2.4.A Kunst en mentaliteit

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

2. Regenten en Vorsten

2.4. Stedelijke cultuur in Nederland

A. Kunst en mentailiteit

Leerdoel

Aan het einde van de les kunnen jullie uitleggen hoe het kan dat er in Nederland veel kunstschilders waren

Nachtwacht

• In de middeleeuwen huurde alleen de kerk kunstschilders in
  
  
• Maar vanaf de renaissance wilden ook veel rijke burgers een schilderij hebben, het liefst van henzelf
  
  
• Dat betekent werk voor mensen als Rembrandt
  
  
• De nachtwacht was besteld door het Amsterdamse Schuttersgilde

Sinds is de Nachtwacht 363 bij 438 cm, maar dat was het schilderij niet toen Rembrandt het maakte! Het was toen een stuk groter: 500 bij 387 cm. Maar omdat het schilderij niet paste op de plaats waar het zou gaan hangen in het stadhuis op de Dam (tegenwoordig Paleis op de Dam), werden er in 1715 stukken vanaf gesneden.

Benieuwd hoe de Nachtwacht eruit zag vóór de stukken eraf waren gesneden? Klik op de afbeelding rechtsonder in de hoek.

De Nachtwacht heet tegenwoordig zo, maar de oorspronkelijke titel is: De compagnie van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren.

Het is onduidelijk waar de naam Nachtwacht precies vandaan komt. Is het misschien de kleur van het schilderij? Of was dit inderdaad een nachtwacht?

De Nachtwacht lijkt misschien een rommeltje, maar als je goed kijkt zitten er duidelijk 'lijnen' in. Dat zie je bijvoorbeeld aan de lansen en geweren.

Kapitein Frans Banninck Cocq

Luitenant Willem van Ruytenburgh

Schilderijen van schutterijen (een soort politie) waren erg populair in de tijd. De leden van een schutterij betaalden veel geld om er goed en stoer uit te zien. Rembrandt had voor het maken van dit schilderij ongeveer 3500 gulden verdiend. Dat was in die tijd veel geld, maar niet ongebruikelijk voor een schilderij van Rembrandt.

Is dit Rembrandt zelf? Sommige mensen zeggen van wel.

Het meisje stelt een soort mascotte voor. Aan haar riem hangt een dode vogel. Vooral de twee poten van het beest, de klauwen, zijn duidelijk te zien. Ze zijn het symbool voor de kloveniers (de schutters), die ook wel klauweniers werden genoemd.

Kloveniers waren schutters met een musket (geweer). Rembrandt heeft in zijn schilderij laten zien wat er allemaal bij komt kijken om zo'n musket te gebruiken. Zo vult er één zijn musket met kruit; ééntje schiet zijn musket af en een ander reinigt zijn musket door het kruit weg te blazen.

Het is bijna niet te zien, maar in hun wapen hadden de Kloveniers twee klauwen van een vogel. Die twee klauwen zie je ook weer terug bij de vogel die het meisje bij zich draagt.

Op dit schild staan de namen van de personen die zijn afgebeeld (en waarschijnlijk ook hebben betaald).

Hoeveel is de Nachtwacht waard? Dat is niet te zeggen: het schilderij is nooit verkocht of te koop aangeboden. Er is later weleens geprobeerd om het uit te rekenen. Ze kwamen toen uit op een bedrag van 500 miljoen Euro!

De signatuur (soort handtekening) van Rembrandt: Rembrandt f 1642

Sommige leden van de schutterij weigerden te betalen toen ze het schilderij zagen: ze stonden er maar half op! Of keken de andere kant op! "Daarvoor ga ik niet betalen!", zeiden sommigen

Honden op schilderijen waren vaak een teken van trouw ('trouwe viervoeter'). Of de hond in dit schilderij dezelfde functie heeft, trouw aan de stad Amsterdam, is niet bekend.

Stadsbewoners

• In de Gouden Eeuw groeiden de Nederlandse steden bijzonder snel
  
  
• Burgers hadden het in Nederland voor het zeggen, Nederland was een republiek, dus zonder een koning
  
  
• Dat was in die tijd bijzonder, Nederland was toen de enige republiek in Noord-West Europa. Wanneer men het dan had over de Republiek, dan bedoelde men Nederland
  

Calvinisme

• In de Nederland was de de katholieke kerk vervangen door de gereformeerde kerk
  
  
• Deze kerk werd geaccepteerd door de Staten-Generaal. De Staten-Generaal liet daarvoor ook een Nederlandse vertaling maken van de Bijbel, de Statenvertaling
  

Genesis 1 uit de Statenvertaling

Gewetensvrijheid

• Gewetensvrijheid betekent eigenlijk vrijheid van geloof en -meningsuiting
  
  
• De gereformeerde kerk was wel de staatskerk, maar je was niet verplicht om hier lid van te zijn
  
  
• Omdat er veel rijke mensen naar dit vrije land kwamen, was er veel werk voor kunstschilders zoals Rembrandt

Aan het werk

• Eerst nakijken §2.4.A
• Klaar? doe de extra opdracht en/of ga verder met §2.4 B

Waarom waren er zo veel kunstschilders in Nederland?

1. Wat is de eerste grote opdracht van Rembrandt?
   
2. Wat was er bijzonder aan de stijl van Rembrandt?
3. Waarom krijgt hij uiteindelijk steeds minder opdrachten?

Antwoorden

1. Een schilderij over het menselijk lichaam voor prof. Tulp
   
2. Hij schilderde mensen in actie
3. Hij heeft zijn schilderstijl veranderd, hij gebruikt een bredere kwast en veel mensen vinden dat er slordig uitzien