9/1 Cursus 1 Meer dan lezen, § 4 Stappenplan Lezen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Lezen

Cursus 1 Meer dan lezen

§ 4 Stappenplan Lezen

Lesplanning

• Lesdoel
• Lezen
  
• Wat weet je nog?
• Instructie
  
• Werken
  
• Afsluiten

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kun je benoemen wat oriënterend lezen, globaal lezen en precies lezen en analyseren zijn (stappenplan lezen);
•  heb  je geoefend met oriënterend lezen, globaal lezen, precies lezen en analyseren;
• heb je geoefend met begrijpend lezen.

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

In stilte lezen uit het door jouw gekozen boek op niveau.

Wat zijn de drie functies van tekstdelen waar veel teksten uit bestaan? (tip: I-M-S)

Functies tekstdelen

Inleiding: de schrijver noemt het onderwerp van de tekst en wil de

interesse van de lezer wekken. Dit kan op veel manieren, bijvoorbeeld:

• een gebeurtenis beschrijven;

• een mening over het onderwerp geven;

• een vraag over het onderwerp stellen.

Midden: gaat per alinea in op een deelonderwerp van het onderwerp. Tekstverbanden om het een lopende tekst te maken!

• Slot: de schrijver rondt de tekst af. Dit kan op veel manieren,

bijvoorbeeld:

• de belangrijkste informatie uit de tekst kort samenvatten;

• een conclusie trekken;

• de vraag uit de inleiding beantwoorden

Vaak hebben ze een vaste structuur!

Wat is een tekstdoel en geef een voorbeeld.

Tekstdoelen

Tekstdoelen

Wat wordt er bedoeld met hoofdzaak en bijzaak?

Hoofdzaak, bijzaak, kernzin, overige zinnen

De kernzin bevat de belangrijkste informatie van een alinea. 

• Meestal staat de kernzin aan het begin of het einde van een alinea.
• De rest van de alinea bestaat dan uit toelichting en/of voorbeelden bij de kernzin. 

De belangrijkste zaken in een tekst noem je de hoofdzaken. 

Minder belangrijke zaken als uitleg, toelichting en voorbeelden noem je bijzaken.

Hoofdzaken staan vaak op voorkeursplaatsen, zoals de inleiding of het slot!

Wat wordt er bedoeld met kernzinnen?

Kernzin

De kernzin is de zin waarin de belangrijkste informatie staat, de kern van de boodschap en daarna komt de rest (uitleg en voorbeelden).

De kernzin is meestal de de eerste of tweede zin in de alinea en soms de laatste

Kernzin

Voorbeelden plaats kernzin in de alinea

Hieronder zie je twee alinea’s met een antwoord op een verzoek van een klant. Zij wil weten of de aangeboden locatie geschikt is voor een bijeenkomst. De kernzinnen zijn onderstreept.

Alinea 1

De vier zalen die wij hebben, kunnen door flexibele wanden geschikt gemaakt worden voor groepen van elke grootte. Onze zalen zijn zeer geschikt voor de bijeenkomsten die u wilt houden. Alle apparatuur voor het houden van presentaties is aanwezig.

Alinea 2

Onze zalen zijn zeer geschikt voor de bijeenkomsten die u wilt houden. De vier zalen die wij hebben, kunnen door flexibele wanden geschikt gemaakt worden voor groepen van elke grootte. Alle apparatuur voor het houden van presentaties is aanwezig.

Kernzin

De kernzin kan ook de laatste zin van een alinea zijn. De alinea begint dan met een paar inleidende zinnen die stap voor stap toewerken naar de boodschap in de kernzin (spanning opbouwen of nieuwsgierig maken).

Voorbeeld kernzin achteraan

Op 20 december jl. heb ik een laptop bij u besteld. Dat is nu vijf maanden geleden en ik heb nog niets ontvangen. Ook reageert u niet op mijn telefoontjes en e-mails. Daarom annuleer ik mijn bestelling.

Wat wordt er bedoeld met de hoofdgedachte van een tekst?

Hoofdgedachte

Lezen: de hoofdgedachte

• De hoofdgedachte is een heel korte samenvatting in één zin.

• De hoofdgedachte is het onderwerp + dat wat daarover verteld wordt.

Het stappenplan om de hoofdgedachte te vinden:

Wat zegt de schrijver van de tekst over het onderwerp?

• De hoofdgedachte is altijd één complete zin.

