Les 8 De oudere fase deel 2

• Ontwikkelingsfasen
• MBO
• Studiejaar 1

Terugblik

Zijn de volgende beweringen juist of onjuist? Sleep naar de juiste kolom.

Juist

Onjuist

Vergrijzing betekent dat het percentage ouderen toeneemt

Ouderen kunnen nog nieuwe dingen leren

De ouderdomfa is de fase vanaf 67 jaar

Mannen worden gemiddeld ouder dan vrouwen

Het geheugen neemt af in de ouderdom

Wat iemand vroeger heeft mee gemaakt heeft geen invloed op hoe de oudere zich nu gedraagt en voelt

De zintuigen gaan in de ouderdomfase achteruit

Psychogeriatrische aandoening betekent dat een ouder lichamelijk ziek is

Wat vinden de meeste ouderen het mooi aan het ouder worden?

1. ze hoeven niet meer te werken
2. ze leven in het moment
3. ze moeten niks meer en beslissen alles zelf
4. ze hebben meer tijd om op vakantie te gaan

Wat is eenzaamheid?

1. Iemand die altijd alleen is Eenzame ouderen Van de Nederlanders tussen de 75 en 85 jaar voelt bijna de helft zich eenzaam. Boven de 85 jaar is dat bijna 60%. Eenzame ouderen ervaren voornamelijk sociale eenzaamheid. Het meest eenzaam zijn alleenwonende ouderen die gescheiden zijn en weinig sociale relaties hebben. Bron: ouderenfonds.nl Gevolgen van eenzaamheid Iemand die langdurig eenzaam is, kan hierdoor een lichamelijke, psychische en sociale kwetsbaarheid ontwikkelen. De eenzame persoon voelt zich niet verbonden met anderen en is geneigd minder goed voor zichzelf te zorgen. Hij beweegt bijvoorbeeld minder en eet minder gezond. Er kunnen gezondheidsklachten ontstaan, zoals een verhoogde bloeddruk, stress en depressie. Bij langdurige eenzaamheid kunnen mensen zich steeds minder in staat voelen om contact met anderen te zoeken, doordat hun vertrouwen in zichzelf en anderen afneemt. De eenzame oudere kan in een sociaal isolement terechtkomen, wanneer hij nauwelijks of geen sociale contacten meer heeft. Vriendschappen verwateren en doktersbezoeken worden uitgesteld. Langdurige eenzaamheid werkt op deze manier als een negatieve spiraal, waar de eenzame persoon niet uit zichzelf uitkomt. De eenzame oudere krijgt het gevoel dat hij buiten de maatschappij staat. Meneer Pietersen is 82 jaar. Vier jaar geleden is zijn vrouw overleden en sindsdien woont hij alleen. Kinderen hadden ze niet en eigenlijk ook niet veel vrienden; ze hadden altijd genoeg aan elkaars gezelschap. Meneer Pietersen komt niet vaak buiten. Hij heeft moeite met lopen en voelt zich niet veilig alleen op straat. Eén keer per week komt Paula van de thuiszorg langs om zijn huishouden te doen. Soms is Paula de enige persoon die hij in een hele week ziet. Meneer Pietersen mist de gesprekken met zijn vrouw en voelt zich eenzaam, zo zonder iemand om mee te praten. Hij is echter nooit goed geweest in het leggen van nieuwe contacten. Dat hij slecht ter been is, helpt ook niet om mensen te ontmoeten. Eenzaamheid tegengaan De beste manier om eenzaamheid tegen te gaan, is door het te voorkomen. Mensen kunnen om te beginnen zelf veel doen om eenzaamheid te voorkomen. Als iemand zelf actief blijft door bijvoorbeeld vrijwilligerswerk te doen of deel te nemen aan sociale activiteiten, is de kans dat hij op latere leeftijd eenzaam wordt kleiner. Wanneer iemand die altijd actief en sociaal betrokken is geweest op latere leeftijd zijn partner verliest, heeft hij een sociaal netwerk om op terug te vallen en hij heeft ervaring met het opdoen van nieuwe contacten. Is een oudere eenzaam, dan is het belangrijk dat jij als persoonlijk begeleider dit thema bespreekbaar maakt. De meeste ouderen die zich eenzaam voelen, vinden het erg moeilijk om hier zelf over te beginnen. Ze zijn bang dat ze lastig zijn voor anderen als ze over hun eenzaamheid praten. Ook ervaren zij dat er veel onbegrip is voor eenzaamheid. Als persoonlijk begeleider kun je de oudere helpen door het zelf ter sprake te brengen als je het gevoel hebt dat eencliënt zich misschien eenzaam voelt. Begin bijvoorbeeld met een eenvoudige, open vraag: ‘Wanneer heeft u uw zoon voor het laatst gesproken?’ Ga hier vervolgens op door, bijvoorbeeld door te vragen naar emoties of een oordeel: ‘Hoe voelt u zich hierbij?’ of ‘Wat vindt u daarvan?’ Gebruik je vragen om de oudere veel te laten vertellen. Iedereen ervaart eenzaamheid namelijk op zijn eigen manier. Maak het thema ‘eenzaamheid’ bespreekbaar Maak het thema ‘eenzaamheid’ bespreekbaar Tien tips: voorkom eenzaamheid bij ouderen Veel ouderen zijn eenzaam. Niet alleen ouderen die zelfstandig thuis wonen, maar ook bewoners van verzorgings- en/of verpleeghuizen. Cliëntenbelang Amsterdam is met ouderen in gesprek gegaan om te vragen wat hun ervaringen en wensen zijn. Daar kwamen tien tips uit. 1. Begin het gesprek vanuit de oudere zelf Blijf dicht bij de belevingswereld van ouderen. Zie de mens in zijn geheel, niet alleen een probleem. Gebruik geen algemene vragen- en scorelijsten, want die sluiten niet aan bij wat bij ouderen leeft. Gebruik narratieve gesprekstechnieken. Hierbij moedig je de oudere aan om zijn verhaal te vertellen op een manier die bijdraagt aan een positief beeld van zichzelf en zijn situatie. Dat raakt mensen meer dan veel activiteiten aan te bieden. Daardoor kunnen mensen juist het gevoel krijgen dat er (te) veel van hen verwacht wordt. 2. Zoek samen met de oudere naar de oorzaken en aanleiding van de eenzaamheid Neem daarvoor veel tijd, want de behoeften zijn vaak erg complex, ook voor de ouderen zelf. Pas als de oorzaken goed in beeld zijn gebracht, bedenk je samen wat jullie eraan kunnen doen. Sluit aan op onderwerpen die de oudere belangrijk vindt (op het gebied van welzijn, wonen, participatie, leefomstandigheden, psychische problemen, eenzaamheid). Bespreek samen verwachtingen, zet kleine stapjes, sluit aan bij het tempo van de oudere, evalueer geregeld en stel zo nodig bij. 3. Laat de oudere zijn eigen kracht en eigen regie (her)ontdekken Laat mensen hun eigen kracht opnieuw ontdekken. Geef hun de ruimte om zelf de regie te behouden, maar verplicht hen er niet toe. Stel geen open vraag als ‘Wat zou u willen?’ Hoe goed bedoeld ook, mensen weten het soms zelf niet goed en voelen zich onbekwaam. 4. Begin klein Nodig iemand bijvoorbeeld uit voor een kopje koffie of bied praktische ondersteuning. De gevraagde hulp moet op het juiste moment en op de juiste plaats (nabij) beschikbaar zijn. 5. Neem mensen mee Zowel letterlijk als figuurlijk. Laat een ervaringsdeskundige met levenservaring contact leggen met de eenzame oudere, iemand die zich kan inleven in situaties die voor beiden herkenbaar zijn. 6. Bied continuïteit Het helpt weinig om mensen incidenteel iets aan te bieden. Dit kan juist het gevoel van eenzaamheid versterken. Continuïteit van activiteiten is belangrijk. Zo kunnen mensen ook ergens naartoe leven. 7. Zorg voor een vast contact Dit is vooral belangrijk als mensen zich emotioneel eenzaam voelen. Maar geef de ruimte om afstand te houden als iemand dat wenst. Iemand kan individualistisch ingesteld zijn of gewend zijn geraakt aan de eenzaamheid. Respecteer dat. 8. Help mensen zo nodig hun verwachtingen bij te stellen Niet alle eenzaamheid is op te lossen. Wat is haalbaar en hoe leer je met gevoelens van eenzaamheid om te gaan zonder weg te zinken in depressie of gezondheidsklachten? 9. Ga regelmatig op huisbezoek Vroege opsporing is alleen zinvol als er regelmatig een huisbezoek plaatsvindt. Steek het gesprek breed in, informeer hoe het gaat. 10. Neem mensen serieus Behandel ouderen niet als onmondig of onwillig. Helaas gebeurt dat nog te vaak! Eenzaamheid is hetzelfde als alleen zijn
2. Iemand die zich alleen en verlaten voelt en dit als onplezierig ervaart

