Thema 5.3 Oren en ogen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 1

Thema 5: Waarneming en gedrag

Basisstof 3: Oren en ogen

Planning van de les

-Terugblikken vorige les 

-Lesdoelen controleren

-Uitleg theorie

-Aan de slag!

-Lesdoelen controleren

Wat hebben we de vorige lessen geleerd (basisstof 1 en 2)?

Quizz

een prikkel is

1. informatie uit je omgeving
2. een zintuig
3. een impuls
4. een signaal

wat is geen prikkel voor je huid?

1. pijn
2. kou
3. aanraking
4. geluid

De prikkel voor je neus is?

1. Licht
2. Geluid
3. Geur
4. Pijn

Op welke prikkel reageren je ogen?

1. Smaakprikkel
2. Lichtprikkel

een prikkel voor je oren is

1. geur
2. zwaartekracht
3. smaak
4. licht

Koude handen kun je opwarmen door een kop warme thee vast te houden

Met welk zintuig voel je de warmte? 

En met welk zintuig de druk?

Tekst

Oog

Huid

Neus

Oog

Huid

Neus

Is geluid een prikkel voor je oren?

1. Ja
2. Nee

Hoe kunnen mensen hun omgeving waarnemen?

1. Zintuigen geven prikkels door naar hersenen
2. Door middel van ogen, oren, neus, mond en huid
3. De hersenen verwerken impulsen van zintuigen

Wanneer wordt je je bewust van een waarneming?

1. Als er een prikkel in je zintuig komt.
2. Als het impuls in de hersenen is verwerkt.

Wat is een impuls

1. Een signaal uit de omgeving
2. Een elektrisch signaal
3. Een elektrisch signaal dat door zenuwen gaat
4. Een signaal in de hersenen

Lesdoelen: basisstof 3

Aan het einde van de les:

• Kun je de delen van het oor benoemen met hun functie.
   
• Kun je de bouw en werking van het oog beschrijven.

Bouw van het oor

(buitenkant)

-In de oren liggen gehoorzintuigen.

-Je oor vangt geluiden op uit de lucht.

-Geluiden zijn trillingen in de lucht.

Trillingen

-Geluid bestaat uit trillingen. Deze trillingen komen door de lucht heen in jouw oor.

-De oorschelp vangt deze trillingen op.

-Daarna gaan de trillingen de gehoorgang in.

Bouw van het oor (binnenkant)

(H)oren

1. Een geluidsprikkel wordt ontvangen door de zintuigcellen in het oor.

2. In de gehoorzintuig wordt de prikkel omgezet in een impuls.

3. Het impuls wordt verzonden via je zenuwen naar de hersenen.

-> Je neemt geluid waar (waarnemen).

Buis van Eustachius

-Buisje tussen trommelholte en keelholte.

-Zorgt ervoor dat de luchtdruk aan beide zijdes gelijkt blijft.

Bijvoorbeeld door slikken of gapen.

"Dicht klappen van je oren op grote hoogte, bijvoorbeeld in een vliegtuig"

Onderdelen van het oor met de functies:

Ontvangen

De lucht trillingen worden ontvangen door de oorschelp, daarna het gehoorgang en komt dan de trommelvlies tegen. Die trilt mee

Lucht trillingen.

Geluid is trillingen in de lucht, deze kan onze oor ontvangen.

Versterking

De trillingen worden versterkt door de gehoorbeentjes

Omzetten

• De gehoorbeentjes geven de trillingen door aan het slakkenhuis.
• In het slakkenhuis zitten zintuigcellen die de trillingen omzetten in impulsen.
• De impulsen gaan door de gehoorzenuw naar de hersenen toe.

Waarneming

Je hersenen ontvangen de impulsen en vertalen ze naar geluid.

Leerdoel

Je beschrijft hoe het oor geluidstrillingen omzet in impulsen en hoe die bij de hersenen komen.

Je beschrijft hoe het oor geluidstrillingen omzet in impulsen en hoe die bij de hersenen komen

Omzetten

• De ___________geven de trillingen door aan het ___________.
• In het slakkenhuis zitten zintuigcellen die de trillingen omzetten in impulsen.
• De impulsen gaan door de gehoorzenuw naar de hersenen toe.

