Samenvatting Romantisme, Realisme, Naturalisme

• Frans
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Samenvatting Romantisme (chapitre 5), 

Realisme, Naturalisme (chapitre 6)

Wat ligt er achter ons?

• 500-1500 De Middeleeuwen (Heldenverering Karel V, Koning Arthur, thema Hoofse Liefde)
•  1500-1600 De Renaissance (wedergeboorte klassieke oudheid, boekdrukkunst)
•  1600 -1715 Het Classicisme (Zonnekoning, komedie en tragedie, l'Académie française)
•  1715-1800 De periode van de Verlichting (Eerste Franse grondwet in 1791)
• De Franse Revolutie breekt uit in 1789 (Liberté, Égalité, Fraternité). 

Koning Louis XVI wordt in 1793 onthoofd onder de guillotine en enkele maanden later treft hetzelfde lot zijn vrouw en zijn zuster. De zoon van de koning (Louis XVII) sterft zonder ooit te hebben geregeerd. Dit betekent het einde van het Franse koningshuis en het einde van de absolute macht waarbij de koning en de adel boven de wet staan.

• De eerste Franse Republiek wordt uitgeroepen.
  

Geen bloemen en kaarslicht

De Romantiek in Frankrijk begint rond 1800 (in Duitsland en Engeland iets eerder). De Romantici zetten zich af tegen de rationele manier van denken van de verlichtingsfilosofen: zij stellen het gevoel en de verbeelding centraal. Kunst en literatuur hebben de functie om de (vaak heftige) emoties van het individu uit te drukken. 

De term die hierbij hoort is Le culte du moi. 

De Romantici zetten zich ook af tegen de strenge regels die het classicisme golden bij het schrijven van poëzie en toneelstukken. Het gevoel en de verbeelding staan voorop, zonder regels voor de vorm.

Hoe zijn de politieke, economische en sociale omstandigheden? (Le mal du siècle)

• Politieke chaos 

• Opkomst industriële revolutie: slechte arbeidsomstandigheden, armoede, ziekte door slechte hygiënische omstandigheden (razendsnel proces van verstedelijking)

•  Omverwerping van de jonge eerste Republiek:

1799 - 1815 keizerrijk van Napoleon Bonaparte. De absolute macht van het koningshuis keert weer terug. Veel vrijheden die verworven waren tijdens de Franse revolutie worden weer afgeschaft. De teleurstelling was enorm. 

Dit alles zorgt voor een groot gevoel van onvrede: Le mal du siècle 

Hoe gaan de romantici met de situatie om?

De Romantici zijn angstig, eenzaam, verontwaardigd. Ze willen ontsnappen aan de realiteit.

Ze zoeken hun heil in de verbeelding, ze verlangen naar schoonheid, naar een verleden waarin alles beter was. De natuur staat voor schoonheid, vrijheid, puurheid en vrede. 

Welke invloed heeft dit op de literatuur?

•  Regels voor de vorm gooien ze overboord (verzet tegen opgelegde regels)
• Ze springen op de bres om misstanden aan de kaak te stellen. Ze doen dat in de vorm van de  roman social (Victor Hugo, Les Misérables) 
• Ze geven uiting aan hun heftige emoties in lyrische liefdesgedichten bomvol metaforen uit de natuur. Ze schrijven in ik-vorm over onmogelijke of tragische liefdes. 

•  Ze zoeken hun toevlucht tot bovennatuurlijke fenomenen in het conte fantastique.

Lyrische poésie zien we ook in de middeleeuwen!

Lyrische poésie is ook kenmerkend voor de middeleeuwen. 

Ook in die tijd was de liefde het hoofdthema in de lyrische gedichten. 

Hoofse liefde welteverstaan!  Wat is dat ook alweer? Hoofse liefde is de liefde (adoratie) van een ridder voor een hogergeplaatste jonkvrouw die zelfbeheersing vereist en de bereidheid van de ridder om offers voor haar te brengen om haar liefde te verdienen) Ook deze gedichten zijn in de ik-vorm geschreven maar ze zijn volgens vaste regels opgebouwd.

Gedichten in de middeleeuwen, waaronder ook niet-lyrische poésie, waren opgebouwd volgens vaste vormregels. 

Voorbeelden: het Rondeel, het Virelay of Lai en de Ballade bijvoorbeeld.

Le Réalisme

•  1850-1900

•  Het Realisme zet zich af tegen de Romantiek waarin persoonlijke gevoelens centraal stonden. De Realisten houden zich bezig met een objectieve en waarheidsgetrouwe weergave van de werkelijkheid. Realisten  documenteren zich uitgebreid om de werkelijkheid zo precies mogelijk te kunnen beschrijven.
•  De thematiek is vernieuwend. Ze putten voor hun inspiratie uit de gebeurtenissen van het alledaagse leven.
• Ook vernieuwend is het vertelperspectief. Als lezer kruip je in de huid van de personages. Er is geen alwetende verteller meer zoals bij de Romantici. Dat is nieuw! Schokkend zelfs. Je moet ineens zelf je standpunt bepalen in plaats dat de verteller je meeneemt in zijn commentaar op de gebeurtenissen en de moraal van het verhaal.

Hoe zijn de politieke, economische en sociale omstandigheden? 

