paragraaf 16

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Carriere Sulla

quaestor onder Marius (107-104 v.Chr.). In zijn eerste militaire commando bezorgde hij het Romeinse leger de overwinning op de Afrikaanse koning Jugurtha. Marius kreeg de triomftocht toegewezen door de senaat. 

Later buit Sulla dit succes maximaal uit, o.a. met deze munt (Felix (de gelukkige) is zijn zelfgekozen bijnaam)

In de jaren negentig barst er een bondgenotenoorlog uit: verschillende stammen uit Italie eisen vrijheid óf burgerrecht. Sulla is de grote winnaar en brengt het Italisch schiereiland weer onder Romeins gezag; hierbij wint hij veel populariteit in Rome.

Pompeii was één van de opstandige steden; Sulla belegert de stad in 89 v.Chr. en neemt het in. Links de inslag van een kanonskogel in de porta Ercolano i

88 v.Chr.: consul en conflict met Marius

88 v.Chr.: Sulla is vanweg zijn overwinningen en populariteit de aangewezen kandidaat om consul te worden. In datzelfde jaar trouwt hij een vrouw uit de invloedrijke familie Caecilii Metelli . In het oosten bezet koning Mithridates Romeins gebied. Sulla heeft  van de senaat het opperbevel gekregen over het leger dat hem moet verslaan, maar Marius probeert via de volksvergadering het opperbevel te krijgen. Sulla is nog bij zijn leger in zuid-Italie en marcheert naar Rome. 

Sulla vs. Marius, 88-84

Sulla neemt Rome makkelijk in, Marius ontvlucht Rome. Sulla stelt een aantal wetten in die de macht van de senaat verstevigen en vertrekt dan op campagne tegen Mithridates. Maar zodra Sulla, voorvechter van de optimates, weg is, komt de partij van de populares weer terug in het machtscentrum. Consul Cinna is een aanhanger van Marius en heeft het voor het zeggen tijdens Sulla's afwezigheid. Marius zelf keert óók terug; er volgt een bloedbad in Rome onder  de aristocratie. Het huis van Sulla wordt met de grond gelijk gemaakt, zijn vrouw en kinderen kunnen nog net ontsnappen.

83-82 v.Chr.

Sulla keert terug van een succesvolle campagne tegen Mithridates. Hij is populair bij zijn leger en heeft rijkdommen vergaard. Bij zijn landing in Italie lopen veel soldaten van de legers in Italie over; Legerleiders  als Pompeius (de Grote) en Crassus staan aan zijn kant. Hij begint zijn opmars naar Rome om de macht weer over te nemen van de populares. Op 1 november 82 verslaat hij de laatste tegenstanders in een bloedige slag bij de porta Collina in Rome. 

Sulla Dictator

Vanaf dat moment (82 v.Chr.) is Sulla dictator voor onbepaalde tijd, wat nog nooit was gebeurd. Hij neemt wraak op de acties van de populares van de afgelopen jaren door de namen van zijn tegenstanders op proscriptielijsten te zetten. 

Hij probeert de staat zo te reorganiseren dat alle macht terugkomt bij de senaat zoals het vóór de hervormingen van de Gracchen was. De invloed van de volksvergadering en volkstribunen perkte hij drastisch in. 

proscriptielijsten

Als een van zijn eerste daden als dictator voerde Sulla eind december een wet in, dat de rechtsgevolgen van de proscripties in bijzonderheden zou regelen. Inhoudelijk bepaalde de wet, dat de geproscribeerden door eenieder mocht worden gedood. Op het hoofd van een geproscribeerde werd een beloning van 12.000 denarii geplaatst. Op het helpen van een geproscribeerde stond de doodstraf.

De proscripties eindigden op 1 juni 81 v.Chr. Het aantal gedoden wordt in de overlevering becijferd op 4 700 Romeinse burgers. Ook verscheidene personen, die slachtoffer waren geworden van een roofmoord, werden nadien op de lijst gezet.

Ook de latere dictator Gaius Julius Caesar was als verwant van Marius door de proscripties getroffen en werd slechts door de bemiddeling van de Vestalinnen en de vrienden van Sulla begenadigd. De vervolging van politieke tegenstanders beperkte zich in deze niet enkel tot deze tegenstander, want Sulla's wraak trof ook de kinderen en kleinkinderen van vogelvrijverklaarden, dewelke de politieke privileges van hun stand verloren: hun hele familie zou uit het politieke leven worden weggevaagd.

De proscripties van Sulla veranderden ook de eigendomsverhoudingen. De goederen van de gedode geproscribeerden en vijanden van Sulla werden verkocht. Bij de veilingen ging zoveel land onder de hamer, dat de prijzen kelderden.

Plutarchus schreef hierover: "en die uit haat en vijandschap werden omgebracht, waren slechts een te verwaarlozen minderheid, vergeleken met dezen, die wegens hun geld werden vermoord; ja, de moordenaars waagden het zelfs te zeggen dat de ene om zijn groot huis moest sterven, de andere om zijn tuin, nog een andere voor zijn thermen."[131] In totaal kwamen door de veilingen van goederen 350 miljoen sestertii in de staatskas.[132]

Ook de latere dictator Gaius Julius Caesar was als verwant van Marius door de proscripties getroffen en werd slechts door de bemiddeling  begenadigd.  Sulla's wraak trof ook de kinderen en kleinkinderen van vogelvrijverklaarden, dewelke de politieke privileges van hun stand verloren: hun hele familie zou uit het politieke leven worden weggevaagd.