• Je vindt de hoofdgedachte meestal in de inleiding of in het slot van een tekst, dus lees die twee gedeelten goed!

• Let op: de hoofdgedachte is nooit een vraag!

Sleepvraag: 

Sleep de juiste inleiding naar de juiste tekststructuur

stelling-argument

structuur

Indelings

structuur

probleem/

oplossing-

structuur

verklarings-

structuur

voor- en

nadelen-

structuur

inleiding:

stelling,

standpunt

(eventueel

als vraag)

inleiding:

onderwerp

inleiding:

probleem

inleiding:

bepaald

verschijnsel

inleiding:

een maatregel, een verschijnsel

Probleem-oplossingsstructuur

Tekstdoel: informeren of opiniëren

Inleiding: probleem en gevolgen 

Middenstuk: gevolgen, oorzaken en oplossingen

Slot: de beste oplossing

Verklaringsstructuur

Tekstdoel: informeren t

Inleiding: bepaald verschijnsel

Middenstuk: kenmerken / voorbeelden / verklaringen / oorzaken / redenen

Slot: samenvatting of conclusie

Verleden-heden(-toekomst)structuur

Tekstdoel: informeren

Inleiding: introductie onderwerp

Middenstuk: situatie vroeger en nu / ontwikkeling

Slot: conclusie of voorspelling toekomst

Argumentatiestructuur

• Inleiding: standpunt
• Middenstuk: argumenten voor het standpunt // tegenargument // weerlegging
• Slot: herhaling stelling // beantwoorden van de vraag 

Argumentatiestructuur (bijv. een artikel met de titel "Het vaccineren van kinderen is onzin" 

Aspectenstructuur

• Inleiding: onderwerp
• Middenstuk: diverse aspecten van het onderwerp
• Slot: samenvatting 

Aspectenstructuur (bijv. een artikel met de titel "Welke invloed heeft het Coronavirus op jongeren?" 

Voor-nadelenstructuur

• Inleiding: vraag of stelling
• Middenstuk: voordelen// nadelen
• Slot: afweging // conclusie 

Voor- nadelenstructuur (bijv. een artikel met de titel "Wat zijn de voor- en nadelen van het vaccineren van jongeren?"

Vraag-antwoordstructuur

• Inleiding: vraag
• Middenstuk: antwoord 
• Slot: samenvatting of conclusie 

Vraag-antwoordstructuur (bijv. een artikel met de titel "Welke maatregelen kan ik zelf treffen tegen het coronavirus?" 

Nieuwe lesstof

Hoe bepaal je het onderwerp van een tekst?
Welke leesstrategie/leesmanier gebruik je hiervoor?

Stap 1:oriënterend lezen 

Bepaal het onderwerp van de tekst: lees de titel, bekijk de eventuele afbeelding(en) en lees de eerste alinea(’s).

Vraag je af:

- Wat weet ik al van dit onderwerp?

- Wat zal de tekst over dit onderwerp zeggen?

- Je kunt het vaak met één of twee woorden zeggen.

Om het onderwerp van de tekst te kunnen vinden, hoef je niet helemaal de tekst te lezen. Kijk naar:

• de titel

• plaatje(s) bij de tekst

• tussenkopjes

• andere opvallende delen

 En je leest de eerste alinea (vaak dik gedrukt of in een ander lettertype)!

Hoe bepaal je het deelonderwerp van een tekst?
Welke leesstrategie/leesmanier gebruik je hiervoor?

Stap 2: globaal lezen

Idee krijgen van de  deelonderwerpen. 

Deelonderwerpen belichten verschillende kanten van een onderwerp, ook wel aspecten genoemd. Bijvoorbeeld: het onderwerp van een tekst is 'voetbal'. Een deelonderwerp zou 'De geschiedenis van voetbal' of 'het tenue' kunnen zijn. 

 Doe daarbij het volgende:

- Stel vast uit welke alinea(’s) de inleiding en het slot bestaan. Zet strepen tussen inleiding, middenstuk en slot.

- Probeer in het middenstuk deelonderwerpen te onderscheiden: lees van elke alinea het begin en het eind en ga op zoek naar kernzinnen. 

- Maak daarbij gebruik van structurerende zinnen, als die er zijn. 

- Zet strepen tussen de deelonderwerpen.

Globaal lezen

Je leest globaal als je meer te weten wilt komen over het  deelonderwerp van een tekst.

