Maatschappijleer §2.3

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

§2.3 - Legitaliteitsbeginsel

Introductie

Legaliteitsbeginsel = De overheid mag alleen de vrijheid van burgers inperken als de rechtmatigheid van die beperking is vastgelegd in wetten en regels die door het parlement zijn aangenomen

Heerschappij van de wet

Burgers moeten volgens filosofen zelf de samenleving vorm geven

Wetten moeten goedgekeurd worden door overheid, daardoor weten de burgers waar ze aan toe zijn

In plaats van onbegrensde macht, rechtszekerheid

Wat is rechtszekerheid?

1. Erop kunnen rekenen dat rechten gerespecteerd worden
2. Dat alleen de overheid wetten mag bepalen
3. Dat de burgers voor het grootste deel de wetten mogen bepalen
4. Erop kunnen rekenen dat iedereen altijd de wet volgt

Regels en wetten

Sommige regels zijn ongeschreven en komen voort uit normen

Wetten of rechtsnormen zijn gedragsregels die wettelijk zijn vastgelegd

Het geheel hiervan heet het recht en de manier waarop het georganiseerd is de rechtsorde.

Wet: Verbod op mishandeling

Wet: Vrijheid van meningsuiting

Wet: Verbod op diefstal

Norm: Bij een ruzie elkaar niet zomaar slaan

Norm: Als er ergens iets van vindt, mag je dat zeggen

Als iemand iets laat liggen, geef je het aan diegene

Kwaliteit van de wetten

Wanneer wetten rechtvaardig zijn, houden mensen zich er sneller aan

Wetten veranderen mee met onze opvattingen

Om kwaliteit te waarborgen:

Wetten moeten voor iedereen gelden

Ze moeten openbaar en begrijpelijk zijn

Geen onnodige eisen

Niet met terugwerkende kracht

Niet onderling tegenstrijdig

Niet te vaak veranderen

Toepassing moet redelijk en zorgvuldig zijn

Leg uit wat ze betekenen

Wat zijn dus de twee belangrijkste elementen waaruit het legaliteitsbeginsel bestaat?

1. 1. De burgers hebben de grootste stem in de wetgeving 2. De wetten gelden voor verschillende bevolkingsgroepen.
2. 1. Al het overheidshandelen berust op wetgeving 2. De wetten gelden voor verschillende bevolkingsgroepen
3. 1. Al het overheidshandelen berust op wetgeving 2. De wetgeving voldoet aan de genoemde kwaliteitseisen
4. 1. De burgers hebben de grootste stem in de wetgeving 2. De wetgeving voldoet aan de genoemde kwaliteitseisen

Uitbouw rechtsstaat

Begin 19de eeuw:

Burgerlijk Wetboek waarborgde vrijheid burgers

Wetboek van Strafrecht beschermde burgers en eigendommen

Na Tweede Wereldoorlog werd Nederland een sociale rechtsstaat

Overheid werd actief op meerdere gebieden wat zorgde voor verwarring

Waardoor had de overheid geen controle meer?

1. Heel veel ministers waren opgestapt
2. De mensen waren volop in protest tegen de overheid
3. De overheid was in de war door de Tweede Wereldoorlog
4. Er waren teveel taken en uitgaven

Privatisering en marktwerking

Om weer orde te herstellen werden taken gedelegeerd naar provincies en gemeenten

Nieuw bestuursmodel: belangrijke taken overgedragen aan de markt of zelfstandige bestuursorganen

bijv. zorg, musea, openbaar vervoer en post werd gedereguleerd, verzelfstandigd of geprivatiseerd

(= in handen komen van private ondernemingen)

Wat is geen voorbeeld van een private onderneming?

1. De Jumbo
2. De Belastingdienst
3. De Rabobank
4. De H&M

Markt

Overheid stelde wel afdwingbare regels op

Marktautoriteiten zijn toezichthouders op de bedrijven

Door marktwerking is macht van overheid voor een groot deel overgedragen aan marktautoriteiten, niet democratisch en eigen regels

Voordeel: Betere behartiging burgers, betere kwaliteit en lagere prijzen

Wat is geen voordeel van marktwerking?

1. De belangen van de burgers worden beter verwerkt
2. Betere kwaliteit
3. De overheid heeft geen invloed meer
4. Lagere prijzen

Eerlijk speelveld

Belangrijk dat regels voor multinationals in verschillende landen hetzelfde zijn

In EU zorgt Europese Commissie daarvoor; boetes bij misbruik van machtspositie