.

3. Het bezittelijk voornaamwoord staat op de plek van het lidwoord. 

Dit is jouw fiets, maar deze fiets is van mij. 

             bez. vnw                                                                       pers.vnw

Vertel me eens op welke camping jullie je vakantie hebben doorgebracht.

1. me=pers, jullie=bez je=pers
2. me=bez, jullie=pers je=bez
3. me=pers, jullie=pers je=bez
4. me=bez, jullie=bez me=bez

Op mijn school maakt hij een creatieve opdracht voor zijn leukste vak.

1. mijn=bez, hij = bez. zijn =bez.
2. mijn=bez., hij = pers. zijn=bez.
3. mijn=bez, hij =bez. zijn=pers.
4. mijn=pers., hij = pers. zijn= bez.

Volgens jou wil jullie vriend uit Urk jouw zeilbootje dus graag kopen.

1. jou=pers, jullie=pers jouw=bez
2. jou=pers, jullie=bez jouw=bez
3. jou=bez, jullie=pers jouw=bez
4. jou=bez, jullie=bez jouw=bez

Die moeder van haar heeft mij goed geholpen.

1. haar=bez mij=pers
2. haar=pers mij=bez
3. haar=pers mij=pers
4. haar=bez mij=bez

Aanwijzend voornaamwoord (aanw. vnw)

- Een aanw. vnw. wijst naar iets of iemand aan. 

- Soms staat er een znw achter een aanw. vnw., maar dat hoeft niet.

- Aanwijzende voornaamwoorden zijn:

    > deze             > zo'n

    > die                 > zulk(e)

    > dit                  > dergelijk(e)
    > dat                 > zelf
                               > hetzelfde/ dezelfde

Ik heb precies datgene geleerd wat niet de bedoeling was.

Wat is het aanw. vnw.?

1. datgene
2. wat

Wat is het aanw. vnw?
Ik weet niet of ik dit boek leuk vind.

1. of
2. vind
3. dit
4. niet

Wat is het aanw. vnw?
Lees je nou alweer hetzelfde boek?

1. nou
2. boek
3. alweer
4. hetzelfde

Een aanw. vnw en een vr. vnw kunnen hetzelfde woord zijn.

1. Juist
2. Onjuist

Vragend voornaamwoord (vr. vnw)

- Een vr. vnw vraagt altijd naar iets of iemand.

- Een vr. vnw kán in een vraagzin staan, maar dat hoeft niet.

- Er zijn vier vragende voornaamwoorden, leer ze uit je hoofd!

    > Wie

    > Wat

    > Welk(e)

    > Wat voor (een)

Wat is het vr. vnw. in de volgende zin?
Wat heb je nou weer gedaan?

1. geen vr. vnw.
2. wat

Wat is het vr. vnw.?
Weet je al welk boek je gaat lezen?

1. weet
2. gaat
3. welk
4. lezen

Wat is géén vr. vnw?

1. wat
2. wat voor (één)
3. wanneer
4. welke

Onbepaald voornaamwoord

Onbep. vnw= 

Wijst iets of iemand aan, maar zegt niet precies wie of wat.

Belangrijkste onbep. vnw=

- iemand                      - iets                       - menig(e)

- niemand                   - niets                    - (een) zekere

- iedereen                   - alles

- men                            - ieder(e)

- menigeen                - elk

Wat zijn voorzetsels?

1. de, het, een
2. in, voor, achter, sinds
3. raam, deur, wand, vakantie
4. voorlezen, voorspellen, voorzeggen

Straks, hier en overal zijn bijwoorden. Wat zijn ook bijwoorden?

1. Woorden als nog, immers en niet
2. Woorden als waardoor, waarmee en hoe
3. Woorden als mooie, gele en houten
4. Woorden als wie, wat en welke

Welke van de onderstaande is GEEN onbep. vnw?

1. wat
2. iets
3. niemand
4. zulke

Wat is GEEN voorzetsel?

1. naar
2. na
3. natuurlijk
4. om

Wat zijn bijwoorden?

1. Bijwoorden geven extra informatie bij een werkwoord.
2. Bijwoorden geven extra informatie bij een zelfstandig naamwoord.
3. Bijwoorden geven extra informatie bij een bijvoeglijk naamwoord.
4. Bijwoorden geven extra informatie bij een ander bijwoord.

Een voorzetsel

1. geeft plaats, tijd of reden/oorzaak aan
2. staat altijd aan het begin van de zin
3. zet je voor een zelfstandig naamwoord
4. wijst een werkwoord aan

Wat is het bijwoord?

1. Ik
2. altijd
3. heb
4. pech

Welke woordsoorten zijn 'niemand' en 'iets'?
Gisteren heeft niemand iets gezien.

1. aanw. vnw en onbep. vnw
2. pers. vnw en onbep. vnw
3. onbep. vnw en pers. vnw
4. onbep. vnw en onbep. vnw

Wederkerend voornaamwoord

Bij wederkerende werkwoorden staat een wederkerend voornaamwoord. 

Het onderwerp van de zin keert weder (komt terug) 

voorbeeld: Ik schaam me

Onderwerp: Ik 

Wederkerend voornaamwoord: me 

Hoe herken je een wederkerend voornaamwoord

Tip: Om het wederkerende vnw te herkennen bestaat 

het volgende trucje:

Als je de zin in de 3e persoon enkelvoud zet (hij-vorm), 

dan verandert het wederkerend voornaamwoord in 'zich'.

voorbeeld: 

Daar verheug ik me enorm op. =>

Daar verheugt hij zich enorm op.

Wederkerig voornaamwoord

Er zijn drie wederkerige voornaamwoorden: 

elkaar, mekaar en elkander

Opdrachten maken