Gebruik hiervoor de volgende strategieën:

• Lees de eerste en de laatste zin van elke alinea.
  
• Bepaal voor iedere alinea de hoofdgedachte (kernzin). --> belangrijkste zin van de alinea = vaak de eerste of tweede zin van de alinea en soms de laatste.
  

Als je de tekst globaal gelezen hebt, weet je wat de hoofdzaken van de tekst zijn. Je weet ook welk gedeelte van de tekst je eventueel intensief wilt lezen.

orienterend lezen

Niet

titel

deelonderwerp

tussenkopjes

inleiding

1e + laatste zin alinea

afbeelding

belangrijkste info

(Zoekend lezen of scannen)

Om antwoorden op vragen of specifieke informatie te vinden, lees je de tekst zoekend of scannend. 

Je leest niet de hele tekst maar je gaat direct op zoek naar de informatie die je nodig hebt. Gebruik hiervoor de volgende strategieën

• Dwaal met je ogen over de tekst; in welke alinea of bij welk tussenkopje zal die informatie waarschijnlijk staan?
  
• Bedenk hoe je die informatie kunt herkennen; let op opvallende woorden/cijfers.
  
• Lees nauwkeurig dat gedeelte van de tekst die de informatie bevat die je zoekt.
  
• Als je het antwoord niet hebt gevonden, zoek dan naar een ander opvallend woord waarnaar je kunt zoeken of lees de hele tekst vanaf het begin.
  

Wat doe je als je zoekend leest?

1. Je bekijkt de titel en de tussenkopjes.

(Zodat je weet of je in de goede tekst kijkt en waar je moet zoeken)

2. Kijk naar anders gedrukte woorden.

(vet, cursief, gekleurd, onderstreept)

3. Let op opvallende tekens (bolletjes, nummeringen, sterretjes, enzovoort), tabellen, grafieken en afbeeldingen. Als je bijvoorbeeld de toegangsprijs van een concert zoekt, let je op een getal en op het euroteken (€). Als je zoekt waar het concert is, let je op de afbeelding van het kaartje, de routebeschrijving of op de afkorting voor kilometer (km).

Stap 3: precies lezen

Lees de tekst aandachtig van het begin tot het eind. --> je wil de tekst echt begrijpen!

Doe daarbij het volgende:

- Ga na of je eerdere verwachtingen over de tekst bevestigd worden.

- Noteer de betekenis van woorden die je niet kent: achterhaal die via een woordraadstrategie of raadpleeg een woordenboek.

- Markeer van elke alinea de kernzin of de zinnen die samen de belangrijkste informatie geven.

- Markeer de signaalwoorden die een verband tussen alinea’s aangeven.

- Benoem de deelonderwerpen: noteer (in de linkermarge) informerende kopjes of vragen die in het betreffende tekstgedeelte beantwoord worden.

- Markeer functiewoorden (als die er zijn): woorden die de functie van (een deel van) een alinea aanduiden. (→ Handig! § 1.1 Begrippen Lezen)

- Als ze niet expliciet in de tekst staan, noteer functiewoorden die van toepassing zijn dan in de linkermarge; dat kan lang niet altijd.

- Markeer signaalwoorden die een belangrijk verband tussen (delen van) zinnen aangeven.

Stap 4: analyse afronden

Noteer de vaste tekststructuur van de tekst (als die er is). (→ Handig! § 1.1 Begrippen Lezen)

- Markeer de hoofdgedachte van de tekst of noteer die in eigen woorden.

- Noteer het (belangrijkste) tekstdoel.

- Noteer de tekstsoort.

Werk voor deze en de volgende les + huiswerk: 

Pak je VIP en noteer:

- Online: Cursus 1 Meer dan lezen, § 4 Stappenplan Lezen, opdracht 1, 2 en 3

Klaar = in STILTE lezen

Wat niet af is = huiswerk

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kun je benoemen wat oriënterend lezen, globaal lezen en precies lezen en analyseren zijn (stappenplan lezen);
•  heb  je geoefend met oriënterend lezen, globaal lezen, precies lezen en analyseren;
• heb je geoefend met begrijpend lezen.

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

Ik kan benoemen wat oriënterend lezen, globaal lezen en precies lezen en analyseren zijn (stappenplan lezen).

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter? Hoe ga je dat verbeteren?

Feedback:
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?