Voortplanting en celdeling les 1 voor vwo 3 de puberteit

• Biologie
• Middelbare school
• mavo, vwo
• Leerjaar 3

JdW-kijkwijzer

Lesopbouw:

1. VOORAF: Startklaar, Voorkennis activeren, Formatief Handelen
2. INSTRUCTIE: Leerdoelgericht werken, Inclusieve didactiek, Concrete en herkenbare voorbeelden, Formatief Handelen
3. TOEPASSING: Actieve verwerking, Formatief handelen 
4. EVALUATIE: Afsluiting

Overzicht Periode 1

• Thema 4 en thema 5: voorplanting en seksualiteit  en erfelijkheid 
• Benodigde lesmaterialen: boek biologie voor jou de 2/3 B VWO/Gymnasium

Week 1	Week 2	Week 3	Week 4	Week 5 week 6	Week 7 Week 8	Week 9 Week 10	Week 11
de puberteit	een vrouw een man	seks enzo	veilig vrijen	zwangerschap	genotype en fenotype en chromosomen	genen, allelen en transcriptie	herhaling

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Boek, Chromebook, JdW-map, etui 

1. Startklaar

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan hun welbevinden. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zijn startklaar: ingelogd in LessonUp, telefoons opgeborgen in het Zakkie, en JdW-map op tafel.

Log in op LessonUp

Checklist:

• Bepaal welke voorkennis relevant is voor de nieuwe lesstof.
• Ontwerp een terugblik-opdracht die deze voorkennis activeert.
•  Overweeg of en hoe thuistalen ingezet kunnen worden om de voorkennis te activeren.

wat gebeurt er in de puberteit

2. Voorkennis activeren

De docent activeert relevante voorkennis aan de hand van een terugblik-opdracht, waarbij eventueel een beroep op de thuistalen wordt gedaan. Op deze manier biedt de docent een kapstok om nieuwe stof te verbinden aan de eerder geleerde stof en richting te geven aan het verdere verloop van de les. Tegelijkertijd worden hiermee misconcepties van leerlingen zichtbaar gemaakt, waar de docent vervolgens gericht op in kan spelen. 

Wat is de puberteit?

1. De tijd waarin je niet zonder je ouders kan.
2. Een moment waarop je alles leuk vindt.
3. Een fase in je leven waarin je volwassen wordt
4. Een fase waarin je graag veel ijsjes eet.

Wie beginnen er eerder aan de puberteit?

1. Jongens
2. Meisjes

In de puberteit verander je,
dit komt door....

1. De groeispurt
2. Hormonen
3. School
4. de primaire geslachtskenmerken

Wat is geen verandering in de puberteit?

1. lichamelijk
2. geestelijk
3. sociaal
4. geduld

In de puberteit
Wat is NIET waar?

1. krijg je meer een eigen mening
2. wil je vaak graag ergens bijhoren
3. ga je anders om met vrienden dan vroeger
4. ben je super zeker van jezelf op alle gebieden

Wanneer is de puberteit?

1. 10-16 jaar
2. 12- 18 jaar
3. 12- 21 jaar
4. 16- 25 jaar

In de puberteit verander je

1. alleen lichamelijk
2. lichamelijk en geestelijk
3. lichamelijk, geestelijk en speciaal
4. lichamelijk, geestelijk en sociaal

aantekeningen maken

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

      Leerdoelen

1. R je kunt de primaire en secundaire geslachtskenmerken noemen. 
2. R Je kunt de delen van de geslachtsorganen van een man en een vrouw noemen, inclusief de overeenkomsten en verschillen.
3. T1 je kunt de lichamelijke en geestelijke veranderingen in de puberteit beschrijven. 

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.   

Geslachtskenmerken

Kenmerken van geslacht (sekse)

Primaire geslachtskenmerken +  Secundaire geslachtskenmerken 

Intersekse - uitzonderlijk. Beide geslachtskenmerken of verschillen van de norm. 

man vrouw intersekse

man                  vrouw           intersekse

Primaire geslachtskenmerken

Vanaf geboorte zichtbaar (primair = als eerste)

Verschillen tussen jongen en meisje

Jongens: penis en balzak

Meisje: clitoris en schaamlippen/vulvalippen

Primaire geslachtskenmerken

Jongen:

1. penis

2. balzak

Meisje:

vulva
(vulvalippen, clitoriseikel en opening van de vagina).

