Filosofie tlnt 5

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Mens & dier

• Terugblik vorige week
• Verschil tussen mens en dier
• Verschillende definities van 'de mens'
• Citaten van filosofen onderzoeken

Hoe heb je vorige les ervaren? Heb je nog ergens over nagedacht?

Vind jij jezelf een dier?

Waarin onderscheidt de mens zich van de dieren?

Mens = dier?

• Homo sapiens
• Evolutieleer
• Mensachtige dieren
• Antropologische differentie 
• Eerst op basis van taal, later op basis van lijden 

Vijf filosofische definities van de mens....

Plato

• De mens is het ongevederde dier op twee poten.
• Handen vrij om mee te werken en gereedschap te maken. 
• Kritiek van Diogenes.
• Focus van reukvermogen naar zintuigen in het hele gezicht. 

Wat vind je van de omschrijving van Plato over de mens? Leg je antwoord uit.

René Descartes

• Dualisme tussen lichaam en ziel.
• Lichaam is een machine.
• Dieren hebben geen ziel en zijn dus machines.
• Dieren kunnen geen pijn ervaren. 

Wat vind je van de opvatting van Descartes? Leg je antwoord uit.

Hans Jonas

• Geen onderscheid te maken tussen mens en dier.
• Darwinist. 
• Elk levend wezen wordt gekenmerkt door vrijheid en individualiteit.  

Wat vind je van het mensbeeld van Jonas? Leg je antwoord uit.

Thomas Nagel

• ''What is it like to be a bat?''
• We kunnen ons niks voorstellen van zo'n ander leven. 
• Je kunt je niet verplaatsen in het bewustzijn.
• Je kunt het bewustzijn dus niet alleen in objectieve of materiële termen beschrijven. 

Ben je het eens met Nagel? Waarom wel/niet?

Peter Singer

• Utilisme.
• Dieren moeten we meenemen in het utilistisch rekenen.
• Kinderen zijn ook niet intelligent. 
• De mens is het morele dier. 

Wat vind je van de opvatting van Singer? Leg je antwoord uit.

Welke van de filosofische definties spreekt je het meeste aan?

Plato

Descartes

Jonas

Nagel

Singer

Hoe verhouden wij ons tot dieren?

Opdracht:

• Zet de tafels in groepjes van 3 personen. 
• Je krijgt zo dadelijk 5 citaten van bekende filosofen. 
• Hierover beantwoord je 5 vragen (zet ik op het Whiteboard).
• Op deze manier onderzoek je wat jouw positie is ten opzichte van hoe we omgaan/om moeten gaan met dieren.

René Descartes

● "Dieren zijn niet meer dan simpele machines, automaten. Ze ervaren vreugde noch smart, evenmin als welk ander gevoel dan ook. Ook al slaken ze kreten als ze een messteek krijgen of wringen ze zich in bochten om aan een brandijzer te ontspannen, toch betekent dat niet dat ze in die situaties pijn voelen. Ze worden aangestuurd door dezelfde principes als een uurwerk, en als hun handelingen complexer zijn, dan is dat alleen maar omdat een uurwerk door mensen is gemaakt en dieren oneindig complexere machines zijn, geschapen door God." 

Voltaire

● "Barbaren vangen een hond, die de mens zo'n overvloedige vriendschap bewijst; ze spijkeren hem op een tafel en ontleden hem levend om je de bloedvaten bij zijn ingewanden te tonen. U zult in de hond precies dezelfde gevoelsorganen ontdekken die u ook hebt. Vertel me eens, u die denkt dat een dier een machine is, zou de natuur al die gevoelige organen aan dat dier hebben gegeven om ervoor te zorgen dat hij niets voelt? Heeft hij zenuwen gekregen om onverstoorbaar te zijn? Ga er toch niet van uit dat deze flagrante tegenstrijdigheid in de natuur mogelijk is!" 

Immanuel Kant

● "Dieren hebben geen zelfbewustzijn en zijn dientengevolge slechts middelen tot een doel. Dat doel is de mens. Bovendien heeft de mens geen enkele onmiddellijke plichten tegenover hen. […] Onze plichten tegenover dieren zijn slechts indirecte plichten tegenover de mensheid." 

Hindoeïstische tekst, 300 v. Chr

"Dierenvlees is gelijk aan het vlees van onze eigen kinderen. […] Is het nog nodig te zeggen dat deze onschuldige en gezonde schepsels zijn geschapen omwille van de liefde voor het leven? Maar ze worden nagejaagd om door miserabele zondaars in slachthuizen te worden gedood. Weet waarom, o koning Yuddhisthir, dat de weigering vlees te eten het beste toevluchtsoord van de hemelse religie is en dat dit geluk geeft. Ahimsa is het belangrijkste van alle principes. Het is bovendien de beste boetedoening. En het is de grootste waarheid onder alle manifestatie van goedheid.

Plutarchus

● U vraagt me waarom Pythagoras zich van het eten van dierenvlees onthield, maar ik stel u vol verbazing de vraag door welk motief, of liever door welke overmoed de mens geleid werd die als eerste een vermoord dier naar zijn mond bracht, die met zijn lippen de bloedende ledematen van een stervend dier beroerden, die lijken en kadavers op zijn tafel liet opdienen die kort tevoren nog blaatten en loeiden en konden kijken en lopen? Hoe heeft hij de aanblik van zo'n moord kunnen verdragen? Hoe heeft hij kunnen aanzien dat een weerloos dier werd gekeeld, gevild en in stukken gehakt?' […] We laten ons niet raken door de mooie kleuren van sommigen dieren, noch door hun lieflijke gezang, noch door hun eenvoudige en sobere leven, noch door hun behendigheid en intelligentie; we kelen deze ongelukkige dieren bloeddorstig, we beroven hen van het licht in hun ogen, we ontzetten hun het kleine beetje leven dat de natuur hun heeft gegeven. Geloven we werkelijk dat hun kreten alleen maar betekenisloos zijn, en geen smeekbeden en terechte protesten?" 

Wat vond je van de les van vandaag?

Wat zou je in de laatste les willen doen?