Waarom voelen ouderen zich vaker eenzaam?

Pensioen en dagbesteding

Een aantal veranderingen is voor mensen onvermijdelijk, zoals met pensioen gaan. Voor veel ouderen breekt dan een periode aan waarin ze in goede gezondheid kunnen genieten van hun vrije tijd. Ze hebben tijd voor hobby’s, reizen, oppassen op de kleinkinderen en bezoek aan familie en vrienden. Er zijn ook veel mensen die niet graag met pensioen gaan. Ze zijn bang dat ze in een gat vallen. Daarom is andere dagbesteding zo belangrijk.

Waar denk je aan bij dagbesteding voor ouderen?

 Stimuleer oudere cliënten om vrijwilligerswerk op te pakken, lid te worden van een vereniging, een kaartavond te bezoeken, enzovoort.

Na pensionering van één van beiden of van beiden zijn man en vrouw weer veel op elkaar aangewezen. De kinderen zijn immers de deur uit. Dat kan een behoorlijke druk op de relatie leggen, zeker als de oudere de pensionering niet positief beleeft en liever was blijven doorwerken. Soms eindigt de partnerrelatie alsnog in een echtscheiding, maar dit komt niet zo vaak voor. De meeste ouderen slagen erin een hernieuwde balans te vinden.

In een partnerrelatie krijgt één van beiden partners vroeg of laat te maken met het overlijden van de partner. In de meeste gevallen overlijdt de man eerder dan de vrouw. Komt het verlies plotseling dan is dat extra traumatisch. De achterblijver heeft zich er niet op kunnen voorbereiden en geen afscheid kunnen nemen. Weet je van tevoren dat de ander zal overlijden, dan kun je wél afscheid nemen. Dat maakt het gemakkelijker vrede te hebben met het overlijden van de partner. Degene die na het overlijden van de partner achterblijft, staat voor de taak het eigen leven opnieuw vorm te geven. Weduwen slagen hier over het algemeen beter in dan weduwnaars. Dit komt doordat vrouwen emotioneel meer onafhankelijk in het leven staan dan mannen. Vrouwen hebben vaak naast hun man andere belangrijke persoonlijke vriendschappen. Mannen hebben dit soort vriendschappen vaak niet.

Kinderen en kleinkinderen kunnen in het leven van de oudere een belangrijke rol spelen. De kinderen worden vaak bijgestaan met advies en ook met praktische hulp. Is de oudere nog fit en actief, dan zijn vooral de kleinkinderen een bron van vreugde. Het leven krijgt een nieuwe inhoud: de oudere onderneemt vaak allerlei activiteiten met ze. Als de oudere hulpbehoevend wordt, komt er gaandeweg een omkering van de ouder- en kindrollen. De oudere raakt afhankelijk van de mantelzorg die zijn kinderen geven.