Versterking

De trillingen worden versterkt door de gehoorbeentjes

Ontvangen

De lucht trillingen worden ontvangen door de __________, daarna het _________ en komt dan de _________ tegen. Die trilt mee

Buitenkant van het oog

-Door de pupil komt licht het oog binnen

-Achter de pupil ligt de lens: zorgt ervoor dat je scherp kunt zien

Het oog: de buitenkant

Wenkbrauw

Ooglid

Wimpers

Pupil

Iris

Harde oogvlies

Bouw van het oog

Het oog bestaat uit drie lagen: 

• harde oogvlies
• vaatvlies
• netvlies

Bouw van het oog: binnenkant

Vaatvlies: 

vlies met veel 

bloedvaten

Netvlies: zintuigcellen

liggen hierin

De bouw van het oog: binnenkant

-In het netvlies ligt de gele vlek: hiermee kun je het scherpst zien

De plek waar de 

oogzenuw het oog 

verlaat is 

de blinde vlek

De binnenkant van een oog

-Aan het harde oogvlies zitten oogspieren vast (zie afbeelding). 

-De oogspieren draaien de ogen in de richting waarin je kijkt.

Het oog: binnenkant

Oogspieren - draaien het oog in de richting waarin je kijkt

1

Glasachtig lichaam - houdt het netvlies op zijn plaats

2

Harde oogvlies - stevig, geeft bescherming

3

Hoornvlies - voortzetting van harde ooglives aan de voorkant (dus bescherming)

4

Vaatvlies - bevat veel bloedvaten

5

Netvlies - bevat zintuigcellen die licht waarnemen; in de zintuigcellen ontstaan dan impulsen

6

Pupil - opening in de iris, regelt de hoeveelheid licht dat door het oog komt

8

iris - voortzetting van het vaatvlies aan de voorkant (is gekleurd)

9

Gele vlek - plaats in het centrum van het netvlies. Hiermee kun je het scherpst zien. 

10

Blinde vlek - hier verlaat de oogzenuw het oog, bevat geen zintuigcellen

11

Oogzenuw - brengt/ geleidt impulsen van het netvlies naar de hersenen

12

Lens - achter de iris en pupil, zorgt ervoor dat je scherp kunt zien

7

De werking van het oog

Werking oog

Zien

De lens kan boller en platter worden, zodat het licht precies op het netvlies valt

Maar soms werkt dat

niet zo goed..

Bijziend:  dichtbij goed, veraf slecht

Holle. Negatieve lens in de bril

Bijziend: Oogbol te lang of lichtstralen worden te snel

gebroken

Verziend:  veraf goed, dichtbij slecht

Bolle, Positieve lens in de bril

Bijziend & verziend

Bijziend: ziet dichtbij scherp

• Holle lenzen in de bril

Verziend: ziet in de verte scherp

• Bolle lenzen in de bril

Bijziend & Verziend

Overzicht

Pupilreflex

Regelt de hoeveelheid licht die het oog binnen valt

Onderdelen van het oog met de functies:

Aan de slag

Basisstof 3: opdracht 1 t/m 8

Zelfstandig in stilte

Zijn de lesdoelen behaald quiz!

Bij fel licht is de pupil...

1. klein
2. groot

Wat is een prikkel?

1. Een orgaan reageert op invloed uit de omgeving
2. Electrische signalen die naar je hersens gaan
3. Een invloed uit je omgeving
4. Een cel die impulsen opvangt

Wat is de prikkel van de ogen?

1. Geluid
2. Licht
3. Wartme/Kou
4. Pijn

je oogbollen zitten met spieren vast aan de oogkassen, dankzij de oogspieren kunnen je ogen alle kanten op draaien/bewegen.

een klier boven je oog, maakt traanvocht dat je ogen tegen uitdrogen beschermt en het stof wegspoelt.

haren boven je ogen, die je ogen tegen stof en zweet beschermen.

ligt om de iris heen, is het deel van het harde oogvlies wat je kunt zien.

verspreiden traanvocht over je ogen en beschermen je ogen tegen stof en zweet.

opening in de iris, wordt bij weinig licht groter en bij veel licht kleiner.

haren aan de oogleden, die je ogen tegen stof en zweet beschermen.

hierdoor stroomt traanvocht met vuil vanuit je ogen naar je neus.

gekleurde deel van het vaatvlies.

Oogspieren

Traanklieren

Wenkbrauwen

Harde oogvlies

Oogleden

Pupil

Wimpers

Traanbuis

Iris

Het hoornvlies in je ogen is:

1. gekleurd
2. doorzichtig
3. een gat
4. wit

Het oor heeft als taak prikkels op te vangen. Wat is de prikkel voor het oor?

1. licht
2. impuls
3. geluid
4. tikken

Hoe heet het plekje waar lichtstralen binnen in je oog komt?

1. Vaatvlies
2. Netvlies
3. Zenuw
4. Lens

Voert traanvocht af

Houdt zweet tegen

Verdeelt vocht over ogen

Produceert traanvocht

Houdt licht en stofdeeltjes tegen