De overige primaire geslachtskenmerken zijn aan de buitenkant niet zichtbaar; ze liggen in de buik.

Uitwendige en inwendige geslachtsorganen

zelf lezen bladzijde 9 en 10

opgave 3 - blz. 11 maken

ZELFSTANDIG!

Opdracht 3a

Opdracht 3b

In figuur 4 zie je een schematische tekening van het voortplantingsstelsel van de vrouw. Welke geslachtsorganen worden er bedoeld met de onderstaande beschrijvingen? Sleep beschrijving naar de juiste nummers.

Vagina

Blaas

Eileider

Baarmoeder

Eierstok

Welke geslachtsorgaan past bij welke functie? 

Sleep de functie naar het juiste geslachtsorgaan.

urinebuis

zwellichaam

prostaat

balzak

zaadleider

zaadblaasje

bijballen 

teelballen

Vervoeren van zaadcellen.

Vocht toevoegen aan zaadcellen, waardoor deze beter gaan bewegen.

Huidplooi waarin teelballen en bijballen liggen. 

Tijdelijk opslaan van zaadcellen.

hier komen de zaadleiders uit in de urinebuis

De penis in erectie brengen.

Produceren zaadcellen en het hormoon testosteron

Vervoeren van urine en sperma.

Hoe heet het orgaan dat gevoelig is voor seksuele prikkels bij de vrouw?

Hoe heet het orgaan dat gevoelig is voor seksuele prikkels bij de man?

clitoriseikel

eikel

Secundaire geslachtskenmerken

Vanaf de puberteit zichtbaar (secundair = als tweede)

Gemaakt door extra hormonen

geslachtskenmerken

Veranderingen door puberteit

    

• Groeien (groeispurt)
  
• Secundaire geslachtskenmerken komen
  
• Begin werking voortplantingsorganen                                        Geestelijk
• Gevoelens veranderen
  
• Wordt zelfstandiger
  
• Seksualiteit ontwikkeld                                                                       Socia

• Anders opstellen tegenover anderen (ouders/vrienden)
• Sociale gevoelens zijn sterk (onzekerheid, spanning enz)

Geestelijke verandering

• Volwassen worden, ieder eigen tempo : Vrouwen eerder dan mannen (gemiddeld)
• Sociaal - andere band met ouders -> minder afhankelijk, meer zelfstandig
• Anders opstellen tegenover anderen (ouders/vrienden); meer belangstelling andere mensen
• Sociale gevoelens zijn sterk (onzekerheid, spanning, boos, eenzaam, verdrietig enz)
• Verliefd; seksualiteit speelt een belangrijke rol

Hormonen

Hormoonklier produceert hormonen.

Gaan via het bloed naar de rest van het lichaam.

De seksuele hormonen zijn testosteron (m) en oestrogeen (V)

stoffen die de werking van organen regelen. Hormonen sturen signalen door.

De hypofyse is een belangrijke hormoonklier voor de voortplantingsorganen. Deze klier ligt aan de onderzijde van de hersenen

Puberteit

de periode waarin je je ontwikkelt tot volwassene

Hypofyse > stimulerende hormonen

- groeispurt

- rijping eicellen eierstokken

- zaadcellen ontwikkelen in teelballen

> productie geslachtshormonen

De hypofyse is een belangrijke hormoonklier voor de voortplantingsorganen. Deze klier ligt aan de onderzijde van de hersenen

Oestrogenen (V) en testosteron (M)

Primaire geslachtskenmerken...

1. ontstaan pas in de pubertijd
2. zijn al bij de geboorte aanwezig.

Wat zijn hormonen?

1. Een bepaald type bloedcellen
2. Stoffen die processen in je lichaam regelen
3. Stoffen die werken op hormoonklieren
4. Geurstoffen die worden uitgescheiden

Zijn de schaamlippen van de vrouw een primaire geslachtskenmerk of een secundaire geslachtskenmerk?

