3GM Katern Sociale Zekerheid Hoofdstuk 1 deel 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Sociale zekerheid en de verzorgingsstaat

1. Armoede en liefdadigheid

Sociale zekerheid en de verzorgingsstaat

1. Armoede en liefdadigheid

De aardappeleters - Vincent van Gogh

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen op welke manier de zorg voor armen, zieken en werklozen was geregeld tot ongeveer 1930

Wanneer ben je eigenlijk arm?

Wat is een verzorgingsstaat?

• Een staat waarin de overheid voor de inwoners zorgt: 
• 'Van de wieg tot het graf'
• Bijvoorbeeld met: uitkeringen, leningen, subsidies en zorg


• Maar ook als het gaat om de volksgezondheid
• Deze verzorgingsstaat is vastgelegd in een heleboel sociale wetten

Hulp aan armen in de 19e eeuw

Een schilderij van Albert Anker waarop soep wordt uitgedeeld aan armen.

• Bij ziekte of werkloosheid klopte je in eerste instantie aan bij familie.
  
• Geen familie? Dan was je afhankelijk van liefdadigheid.
  
• Liefdadigheid in de 19e eeuw kwam van de kerk of rijke burgers.
  
• Deze liefdadigheid bestond uit: voedsel, brandstof en kleding.
  
• Om liefdadigheid te ontvangen moest je: het écht nodig hebben, je netjes gedragen, dankbaar zijn en naar de kerk gaan.

Hulp aan werklozen, zieken en armen. 

Rol van de overheid

• De rol van de overheid (landelijk en gemeentelijk) was erg klein: zij zagen het niet als hun taak.
• Sommige gemeenten hadden een armenfonds. Dit fonds was niet verplicht en het geld was beperkt: op was op.

De Goudsbloemgracht in de Amsterdamse wijk Jordaan uit 1850. Het is eigenlijk helemaal geen gracht, maar een sloot met aan beide kanten zeer slechte woningen. De hygiëne was slecht. Er was geen schoon drinkwater, geen riool, geen wc's. Regenwater werd verzameld in tonnen.

Armenwet 1854

• De Armenwet was een landelijke wet, maar gemeenten moesten hem zelf betalen en uitvoeren.
• De rol van de overheid in de armoedebestrijding werd hierdoor groter dan de gemeenten wilden.

De Armenwet zoals gepubliceerd in 1854

Industrialisatie

• Na 1870 komt in Nederland de industrialisatie op gang
• Arbeiders (meestal vroeger boeren en landarbeiders) trekken naar de stad: urbanisatie

• Steden groeien snel: er moeten snel woningen worden gemaakt/gevonden

Arbeidsomstandigheden

• Saai/eentonig (door arbeidsdeling/lopende band).
  

• Lange werkdagen (14 uur per dag).
• Gevaarlijk.

• Lage lonen (bij fouten: loon inhouden).
• Kinderarbeid

Kinderarbeid

• Ze zijn nog jong: je hebt er nog lang wat aan.

• Vrouwen en kinderen zijn goedkoper dan mannen.

• Kleine handen kunnen beter op plekken tussen machines.

Woonomstandigheden

• Dicht op elkaar
• Veel mensen in 1 huis

• Dichtbij fabrieken met hun rokende schoorstenen.

• Geen schoondrinkwater/geen riolering
• Onhygiënisch

In sommige delen van Noord- en Oost-Nederland 

was het trouwens niet veel beter...

Een plaggenhut met heideplaggen bedekte hut. Ze waren te vinden in de armste gebieden van Nederland, vooral in Drenthe, Friesland en Overijssel en werden bewoond door de allerarmste arbeiders, vaak met grote gezinnen. Een plaggenhut was een eenvoudig bouwwerk, meestal gedeeltelijk uitgegraven en zonder zijmuren zodat het dak op grondhoogte begon. Het dak was bekleed met plaggen die uit het omliggende land werden gehaald.

Waterput waarmee water voor een hele wijk uit het grondwater wordt gehaald.

Grondwater werd vaak gebruikt als drinkwater.

Door een kapotte riolering kunnen uitwerpselen bij het drinkwater komen.

Uitwerpselen die besmet zijn (bijvoorbeeld met cholera) komen in het grondwater terecht.

Arbeiderswijk

Aan de slag!

Sociale zekerheid en verzorgingsstaat

Je maakt 1 Armoede en liefdadigheid

 1, 2, 3, 4, 7, 8,9

Begrippen uit deze les

• liefdadigheid: Kerken en Rijken. De liefdadigheid bestaat uit voedsel, spullen en/of brandstof
  
• 1854 Armenwet: Liefdadigheidsinstellingen zijn verantwoordelijk voor de zorg voor armen
  
• industrialisatie: Overgang van machinaal produceren naar met de hand

Schrijf 3 dingen op die
je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze
les nog niet zo goed hebt begrepen.