H3.2 Hofstelsel en horigheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Naar de middeleeuwen

Overgang Romeinse Rijk naar de Donkere middeleeuwen

Vandaag

Leerdoelen

Centrale vraag

Uitleg overgang Romeinse rijk

Werken of extra instructie

Huiswerk

Leerdoelen

Je kunt beschrijven hoe de economie in de vroege middeleeuwen in West-Europa veranderde en die veranderingen verklaren.

Je kunt beschrijven hoe een middeleeuws domein eruitzag.

Je kunt uitleggen hoe het hofstelsel werkte en welke plaats horigen in dat stelsel hadden

Tijd van monniken en ridders

500 - 1000

Waarom verhuisden de mensen uit de stad naar het platteland aan het begin van de Middeleeuwen?

Tip: denk aan de val van het West-Romeinse Rijk

Van handelsleven
naar boerenleven

Na  de val van het West-Romeinse Rijk:
> steden werden niet langer beschermd: onveilig leven in de stad (rovers, oorlog)

> wegen werden niet meer onderhouden: dus er kwamen minder producten binnen/werd minder handel gedreven 

DUS: mensen verhuisden van de stad naar het platteland omdat de steden gevaarlijk waren en omdat er minder inkomsten waren 

Volksverhuizingen

- vanaf 4e eeuw

- Hunnen jagen Germaanse stammen Romeinse Rijk in

- Visigoten, Vandalen, Franken, Alemannen

gevolgen

- plunderingen > minder belastinginkomsten

- veel Germanen in Romeinse leger

Het einde van het West-Romeinse Rijk:

• Volksverhuizing = volkstammen voerden oorlog met elkaar om de rijkdommen en het grondgebied van de Romeinen.
• Oorlog en onrust
• Onveilige wegen = geen handel = trekken naar het platteland!

Hoe waren de middeleeuwen?

oudheid

Middeleeuwen

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

tijdlijn

Overgang Romeinen > Middeleeuwen

• bestuur: losse koninkrijken ipv Romeins centraal bestuur
• geloof: christendom breidde zich uit
• cultuur: samensmelting Germaanse, christelijke en Romeinse cultuur, bv. Lex Salica. Taal: Germaans ipv Latijn
• economie: van handel en nijverheid > zelfvoorzienend leven op platteland

Lezen 3.2

Lees: H3.2 Hofstelsel en Horigheid (blz. 34-35)

Maak: Opdr. 1, 2, 3, 4, 5, 13, 14 (blz. 28-19)

Werken

Tijdens deze fase van de les controleer je of leerlingen jouw instructie hebben begrepen d.m.v. een begeleide oefening.

            Zelfvoorzienend

Alles wat er op een domein nodig was werd geproduceerd  door de bewoners van een domein. In ruil voor dit werk kregen ze bescherming.

Het domein

• Hofstelsel is de naam van de manier van werken op een domein
• Een dorp met landbouwgrond heette een domein
• De heer, bijvoorbeeld een ridder, was de baas van een domein: alle grond was van hem.
• Het werk werd gedaan door zijn knechten en horigen: waren boeren die een akker hadden op het tweede deel van het domein.  

Het domein

• In het hofstelsel was het domein in twee stukken verdeeld.
  

• Het ene deel van de grond was verpacht (verhuurd) aan horige boeren voor eigen opbrengst. Zij moesten een deel van opbrengst als pacht (belasting) betalen)

• De opbrengst van het andere deel was volledig van de heer.

Heren en Horigen

Heren en Horigen 

Rechten en plichten

Heren: 

• Eigenaar van het land
• Deel van de opbrengsten van de horigen
• Domein wordt onderhouden door de horigen

Horigen:

• Bescherming tegen vijanden of rovers
• Een woning
• Een stukje landbouwgrond in leen/ te huur
• Herendiensten

0

vraag 6 Was er na de Romeinse tijd een verschil qua bestuur?

1. ja
2. nee

Hofstelsel

Heer                                            Horige





De heer was de eigenaar van een domein, waar de horigen ook woonden

De heer

De horige

Waarom verhuisden de mensen uit de stad naar het platteland aan het begin van de Middeleeuwen?

Machtige boeren die de eigenaar van een domein waren, heetten:

1. Horigen
2. Heren
3. Ridders
4. Vorsten

Leg in eigen woorden uit: wat is het hofstelsel? (Gebruik in je antwoord de woorden ´heer´, ´horige´, ´domein´ en ´herendiensten´)

Voorbeeldantwoord

Het hofstelsel is een systeem waarin een kleinere boer (horige) op het domein woont van een grote, machtige boer (de heer). Horigen waren niet vrij en moesten een deel van hun oogst als pacht afstaan aan de heer. Ook moesten ze allemaal klussen uitvoeren voor de heer: de herendiensten. Zo moesten ze bijvoorbeeld het land van de heer inzaaien of ploegen. 

Huiswerk

Lees: H3.2 Hofstelsel en Horigheid (blz. 34-35)

Maak: Opdr. 1, 2, 3, 4, 5, 13, 14 (blz. 28-19)