1. Primaire geslachtskenmerk
2. Secundaire geslachtskenmerk

Geslachtskenmerken kun je onderverdelen in primaire

geslachtskenmerken en secundaire geslachtskenmerken.

In welke zin staan alleen secundaire geslachtskenmerken?

1. Schaamlippen, borstgroei en borsthaar.
2. Schaamhaar, zwaarder skelet en lagere stem.
3. Balzak, schaamlippen en penis.
4. Balzak, bredere schouders en lagere stem.

Bij geestelijke ontwikkeling...

1. Verandert je verstand en gevoelens
2. Leer je je lichaam kennen
3. Leer je bepaalde bewegingen
4. Verandert je bouw

primaire geslachtskenmerken

secundaire geslachtskenmerken

penis

balzak

vagina

vulvalippen

groeispurt

haargroei bij oksels (gezicht) en/of geslachtsorganen

spieropbouw

lagere stem

borstgroei

bredere heupen

voortplantings-organen gaan functioneren

maken opdrachten

maak in tweetallen de volgende opdrachten:

inzicht blz 11 uit Boek biologie voor jou: opdracht 5-6-7-8

Checklist:

• Interactieve uitleg (responsief): wisbordjes, LessonUp check-vragen, Cornell-methode.
  
• Een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren.
• Meertaligheid functioneel inzetten.
  
• Iedereen bij de les betrekken.

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

lezen-Actualiteit 

scientias.nl/waarom-blozen-we-en-hoe-komt-het-eigenlijk-tot-stand-hersenscans-onthullen-dat-het-anders-zit-dan-gedacht

puberteit en hormonen artikel 

Opdracht:

• maak een korte samenvatting van het gelezen artikel.
• klassikale discussie over hoe deze actuele onderwerpen de puberteit beïnvloeden: invloed van sociale media op tieners

8. Afsluiting

De docent controleert in de slotfase van de les of de leerdoelen door alle leerlingen behaald zijn en plaatst de les in de context van de betreffende periode. De docent evalueert samen met de leerlingen het leren en het gedrag en blikt vooruit aan de hand van de JdW-planner. 

praktische opdracht

In tweetalen: 

• maak een poster over de belangrijkste veranderingen in de puberteit. Gebruik zowel tekst als afbeeldingen. (materiaal ligt klaar). 
• geef een korte presentatie over de poster. 

8. Afsluiting

De docent controleert in de slotfase van de les of de leerdoelen door alle leerlingen behaald zijn en plaatst de les in de context van de betreffende periode. De docent evalueert samen met de leerlingen het leren en het gedrag en blikt vooruit aan de hand van de JdW-planner. 

Afsluiting

Plannen is complex voor pubers. Om een doel te bereiken moet je je aandacht erbij houden, prioriteiten stellen en afleiding weerstaan. Vaak begrijp je wel dat een bepaalde aanpak niet werkt, maar lukt het je niet goed om je gedrag aan te passen (blz 16 van je boek ). 

8. Afsluiting

De docent controleert in de slotfase van de les of de leerdoelen door alle leerlingen behaald zijn en plaatst de les in de context van de betreffende periode. De docent evalueert samen met de leerlingen het leren en het gedrag en blikt vooruit aan de hand van de JdW-planner. 

Overzicht Periode 1

Volgende week: een man, een vrouw 

huiswerk: doorlezen blz 17 tm 37 

opstarten: Cornell van blz 17 tm 37

Week 1	Week 2	Week 3	Week 4	Week 5	Week 6	Week 7	Week 8	Week 9	Week 10	Week 11
de puberteit	een vrouw een man	seks enzo	veilig vrijen	zwangerschap	samenvatting	genotype en fenotype en chromosomen	genen, allelen en transcriptie	evolutietheorie, geschiedenis van het leven op aarde	DNA technieken	herhaling

    Begrippen uit deze les

• geslacht, sekse
• geslachtskenmerken
•  primaire geslachtkenmerken 
• intersekte
• puberteit
• lichamelijke veranderingen
• secundaire geslachtskenmerken 
• geestelijke veranderingen 

wat heb je geleerd?