Ook de omgeving van de oudere verandert. Soms letterlijk vanwege een verhuizing naar een kleinere woning of zorgcentrum. Hoe ouder iemand wordt, hoe meer leeftijdgenoten er wegvallen. Vrienden, broers en zussen en kennissen kunnen overlijden en ook hun eigen partner (zie hiervoor). Niet alleen door de dood verliest de oudere dierbaren om zich heen maar ook door bijvoorbeeld opname in een verpleeghuis of door dementie. Mensen verliezen hun sociale contacten en kunnen zich erg eenzaam gaan voelen. Sommige ouderen trekken zich daardoor terug in hun eigen wereld. Die wereld wordt steeds kleiner. Als er weinig of geen contacten zijn met jonge mensen wordt het meegaan met de veranderende samenleving ook steeds moeilijker.

Evenals voor de volwassenen geldt voor de ouderen dat de meeste mannen en vrouwen seksueel actief blijven. Wel kan de seksuele activiteit afnemen of veranderen. Bij ouderen krijgt seksualiteit een andere betekenis dan vroeger: erotiek, sensualiteit en intimiteit worden belangrijker dan het hebben van gemeenschap.

Veel ouderen kijken positief naar wat ze nog kunnen. Als mensen minder positief zijn, luister dan goed naar je cliënten. Iemand mag best verdrietig zijn over iets. Als hij daarna zijn leven maar weer oppakt en verdergaat. Jij stimuleert de oudere daarin. Probeer je in te leven in zijn situatie. Bedenk welke veranderingen iemand allemaal heeft meegemaakt en houd daar rekening mee. We spreken van een kwetsbare oudere als de oudere fysieke, psychische en/of sociale problemen heeft, met als gevolg dat er het risico is van sociale problematiek.

Geduld

Bij de begeleiding van ouderen houd je er rekening mee dat alles trager gaat. Mensen zijn eerder moe en de zintuigen gaan achteruit. Je helpt ouderen waar dat nodig is. Maar geef ze de tijd en de ruimte om zelf te doen wat ze nog zelf kunnen. Dat vraagt soms veel van je geduld. Luister naar de verhalen van mensen of stel vragen over iemands leven. Veel oudere mensen vinden het fijn als je even de tijd neemt voor een praatje.

Pas je aan

Slecht zien en doofheid kan mensen het gevoel geven dat ze worden buitengesloten. Praat duidelijk en met het gezicht naar de oudere toe. Leg rustig uit waar je het over hebt als een oudere hierom vraagt. Als je eten rondbrengt, vertel je wat er op het bord ligt. Leg alles op zijn vaste plek terug en zorg dat de loopwegen vrij zijn. Bij ouderen met geheugenproblemen kun je samen hulpmiddelen bedenken. In een mooie agenda kunnen zij afspraken noteren, maar ook leuke voorvallen en andere dingen om te onthouden.

Wees beleefd

Let er bij de begeleiding van ouderen op dat je beleefd bent. De meeste ouderen vinden het prettig als je ze met ‘u’ aanspreekt en met ‘meneer’ en ‘mevrouw’. Zorg ervoor dat je ouderen die dement zijn niet als een kind aanspreekt. Ouderen zijn geen kinderen!

Afsluiting

Dagbesteding is belangrijk voor de oudere

1. Waar
2. Niet waar

Ouderen zijn seksueel actief

1. Waar
2. Niet waar

Alleen door de dood verliezen ouderen sociale contacten

1. Waar
2. Niet waar

Zou je met ouderen willen werken? Waarom wel of niet?

Tot volgende les!

Oefen en herhalen