VWO5 H3 intro en 3.1

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Hoofdstuk 3

Endogene en exogene processen op aarde

endogeen-> en->in -> binnen

exogeen-> exit -> uit-> buiten 

Opbouw van de aarde

Krachten die het landschap beïnvloeden

Vandaag

• Intro: voorkennis
• 3.1 opbouw van de aarde
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  

00:13

een vulkaanuitbarsting wordt veroorzaak door

1. endogene krachten
2. exogene krachten

00:34

beschrijf de uitbarsting (korte termen)

00:59

IJsland

Hoort er niet bij

Effusief

Explosief

Rustige stromende lava

Rustig stromende magma

Convergent

Divergent

Transform

Stratovulkaan

Schildvulkaan

01:28

Hoe kan het dat de mensen zo dicht bij kunnen komen bij de uitbarsting? Denk aan 2 mogelijke gevaren

Vervolg ophalen voorkennis

Maak nu Introductie opgave 2, 5+6 in je boek

12 minuten de tijd

H3. 1 De opbouw van de aarde

Leerdoelen:

- opbouw van de aarde kunnen beschrijven

- verschil benoemen tussen continentale korst en oceanische korst 

- je weet wat het actualiteitsprincipe is en waarom dit belangrijk is

- je kunt uitleggen hoe we weten hoe het binnenste van de aarde eruit ziet

De opbouw van de aarde-wat weet je er nog van?

Opbouw aarde

• kern; vaste binnenkern, vloeibare buitenkern, radioactief: nikkel/ijzer
• mantel; traag stromend vast gesteente (convectiestromen)
• aardkorst; vast

--> temperatuur neemt toe

--> druk neemt toe

Hoe verder van de aardkorst richting de kern hoe..

1. hoger de temperatuur en lager de druk
2. lager de temperatuur en hoger de druk
3. hoe hoger de temperatuur en hoger de druk
4. hoe lager de temperatuur en lager de druk

De asthenosfeer vormt een dunne laag in de aardkorst

1. Juist
2. Niet juist

De lithosfeer drijft op de asthenosfeer

1. Juist
2. Niet juist

De aardkorst is hetzelfde als de lithosfeer

1. Juist
2. Niet juist

De lithosfeer ligt onder de asthenosfeer

1. juist
2. niet juist

De oceanische korst maakt deel uit van de lithosfeer

1. Juist
2. Niet juist

Bekijk de video "if there were no oceans"

1. Wat valt je op?

2. Wat is:

   - a continental slope

   - a mid-ocean ridge

   - the Mariana trench

3. Wat kun je nu nog beter over IJsland uitleggen dan na de openingsvideo?

Bekijk de video "if there were no oceans"

1. Wat valt je op?

2. Wat is:

   - a continental slope

   - a mid-ocean ridge

   - the Mariana trench

3. Wat kun je nu nog beter over IJsland uitleggen dan na de openingsvideo?

Lesdoelen

Samen gehaald:

opbouw van de aarde kunnen beschrijven & verschil benoemen tussen continentale korst en oceanische korst

Door lezen & opgaven:

- je weet wat het actualiteitsprincipe is en waarom dit belangrijk is

- je kunt uitleggen hoe we weten hoe het binnenste van de aarde eruit ziet

Aan de slag met de lesstof

1. Lezen 3.1 

2. Maken opdrachten 2, 5, 6

3. Niet af? 

intro 2, 5, 6 én 3.1 2, 5, 6 

= HW voor donderdag 5/12

Verschil tussen magma en lava?

Magma is als afgesmolten hete gesteente nog in de aarde zit

Lava is als afgesmolten hete gesteente buiten de aarde vrijkomt

De snelheid waarmee lava stolt bepaald de mate waarin kristallisatie plaatsvindt: 

Snelle stolling = weinig tijd om kristallen te vormen, donker gesteente (basalt)

Langzame stolling= veel tijd om kristallen te vormen, grotere kristallen zichtbaar en gesteente is lichter van kleur (graniet)

Hoeveel plaatbewegingen hebben we op aarde?

1. 2
2. 4
3. 3
4. 5

Convergentie

-> <-

platen bewegen naar elkaar toe

Divergentie

<-  ->

platen bewegen van elkaar af

Transform/transversaal

platen bewegen langs elkaar

Verdeling aardkorst ~ soort platen

Oceanische korst/plaat:

Zwaarder

Dunner

Basalt

Onder zee

Continentale korst/plaat:

Lichter

Dikker

Graniet

Onder land

Inhoud lessenreeks:

• Voorkennis
• Opbouw van de aarde
• Krachten die het landschap beïnvloeden
• Verklaring plaatbewegingen
• Soorten plaatbewegingen
• Verschijnselen van endogene krachten
• 
  
• 
  

Verklaring plaatbewegingen

1.) Convectiestromen:

De oude theorie uit de onderbouw: magma stromen waar de platen op drijven en een aantal cm per jaar bewegen.

2.) Dichtheidsverschillen:

Dit betekent hoe compact het gesteente is samen- gesteld. Wanneer het gesteente een te hoge dichtheid heeft zakt het weg in de mantel.

Platentektoniek

Soorten plaatbewegingen

1. Convergentie:  platen bewegen naar elkaar toe

    - C vs C 

    - O vs C

2. Divergentie: platen bewegen uit elkaar

3. Transform: platen bewegen langs elkaar

Situatie 1:

Situatie C vs C:

Twee C-platen botsen, ze zijn even zwaar dus heffen elkaar op en gaan plooien. Hierdoor ontstaan er een plooiingsgebergte

Convergentie

Situatie 2:

Situatie O vs C:

De O-plaat en C-plaat botsen. 

De O-plaat is zwaarder en duikt de mantel in. In de diepte smelt de onderduikende plaat af. Afgesmolten materiaal wordt meegenomen door convectiestromen. 

Vervolgens gaat het door opwaartse magmastroming ophoog en boort het zich een weg door de lithosfeer. 

Met als gevolg explosief vulkanisme, diepzeetrog en gebergtevorming

Subductie

Divergentie

Platen bewegen uit elkaar.

Hierdoor ontstaat er een ruimte.

Deze wordt opgevuld met magma.

Magma dat aan het oppervlak komt stolt en vormt een Mid-Oceanische Rug (MOR) , spleetvulkanisme of nieuwe oceaanvorming (Oost-Afrika)

Transform

Beweging waarbij platen langs elkaar bewegen. Door de wrijving en drukopbouw wordt er spanning opgebouwd  en bij het losschieten van deze platen kunnen ze aardbevingen, gebergtes, horsten en slenken vormen

Welke gevolgen heb je bij een convergente plaatbeweging?

Welke gevolgen heb je bij een divergente plaatbeweging

Welke gevolgen heb je bij een transforme plaatbeweging?

Opdracht:

Kies een endogeen verschijnsel waar een plaatbeweging bij betrokken is op aarde (gebruik de atlas).

Leg door middel van een storymap uit hoe dit endogeen verschijnsel is ontstaan.

Benoem: betrokken platen, type platen, geografische ligging, plaatbeweging, gevolgen die ontstaan zijn, en omschrijf het proces. 

Exitticket

Welke plaatbewegingen kennen we?

Wat is de bewegingsrichting van de platen?

Wat is het verschil tussen de litho- en asthenosfeer?

Hoe kunnen we platentektoniek verklaren (2 factoren)?

Wanneer vindt er subductie plaats?

Hoe onstaat explosief vulkanisme bij subductie?