De proscripties van Sulla veranderden ook de eigendomsverhoudingen. De goederen van de gedode geproscribeerden en vijanden van Sulla werden verkocht. Bij de veilingen ging zoveel land onder de hamer, dat de prijzen kelderden.

Plutarchus schreef hierover: "en die uit haat en vijandschap werden omgebracht, waren slechts een te verwaarlozen minderheid, vergeleken met dezen, die wegens hun geld werden vermoord; ja, de moordenaars waagden het zelfs te zeggen dat de ene om zijn groot huis moest sterven, de andere om zijn tuin, nog een andere voor zijn thermen."

Toen Sulla de veranderingen had doorgevoerd die hij wilde doorvoeren, besloot hij in 79 tot verrassing van iedereen af te treden als dictator. Hij trekt zich terug op zijn landgoed en gaat groenten verbouwen. Een jaar later overlijdt hij.

1 juni 81 

82

80

90-89

88

87-84

79

einde proscriptielijsten

Sulla treedt af als dictator

Sulla trekt de eerste keer op tegen Rome

Sulla in het oosten; bewind van populares in Rome

Sulla in bondgenotenoorlog

Redevoering Pro Sexto Roscio

slag bij de Porta Collina; Sulla dictator

Lees de titel van de paragraaf. Stond Sextus Roscius sr. ...

1. aan de kant van de optimates?
2. aan de kant van de populares?

Is het dan logisch dat zijn naam op de proscriptielijsten komt? Leg je antwoord uit.

Hic is een aanwijzend voornaamwoord, zelfstandig gebruikt. Hoe vertaal je dat?

waarmee wordt 'omni tempore' (de hele tijd/steeds) in het zinsdeel dat begint met 'tum' opgepakt?

1. hoc tumultu proximo
2. tumultu proximo
3. hoc tumultu
4. tumultu

hoc tumultu proximo is een bijwoordelijke bepaling in de ablativus. Met welk voorzetsel kun je het het beste vertalen?

1. door
2. met
3. tijdens

De zin cum... veniret legt nog iets uit over de tumultu proximo. Wat?

1. toen was alles nog goed
2. toen heerste er gevaar voor het Romeinse volk
3. toen heerste er gevaar voor de Romeinse adel
4. toen discrimineerde de Romeinse adel

defendit is de pv van de hoofdzin, hic is het onderwerp. Wat is het lijdend voorwerp?

1. nobilium
2. ceteros
3. eam partem causamque
4. opera, studio, auctoritate

vertaal de zin.

wat is de subjectsaccusativus?

1. eorum
2. se
3. honestate

wie wordt er bedoeld met 'se'?

wie wordt er bedoeld met 'eorum' ?

wat wordt er bedoeld met "door toedoen van wie hij zelf als de aanzienlijkste onder de zijnen werd gerekend"?

De eerste twee bijzinnen geven een overwinning aan. Welke overwinning?

1. die van Sulla in de oorlog tegen Mithridates
2. die van Sulla in de bondgenotenoorlog
3. die van Sulla na zijn eerste mars op Rome (88 v.Chr.)
4. die van Sulla na zijn tweede mars op Rome (82 v.Chr.)

'ab arma recessimus' . De 1e ps. mv. lijkt vreemd. Vanuit wiens oogpunt spreekt Cicero hier? (hij lijkt hiermee zich ook onder de aanhangers van die partij te scharen).

1. die van de nobiles
2. die van de optimates
3. die van de populares

cum + coniunctivus kan 'toen/nadat, omdat, hoewel,' betekenen. Wat past hier?

1. toen
2. nadat
3. hoewel
4. omdat

'qui adversarii fuisse putabantur' is een n.c.i. (nominativus cum infinitivo). Hoe vertaal je die het beste?

1. die werden gemeend tegenstanders te zijn geweest
2. van wie werd gemeend dat ze tegenstanders waren geweest
3. van wie men dacht dat ze tegenstanders waren geweest

Romae. zie herhaling grammatica 13. Hoe vertaal je Romae?

1. van Rome
2. naar Rome
3. in Rome
4. van Rome af.

vertaal de zin van posteaquam t/m frequens

ut + coni. geeft hier aan:

1. een doel (opdat/om te)
2. een gevolg (zodat)

de passieve vorm van videre betekent letterlijk 'gezien worden', maar dat is zelden de juiste vertaling. Wat wel?

1. schijnen
2. de indruk wekken
3. lijken
4. opvallen

victoria is hier een

1. nominativus, ondewerp
2. ablativus van oorzaak
3. ablativus van middel
4. nominativus, naamwoordelijk deel

vertaal het tweede deel van de zin.

Leg in eigen woorden uit hoe Cicero beargumenteert dat Sextus Roscius aanhanger was van Sulla