Thema 1: Planten Basisstof 2 Bladeren

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 4

1.2     Wortels en stengels

Lesdoelen 

• Je kunt in afbeeldingen vaatbundels, houtvaten en bastvaten benoemen en je kunt de functie van deze delen beschrijven.
  
• Je kunt beschrijven hoe planten stevigheid verkrijgen.
  
• Je kunt beschrijven hoe opname en transport van water en mineralen bij planten plaatsvinden en je kunt het belang hiervan voor de fotosynthese beschrijven.

Functies wortels 

• De plant vastzetten in de bodem.
• Het opnemen van water met mineralen (voedingszouten)
  uit de bodem.
• Opslag van reservestoffen in de  wortels.

Functie stengels 

• Stengels geven stevigheid aan planten en dragen bladeren en bloemen
• Transport van water en  voedingsstoffen (mineralen)
  
• Opslag reservevoedsel.

Vaatbundels 

• Zorgen voor transport in (zaad)planten
  
• Een groepje vaten; lange buisjes die van de wortels tot in de bladeren lopen
  
• Er zijn 2 soorten vaten:
  

       Houtvaten en Bastvaten

Houtvaten 

• Vervoeren water met mineralen   van de wortel naar de bladeren 

      (Houtvaten - omHoog)

• In bladeren liggen de Houtvaten   Hoog en de bastvaten laag.
• In de stengel liggen ze aan de binnenkant (in het Hart)
• Om de vaatbundels liggen vezels voor stevigheid

Bastvaten 

• Vervoeren water met energierijke stoffen van de bladeren naar alle delen van de plant (Beneden)
• In bladeren liggen de  bastvaten   aan de onderkant
• In de stengel liggen ze aan de   Buitenkant

Houtvaten:

- Liggen  in de bladeren aan de bovenzijde

- Ligging: in de wortel en stengel aan de binnenkant

- Transport van water en mineralen

- Transport van water en mineralen via de wortels naar de bladeren, stengels, bloemen en knoppen.

Bastvaten:

- Liggen in de bladeren aan de onderzijde

- Ligging: in de wortel en stengel aan de buitenkant

- Transport van water en assimilatieproducten

- Transport van water en energierijke stoffen van het blad naar alle delen

Bouw van houtvaten en vezels 

• Houtvaten: 

Boven elkaar dode houtcellen.

De verticale celwanden zijn verdikt(cellulose en houtstof)

cellulose + houtstof = stevigheid

De dwarswanden zijn verdwenen

• Vezels : zijn hetzelfde opgebouwd als houtvaten alleen de wand is nog dikker!!! 

         Bastvaten 

• Boven elkaar liggende levende cellen.

• Openingen in de dwarswanden tussen de cellen, hierdoor kunnen de stoffen door de bastvaten worden vervoerd.

Stevigheid door houtcellen en vezels

• Houtcellen en vezels spelen ook een rol voor de stevigheid van de plant.
• Houtcellen en vezels zijn stevig dankzij de celwanden. 
• De celwanden van de houtcellen bestaan uit houtstof en cellulose.
• De celwanden van de vezels           bestaan uit houtstof en cellulose.

• Bij uitdroging blijven delen van houtstof en vezels toch stevig.

De opperhuidcellen van de wortels worden uitstulpingen genoemd. 

Via de celwanden van de opperhuidcellen wordt het water en mineralen opgenomen. 

Transport water en mineralen

Het water van kan van beneden naar boven door 2 oorzaken:

• Zuigkracht door verdamping in de bladeren
  
• Worteldruk; de wortels van de plant persen het water omhoog

Opname en transport

* Wortels nemen water en mineralen op via de celwanden van de wortelharen

* Wortels, stengels en bladeren transporteren water en mineralen door houtvaten

- Vooral door zuiging van de bladeren

- Ook een beetje door worteldruk

Houtvaten

• Sapstroom omhoog
• Klein beetje wateropname door worteldruk 
• Meeste watertransport door verdamping/zuiging van de bladeren 

    (capillaire werking)

Welke stoffen neemt de plant waar op en hoe?

Huidmondjes

Wortelharen

Koolstofdioxide

Water

Mineralen

Een vaatbundel bestaat uit ...

1. houtvaten en nerfvaten
2. bastvaten en suikervaten
3. houtvaten, suikervaten en nerfvaten
4. bastvaten en houtvaten

Waar zitten luizen op een blad?

1. houtvaten
2. vaatbundel
3. bastvaten

Wat vervoeren de houtvaten?

1. water en mineralen
2. water en glucose
3. water en zuurstof
4. water

Bastvaten vervoeren....

1. van de wortel naar de bladeren
2. van de bladeren naar de wortel

Bastvaten bevinden zich aan de .......... van een blad.

1. onderkant
2. bovenkant

Transport omhoog in een stengel komt o.a. door....

1. spierkracht
2. zwaartekracht
3. verdamping van water uit de huidmondjes
4. zuigkracht van de bastvaten

Een peen is een verdikte wortel die reservestoffen bevat.
Hoe komen de reservestoffen in de peen?

1. via bastvaten
2. via houtvaten
3. via haarvaten
4. via wortelharen

1.2     Wortels en stengels

Opdracht 11 t/m 17