•  Napoleon verloor de slag bij Waterloo in 1815 en werd verbannen.
• Daarna ontstond weer een periode van grote politieke onrust waarin verschillende regimes elkaar afwisselen. Een tweede republiek is geen lang leven beschoren. De politieke onrust houdt aan tot de instelling van de Derde Franse Republiek in 1870 (-1940).
•  Dankzij de industriële revolutie ontstaat er, naast de welvaart van de hogere sociale klasse een welvarende middenklasse die rijk wordt van de industrie en de handel (we noemen deze middenklasse La Bourgeosie).
•  De lagere sociale klasse wordt uitgebuit en verkeert vaak in erbarmelijke omstandigheden.
•  Het zijn de omstandigheden van die lagere sociale klasse die zorgt voor de opkomst van het Socialisme. 
•  Nieuwe takken van wetenschap doen hun intrede: de psychologie en de sociologie.

Le Naturalisme - zelfde periode als Realisme

• Het Naturalisme is een verhevigde vorm van het Realisme. 
  
• Naturalisten proberen ook de werkelijkheid objectief weer te geven maar focussen daarbij op de leefomstandigheden van de laagste sociale klasse.
  
• De naturalist, beïnvloed door Marx, Darwin en Freud, wil die werkelijkheid niet alleen beschrijven, maar ook begrijpen, verklaren en zelfs veranderen. Het is een sociaal-maatschappelijk geëngageerde club. 
  
• Naturalisten hebben een deterministisch wereldbeeld. Het determinisme stelt dat het gedrag van mensen wordt bepaald door enerzijds hun genen (afkomst) en anderzijds de omstandigheden (omgeving) waarin mensen verkeren. Naturalisten willen onderzoeken in hoeverre mensen uit de laagste sociale klasse verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor hun (slechte) gedrag en daden. 
  

Wat zien we nog meer gebeuren

Dankzij toegenomen alfabetisering en goedkopere druktechnieken bereikt de literatuur een veel groter publiek.

De Bourgeoisie ziet in lezen een bron van vermaak en ontspanning en zoekt naar herkenning. Daar wordt handig op ingespeeld door de realisten die spannende verhalen schrijven met herkenbare personages die met alledaagse problemen worstelen. 

Kranten zijn niet meer weg te denken uit de maatschappij en doen hun voordeel met het afdrukken van romans in afleveringen (feuilletons). Dat blijkt een uitgelezen manier te zijn om het lezerspubliek aan zich te binden.  

De wereld moderniseert

De wereld verandert in rap tempo sinds de uitvinding van de stoommachine.

• Elektrische verlichting met gloeilampen was één van de belangrijkste innovaties op de wereldtentoonstelling van 1881 in Parijs waar de gloeilampen van Edison, Swan, Maxim en Lane-Fox met elkaar werden vergeleken.
  
• In 1837 rijdt de eerste stoomtrein tussen Parijs en Saint-Germain-en Laye. 
  
•  in 1893 opende de Galeries Lafayette waar de upperclass en de bourgeoisie ging winkelen. Warenhuizen waren een tot dan toe onbekend begrip.

Bekende Realisten

• Honoré de Balzac (Le père Goriot) 
  
•  Stendhal (Le rouge et le noir)
•  Gustave Flaubert (Madame Bovary)

De realisten gebruiken een ik-perspectief of een personaal-perspectief (hij/zij-verteller) om je in de huid van hun personages te laten kruipen. Dat was het publiek niet gewend! Er wordt ineens niet meer verteld wat goed en fout is, wie de held is en wie de schurk. Flaubert introduceert voor de hoofdpersoon van zijn verhaal de vrije indirecte rede: woorden en gedachten van het personage worden in de derde persoon weergegeven. Lezers raken daarvan in de war: wie is er nou aan het woord?

Bekende Naturalisten

• Émile Zola (Germinal)
  
•  Guy de Maupassant * (La Parure)

* de Maupassant is bekend om zijn novellen, korte verhalen.

Wat ga je doen?

De opdrachten maken bij dit hoofdstuk.

Je moet de vraag kunnen beantwoorden op welke manier zich de teksten van Zola en De Maupassant (naturalisten) onderscheiden van de teksten van Balzac, Flaubert en Stendhal (realisten). 

Zou je op je SE literatuur de genres uit elkaar kunnen houden?

Welke thema's zijn typerend voor de romantiek?

1. Traditionele normen, sociale conformiteit, intellectuele discussies
2. Natuur, individualiteit, emotionele beleving
3. Stadse drukte, collectief denken, rationele analyses
4. Technologische vooruitgang, economische groei, politieke filosofie

Welk effect had de romantiek op literatuur?

1. De maatschappelijke normen werden strenger toegepast
2. Er kwam meer aandacht voor persoonlijke expressie
3. Literatuur werd meer gebaseerd op objectieve observaties
4. Schrijvers richtten zich vooral op wetenschappelijke onderwerpen

Wat is een kenmerk van het naturalisme in de literatuur?

1. Nadruk op individuele emoties
2. Aandacht voor de invloed van erfelijkheid en milieu
3. Focus op idealisatie van de werkelijkheid
4. Afkeer van objectieve beschrijvingen

Welke stroming in de literatuur benadrukt vooral maatschappelijke misstanden?

1. Naturalisme
2. Symbolisme
3. Postmodernisme
4. Romantiek

Noem een overeenkomst en een verschil tussen Les Misérables van Victor Hugo en Germinal van Zola.