Via Vervolg 1F Deel B thema 5 H2 Spelling & grammatica

Thema 5 H2 Spelling en grammatica

Leestekens

Leestekens zijn tekens die je helpen om zinnen goed te lelzen. 

De komma ( , ) is het leesteken dat aangeeft dat je even moet pauzeren tijdens het lezen van een zin. 

De komma

Je plaatst een komma tussen 2 persoonsvormen.  

- Omdat ik vakantie heb, ga ik naar Spanje.

Je plaats een komma voor een voegwoord.

- Ik ga naar Spanje, omdat ik vakantie heb. 

(een voegwoord verbindt 2 zinnen met elkaar)

De komma

Je plaatst een komma  bij een opsomming. Eem opsomming betekent dat er meerdere dingen na elkaar worden genoemd.

- Francien gaat naar Spanje, Frankrijk of Italië. 

dubbele punt

De dubbele punt ( : ) geeft aan dat je even moet pauzeren tijdens het lezen. Je plaatst een dubbele punt voor een opsomming. 

- Ik neem veel spullen mee op studiereis: mijn lesboek, een toilettas, mijn gymschoenen en een trui.

dubbele punt

De dubbele punt ( : ) plaats je ook als je uitleg geeft bij iets wat je eerder in de zin hebt gezegd.

- Mijn paspoort is beschadigd: ik heb hem in het water laten vallen.

Samenstellingen

Een woord dat is opgebouwd uit meerdere woorden, noem je een samenstelling. 

Een samenstelling moet je aaneenschrijven. 

Aaneenschrijven is aan elkaar vast schrijven.

voorbeelden:

vakantie + pret =

vakantiepret

reis + budget =

reisbudget

tent + stok =

tentstok

Koppelteken (-)

Je zet een koppelteken (-)  tussen de woorden van een samenstelling als twee klinkers die achter elkaar staan samen een andere klank vormen.

voorbeelden:

vakantie en uittocht =

vakantie-uittocht

cadeau en idee =

cadeau-idee

auto en onderdelen=

auto-onderdelen

Theorie blz 126

je gebruikt een koppelteken tussen woorden van een samenstelling als één van die woorden uit een afkorting bestaat.

Ook als er een aparte letter of een symbool in de samenstelling staat, gebruik je een koppelteken.

voorbeelden:

tv-programma

S-bocht

€-teken

samenstelling

Een woord dat is opgebouwd uit meerdere woorden, noem je een samenstelling. Een samenstelling moet je aaneenschrijven. Aaneenschrijven is aan elkaar vast schrijven. 

samenstelling

vakantie + pret = vakantiepret

reis + budget = reisbudget

tent + stok + haakje = tentstokhaakje

samenstelling met koppelteken

Het aaneenschrijven van een samenstelling kan problemen geven, bijv. als er 2 klinkers achter elkaar komen te staan.

Je zet een koppelteken ( - ) tussen de woorden van een samenstelling als 2 klinkers die achter elkaar staan samen een andere (bekende) klank vormen. 

samenstelling met koppelteken

vakantie + uittocht

de e + u aan elkaar wordt de eu-klank. Hierdoor ontstaan er klinkerbotsingen en dat willen we niet. 

Daarom schrijven we in deze samenstellingen een koppelteken:

vakantie-uittocht

samenstelling met koppelteken

cadeau + idee

de u + i aan elkaar wordt de ui-klank. Hierdoor ontstaan er klinkerbotsingen en dat willen we niet. 

Daarom schrijven we in deze samenstellingen een koppelteken:

cadeau-idee

samenstelling met koppelteken

auto + onderdeel

de o + o aan elkaar wordt de oo-klank. Hierdoor ontstaan er klinkerbotsingen en dat willen we niet. 

Daarom schrijven we in deze samenstellingen een koppelteken:

auto-onderdeel

samenstelling met koppelteken

Je gebruikt een koppelteken ook tussen de woorden in een samenstelling als één van die woorden een afkorting is. Dit geldt ook bij een losse letter, symbool of cijfer. 

- tv-programma    - A4-papier

- een s-bocht         - T-shirt

- €-teken                  - dvd-hoesje

samenstelling met tussenletters

Als het eerste deel van een samenstelling in het meervoud eindigt op -en krijgt de samenstelling als tussenletter -en-

- kippenfokkerij, want het meervoud van kip is kippen

- flessenpost, want het meervoud van fles is flessen

- woordenboek, want het meervoud van woord is woorden

samenstelling met tussenletters

Als het eerste deel van een samenstelling in het meervoud eindigt op -en EN -s krijgt de samenstelling als tussenletter -e-

- ziektebeeld, want ziekten en ziektes

- groetesoep, want groenten en groentes

- keuzemogelijkheden, want keuzen en keuzes

samenstelling met tussenletters

Als het eerste deel van een samenstelling uniek is in zijn soort, krijgt de samenstelling ook de tussenletter -e-

- zonnebloemen, want er is maar één zon

- maneschijn, want er is maar éen maan

samenstelling met tussenletters

Als het eerste deel van een samenstelling in het meervoud eindigt op -eren, schrijf je in tussen de samenstelling -er-

 - kinderprogramma, want in meervoud kinderen

- eierwekker, want in meervoud eieren

samenstelling met -s-

Een samenstelling die bestaat uit 2 zelfstandige naamwoorden krijgt een -s- als tussenletter, wanneer je die ook hoort als je het woord uitspreekt.

 - de mening + het verschil = het meningsverschil

- de jongen + de droom = de jongensdroom

- het tasje + de dief = de tasjesdief

Maken

Maak de opdrachten 1 t/m 16 

blz. 121-133