2.3 Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 4

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog

...uitleggen wat het voor Nederland op politiek en
economisch gebied betekende om neutraal te zijn.

...uitleggen dat de Eerste Wereldoorlog na verloop van tijd
leidde tot economische problemen in Nederland.

...twee gevolgen beschrijven die de komst van
Belgische vluchtelingen had voor Nederland.

Aan het einde van de les kan je...

Vanaf 1848 was er censuskiesrecht: alleen rijke mannen mochten stemmen

Er was een districtenstelsel: per district werd één iemand gekozen

Confessionelen (protestanten en katholieken), socialisten en liberalen richtten hun eigen partijen op. Ze kwamen op voor hun rechten (emancipatie)

In 1887 werd de grondwet gewijzigd en kwam het caoutchouc-artikel: steeds meer mannen mochten stemmen

De samenleving raakte verdeeld in groepen: de verzuiling.

Een belangrijk conflict in de politiek was de schoolstrijd.

HERHALING

Rond 1900 waren er spanningen in Europa:

• nationalisme
• modern imperialisme
• militarisme
• wapenwedloop
• bondgenootschappen: centralen en geallieerden

Dit zijn de vijf oorzaken van de Eerste Wereldoorlog

Duitsland lag tussen twee vijanden in. Zij wilden een tweefrontenoorlog voorkomen.
Generaal Von Schlieffen bedacht hier een plan voor: het Von Schlieffenplan.

HERHALING

De aanleiding van de Eerste Wereldoorlog was de moord op Frans Ferdinand. 

Door de bondgenootschappen gaan steeds meer landen elkaar de oorlog verklaren.
Duitsland komt zo in een tweefrontenoorlog.

De Duitse opmars liep stil in België. De legers groeven zich in in loopgraven.

HERHALING

De Eerste Wereldoorlog kent ten minste 15 miljoen slachtoffers.

Oorzaken zijn de massale inzet van soldaten, nieuwe wapens

 en het feit dat er veel landen bij betrokken waren.

Alle middelen in het land worden ingezet voor de winst: een totale oorlog.

Propaganda en censuur wordt gebruikt om de bevolking positief te houden over de oorlog en het aanwakkeren van een vijandbeeld. 

HERHALING

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

A

De eerste oorlogsjaren

Leerdoel:

Je kan uitleggen wat het voor Nederland op politiek en economisch gebied betekende om neutraal te zijn.

Begrippen:

neutraal

B

Schade en schaarste

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de Eerste Wereldoorlog na verloop van tijd leidde tot economische problemen in Nederland.

Begrippen:

handelsbelemmeringen

distributiestelsel

C

Een stroom vluchtelingen

Leerdoel:

Je kan twee gevolgen beschrijven die de komst van Belgische vluchtelingen had voor Nederland.

Begrippen:

Dodendraad

Nederland bleef neutraal tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ze sloten zich niet aan bij een bondgenootschap. Hierdoor weinig oorlogsschade en weinig slachtoffers.

Voor de zekerheid werd wel het Nederlandse leger gemobiliseerd. Tijdens de oorlog werd het leger ook steeds groter. 

Taak van het leger: oostgrens beschermen tegen DU, kust beschermen tegen GB. 

Leerdoel:

Je kan uitleggen wat het voor Nederland op politiek en economisch gebied betekende om neutraal te zijn.

Begrippen:

neutraal

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

A

DeBoze burgers

De eerste oorlogsjaren

De oorlog had ook gevolgen voor de handel die Nederland voerde. 

DU en GB stelden eisen aan Nederland: bepaalde producten niet verkopen aan de vijand. 

Daarom verbood Nederland de export van paarden en brandstof. 

Andere bedrijven maakten veel winst omdat sommige producten schaars werden. Aan de grens met België werd er stiekem gesmokkeld, o.a. brandstof. 

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

A

DeBoze burgers

De eerste oorlogsjaren

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

A

DeBoze burgers

De eerste oorlogsjaren

Langzaam maar zeker kwamen er steeds meer handelsbelemmeringen: handel werd moeilijker.

Handelsschepen liepen gevaar op zee:

• De Engelsen plaatsten mijnen in de Noordzee
• De Duitsers voerden een onbeperkte duikbotenoorlog: geallieerden en neutrale handelsschepen werden tot zinken gebracht.

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de Eerste Wereldoorlog na verloop van tijd leidde tot economische problemen in Nederland.

Begrippen:

handelsbelemmeringen

distributiestelsel

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

B

DeBoze burgers

Schade en schaarste

Veel bedrijven gingen dicht door een gebrek aan grondstoffen.

Er kwam meer werkloosheid.

Bovendien was er (ook in Nederland) voedselschaarste; de prijzen stegen met 75%.

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

B

DeBoze burgers

Schade en schaarste

De Nederlandse overheid nam maatregelen:

• Boeren kregen de opdracht meer graan te verbouwen. De regering kocht het tegen vastgestelde prijzen.
• Er kwam een distributiesysteem: met bonkaarten kon je producten kopen zoals voedsel, zeep, brandstof. Hierdoor werden de producten beter verdeeld. 

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

B

DeBoze burgers

Schade en schaarste

Nederland kreeg ook te maken met vluchtelingen uit België: ruim één miljoen Belgen trokken naar Nederland in 1914. 

Nederlanders probeerden de Belgen op te vangen en onderdak te bieden, maar dat werd steeds moeilijker.

De regering besloot vluchtelingenkampen op te zetten door heel Nederland: zo hielpen alle provincies mee. 

Leerdoel:

Je kan twee gevolgen beschrijven die de komst van Belgische vluchtelingen had voor Nederland.

Begrippen:

Dodendraad

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

C

DeBoze burgers

Een stroom vluchtelingen

Veel Belgen trokken vanaf 1915 terug naar België.

Daarna was vluchten niet meer mogelijk: de grens werd door de Duitsers afgesloten met het dodendraad: een hek van prikkeldraad onder hoogspanning (2000 volt).

• Vluchten werd bijna onmogelijk
• De smokkel tussen Nederland en het buitenland werd minder. 

Nederland protesteerde niet. Deze draad hielp om neutraal te blijven. 

Ruim 1000 mensen kwamen hierdoor om het leven. De jongste was 4!!!

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

C

DeBoze burgers

Een stroom vluchtelingen

Aan de slag!

Memo §2.1

Memo §2.2

Memo §2.3

Klaar? Oefenen op eindexamensite.nl!!!

DDU

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Een Franse spotprent over het Duitse leger met als titel: ‘Hun manier van oorlog voeren’ (1914):

Deze spotprent mocht tijdens de Eerste Wereldoorlog niet gepubliceerd worden van de Nederlandse regering.

Geef een politiek argument voor de Nederlandse regering om deze spotprent te verbieden.

In 1914 werd België bezet, Nederland bleef neutraal

In België ontstond grote schaarste door de bezetting

Nederland profiteert in het begin van de oorlog, maar later kreeg Nederland ook te maken met grote schaarste. Onder andere door handelsbelemmeringen.

Er worden maatregelen genomen door de overheid, zoals een distributiesysteem (bonnen).

Veel Belgische vluchtelingen worden in Nederland opgevangen in vluchtelingenkampen.

Veel Belgen gaan in 1915 terug, maar een aantal blijft in NL

De Duitsers leggen een dodendraad aan langs de grens, waardoor het aantal vluchtelingen en de smokkel afneemt

AFSLUITING